Sześć lat temu zmarła mama mojego męża. Nie została zrobiona sprawa spadkowa. Do podziału jest sześcioro dzieci i ojciec. W tym roku najmłodszy brat męża kończy 18 lat.
Chcielibyśmy z mężem pobudować się na połowie podwórka. Czy teść może przepisać swoją część na męża bez robienia spadku jeżeli reszta rodzeństwa wyraża na to zgodę. Jeżeli nie ma takiej możliwości to jakie jest inne rozwiązanie tej sprawy i czy możemy zacząć wcześniej budowę przed rozpoczęciem przepisania udziałów w działce?
Ola
Szanowna Pani,
Jeżeli mama Pani męża nie pozostawiła testamentu to mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. Spadek po Pani teściowej, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, nabył jej mąż oraz sześcioro jej dzieci. Udział w spadku jaki przypada mężowi wynosi 1/4, natomiast każde z dzieci w wyniku dziedziczenia nabyło udział 1/8.
Z chwilą śmierci Pani teściowej powstała wspólność majątku spadkowego, podobna do współwłasności w częściach ułamkowych. Każdy ze spadkobierców posiada udział w przedmiotach wchodzących w skład spadku (np. w nieruchomości) odpowiadający udziałowi w spadku (czyli mąż ma 1/4 a dzieci po 1/8 udziału we własności nieruchomości).
Jeżeli nieruchomość, o której mowa w pytaniu wchodziła w skład majątku wspólnego małżeńskiego teściowej i teścia to wówczas w skład spadku po teściowej wchodzi udział 1/2 we współwłasności nieruchomości. W takim przypadku należy przyjąć, że teść posiada we współwłasności nieruchomości udział 5/8 (1/2 z majątku wspólnego małżeńskiego i 1/8 ze spadku po żonie), a dzieci mają udziały po 1/16.
Stan wspólności majątku spadkowego (i ewentualnie majątku, który stanowił majątek małżeński teściów) będzie się utrzymywał do czasu kiedy zostanie przeprowadzony dział spadku (lub dział spadku połączony z podziałem majątku wspólnego małżeńskiego).
Dla ewentualnego zbycia udziału w nieruchomości, która stanowi przedmiot spadku (lub majątku wspólnego małżeńskiego) zastosowanie ma przepis art. 1036 KC. Zgodnie z tym przepisem spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.
Mając na względzie powyższe należy wskazać, że Pani teść może zbyć (np. darować) swój udział w nieruchomości, tym bardziej, że pozostali spadkobiercy Pani teściowej wyrażają na to zgodę.
Gdyby do takiego zbycia udziałów doszło to Pani mąż będzie miał udział 3/8 we współwłasności nieruchomości lub udział 11/16 jeżeli nieruchomość stanowiła majątek wspólny małżeński.
Pani teść może zbyć swój udział w nieruchomości wchodzącej w skład spadku (i ewentualnie majątku wspólnego małżeńskiego) bez wcześniejszego przeprowadzania postępowania o stwierdzenie nabycia spadku po swojej żonie lub przed uzyskaniem notarialnego poświadczenia dziedziczenia.
Jak bowiem wskazuje art. 1027 KC, względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.
Jako, że umowa zbycia udziałów ma nastąpić pomiędzy dwoma osobami, które roszczą sobie prawa do spadku (są spadkobiercami) to nie muszą wzajemnie wykazywać swoje prawa do spadku postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnym poświadczeniem dziedziczenia.
Zbycie udziałów w spadku (i w majątku wspólnym małżeńskim) pomiędzy spadkobiercami może nastąpić bez wcześniejszego przeprowadzenia sprawy spadkowej.
Umowa o zbycie udziału w spadku, w skład którego wchodzi nieruchomości, powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Brak sądowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia może w sposób znaczący utrudnić rozpoczęcie budowy domu. Wynika to z tego, że ani Pani mąż ani pozostali spadkobiercy teściowej nie będą w stanie wykazać przed właściwymi organami, że są spadkobiercami teściowej, a więc współwłaścicielami nieruchomości, bez przedłożenia prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia.
Można tu wskazać, że zgodnie z art. 32 ust. 4 pkt 2 ustawy dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r. poz. 1409 ze zm.) pozwolenie na budowę może być wydane wyłącznie temu, kto złożył oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Art. 4 tej ustawy wskazuje, że każdy ma prawo zabudowy nieruchomości gruntowej, jeżeli wykaże prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, pod warunkiem zgodności zamierzenia budowlanego z przepisami. W myśl art. 3 pkt 11 ustawy prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane jest tytułem prawnym wynikającym z prawa własności, użytkowania wieczystego, zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego przewidującego uprawnienia do wykonywania robót budowlanych.
Zgodnie z art. 1025 § 2 KC domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. W doktrynie i orzecznictwie istnieje wskazuje zgodnie, że ustalenie kręgu spadkobierców nie należy do właściwości organów administracji publicznej, lecz wyłącznie do sądów powszechnych.
Bez przestawienia postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub notarialnego poświadczenia dziedziczenia organ nie będzie w stanie ustalić czy współwłaściciele wyrazili zgodę na rozpoczęcie budowy nieruchomości (każdy ze współwłaścicieli może samodzielnie zarządzać rzeczą wspólną, ale dla czynności przekraczających zwykły zarząd konieczna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli).
Nieprzeprowadzenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub nieuzyskanie notarialnego poświadczenia dziedziczenia może być przeszkodą dla przeprowadzenia niezbędnych do budowy formalności.
W sprawie Pani i Pani mąż musicie mieć świadomość, że wybudowany na wspólnej nieruchomości dom, będzie stanowił współwłasność wszystkich spadkobierców teściowej.
Jak bowiem wskazuje art. 48 KC, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.
Co więcej udział we współwłasności jaki przypadać Pani mężowi (nabyty w drodze spadku po matce i darowizny do ojca) będzie wchodził w skład majątku osobistego Pani męża.
Pani nie będzie zatem właścicielem (współwłaścicielem) domu a Pani mąż będzie wyłącznie współwłaścicielem.
Oczywiście w razie sporów związanych z wybudowaniem przez Państwa domem będziecie Państwo w stanie wykazać, że dom został wybudowany z Państwa środków wchodzących w skład majątku wspólnego małżeńskiego, ale na Państwa miejscu zastanowiłbym się czy nie lepiej dokonać przed rozpoczęciem budowy działu spadku w wyniku, którego Pani mąż stanie się jedynym właścicielem nieruchomości, na której z Państwa majątku wspólnego będzie wybudowany dom.
Stan prawny na dzień 11.09.2014 r.
