Uprawnienia ojca związane z urodzeniem się dziecka to nie tylko prawo do urlopu w wymiarze dwóch tygodni w ciągu dwóch pierwszych lat życia dziecka (tzw. urlop ojcowski) czy też częściowe zastąpienie matki w wykonywaniu urlopu macierzyńskiego (tzw. urlop tacierzyński). Ojciec nowo narodzonego dziecka, objęty ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, może otrzymać również zasiłek opiekuńczy, tj. świadczenie pieniężne z ubezpieczenia społecznego w związku ze sprawowaniem opieki nad matką dziecka.
Taka możliwość istnieje, gdy kobieta z powodu złego samopoczucia po porodzie nie jest w stanie samodzielnie opiekować się dzieckiem, choćby wtedy, gdy do porodu doszło poprzez zabieg cesarskiego cięcia. W każdym przypadku ocena należy do lekarza dokonującego wypisu ze szpitala lub ginekologa, ewentualnie lekarza rodzinnego.
Podstawę prawną omawianego uprawnienia stanowi art. 32 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 870 z późn. zm.), zgodnie z którym zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny. Art. 32
ust. 2 ww. ustawy precyzuje, kogo należy uważać za „innego członka rodziny” - w szczególności jest to małżonek, jak również rodzic dziecka. Ustawodawca wymaga także, aby „inny członek rodziny” pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.
Nie ma zatem znaczenia, czy rodzice dziecka pozostają ze sobą w związku małżeńskim - ojciec dziecka może bowiem otrzymać zasiłek z tytułu sprawowania opieki nad matką dziecka. Niezbędne jest jednakże prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego przez rodziców dziecka.
Maksymalny okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki w przedstawionych powyżej okolicznościach wynosi 14 dni (art. 33 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy).
Z art. 34 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa wynika, iż warunkiem przyznania zasiłku opiekuńczego jest brak innych - poza ubezpieczonym - członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, mogących zapewnić opiekę choremu członkowi rodziny. Zatem w interesującym nas przypadku przyczyną wykluczającą otrzymanie wzmiankowanego świadczenia przez ojca dziecka jest wspólne zamieszkiwanie osoby będącej z nim w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa, która jest w stanie zajmować się jego małżonką - matką dziecka, cierpiącą na niedyspozycję zdrowotną bezpośrednio po porodzie.
Podsumowując – chociaż zasiłek opiekuńczy przysługujący ojcu dziecka w opisanym stanie faktycznym stanowi swoiste następstwo narodzin dziecka, nie jest świadczeniem z tytułu opieki nad dzieckiem. Należy w tym miejscu przypomnieć, iż nabycie prawa do zasiłku opiekuńczego przez ojca dziecka będzie możliwe dopiero wówczas, gdy stan zdrowia matki dziecka po porodzie w ocenie lekarza będzie uzasadniać sprawowanie nad nią opieki.
Szczególne przesłanki przysługiwania ojcu dziecka zasiłku opiekuńczego, niezależnie od opisanego powyżej uprawnienia, zostały unormowane w art. 32a ust. 1 ww. ustawy. Niezbędne do przyznania dodatkowego zasiłku opiekuńczego jest zaistnienie przed upływem 8 tygodni po porodzie jednej z poniższych okoliczności dotyczących ubezpieczonej matki dziecka:
- pobyt w szpitalu albo w innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem
- legitymowanie się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji
- porzucenie dziecka
Co więcej, jako warunek konieczny do przyznania ojcu dziecka omawianego uprawnienia ustawodawca określił przerwanie zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Taki zapis nie pozostawia zatem wątpliwości, iż funkcją dodatkowego zasiłku opiekuńczego jest opieka ojca nad dzieckiem, uzasadniona wystąpieniem w stosunkowo krótkim okresie po porodzie przeszkody w sprawowaniu opieki przez matkę.
Na zakończenie warto nadmienić, iż miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku (art. 35 ust. 1 ww. ustawy).
Stan prawny na dzień 10.12.2020 r.
