Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm.) wprowadził do prawa karnego system stawek dziennych kary grzywny. Ten system polega na orzekaniu grzywny w dwóch etapach:
- orzekanie liczby stawek dziennych
- orzekanie wysokości jednej stawki
W myśl art. 33 § 1 KK, grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki; jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 540.
Stosownie do § 3 art. 33 KK, ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 000 złotych.
Grzywna może stanowić karę samoistną, a także może być wymierzona obok kary pozbawienia wolności (grzywna kumulatywna).
Zgodnie z § 2 art. 33 KK, sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się czynu:
- w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub
- gdy korzyść majątkową osiągnął
Tu należy wskazać, że stosownie do art. 154 § 4 KK, korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego.
W przypadku skazania za popełnienie niektórych przestępstw – określonych w art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych Wynika to z art. 309 KK.
Grzywna może być orzeczona w przypadku zawieszania wykonania kary pozbawienia wolności lub kary ograniczenia wolności. Art. 71 § 1 KK wskazuje bowiem, iż zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 270 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 135 stawek dziennych.
Maksymalna wysokość grzywny może wzrosnąć w przypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary lub w przypadku orzeczenia wyroku łącznego.
Art. 38 § 2 KK wskazuje, iż kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach.
Stosownie do art. 86 § 1 KK, sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności; karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i latach.
Kara łączna grzywny określonej w art. 71 § 1 (a więc wymierzana przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności lub kary ograniczenia wolności) nie może przekraczać 270 stawek dziennych – jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności oraz nie może przekraczać 135 stawek dziennych – jeżeli jest ona związana z zawieszeniem wykonania kary ograniczenia wolności.
W myśl art. 86 § 2 KK, wymierzając karę łączną grzywny, sąd określa na nowo wysokość stawki dziennej, kierując się wskazaniami określonymi w art. 33 § 3; wysokość stawki dziennej nie może jednak przekraczać najwyższej ustalonej poprzednio.
Zgodnie z § 2b art. 86 KK, jeżeli chociażby jedna z podlegających łączeniu grzywien została orzeczona na podstawie art. 309 (a więc w przypadku skazania za przestępstwa z art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 KK), sąd wymierza karę łączną grzywny w granicach od najwyższej z kar tego rodzaju wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 4500 stawek dziennych grzywny.
Resumując należy stwierdzić, że:
- Minimalna wysokość kary grzywny w postępowaniu karnym to 100 zł (10 stawek dziennych po 10 zł)
- Maksymalna wysokość kary grzywny orzeczonej za popełnienie przestępstwa to:
- 1.080.000 zł (540 stawek dziennych po 2000 zł)
- 6.000.000 zł (3000 stawek dziennych po 2.000 zł) - przy popełnieniu przestępstw z art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 KK
- 540.000 zł (270 stawek dziennych po 2.000 zł) - kara grzywny orzekana przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności
- 70.000 zł (135 stawek dziennych po 2.000 zł) - kara grzywny orzekana przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary ograniczenia wolności
- 1.620.000 zł (810 stawek dziennych po 2.000 zł) przy nadzwyczajnym obostrzeniu kary oraz karze łącznej
- 9.000.000 zł (4500 stawek dziennych po 2.000 zł) – przy karze łącznej, gdy chociaż jedna z podlegających łączeniu grzywien została orzeczona za przestępstwa z art. 296 § 3, art. 297 § 1 lub art. 299 KK
Na koniec należy dodać, że w systemie prawa karnego istnieją także pozakodeksowe przepisy przewidujące obligatoryjne orzekanie grzywny obok kary pozbawienia wolności. Taka grzywna może być orzeczona kwotowo. Jeżeli sąd wydaje wyrok łączny, a choćby jedna z grzywien podlegających łączeniu jest wymierzona kwotowo to, stosownie do art. 86 § 2a KK, karę łączną grzywny wymierza się kwotowo.
Stan prawny na dzień 2.06.2012 r.
