Jak powszechnie wiadomo, spożywanie alkoholu przez małoletnich, czyli osoby, które nie ukończyły 18. roku życia (co wynika „a contrario” z treści art. 10 § 2 Kodeksu cywilnego), jest w Polsce zakazane. Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. z 2012 r. poz. 1356 z późn. zm.), zabroniona jest także sprzedaż i podawanie takim osobom napojów alkoholowych.
Natomiast tzw. rozpijanie małoletniego jest przestępstwem, które zostało uregulowane w art. 208 Kodeksu karnego. Ustawodawca uczynił w tym przepisie przedmiotem ochrony zdrowie osób, które nie ukończyły 18 lat.
Zgodnie z art. 208 KK, do rozpijania małoletniego dochodzi w wyniku zaistnienia co najmniej jednego z poniższych zachowań:
- dostarczanie małoletniemu napoju alkoholowego;
- ułatwianie spożycia napoju alkoholowego przez małoletniego;
- nakłanianie małoletniego do spożycia takiego napoju.
Sąd może skazać sprawcę omawianego przestępstwa na grzywnę, karę ograniczenia wolności albo karę pozbawienia wolności do lat 2.
Określony w art. 208 KK czyn zabroniony może być popełniony jedynie umyślnie. Odnosząc się do reguł zawartych w art. 9 § 1 KK, zachowanie sprawcy winien zatem cechować zamiar bezpośredni (tj. chęć popełnienia tego czynu) lub zamiar ewentualny (tj. przewidywanie możliwości jego popełnienia i godzenie się z taką sytuacją).
Przez „dostarczanie” rozumieć należy sprzedaż alkoholu osobie poniżej 18. roku życia, a także jego przekazanie. Jeżeli zatem osoba zatrudniona w sklepie sprzedała małoletniemu np. piwo, bądź jeśli taki napój osobie nie mającej 18 lat podał w lokalu gastronomicznym barman, może zostać rozważona kwestia odpowiedzialności karnej tego sprzedawcy czy barmana – i to nie tylko na podstawie art. 208 KK, lecz także w oparciu o art. 43 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Tenże przepis przewiduje orzeczenie kary grzywny wobec osoby, która złamała jeden z zakazów określonych w art. 15 ww. ustawy. Stosownie do treści ust. 2 w art. 43 ustawy, grzywna może być orzeczona także wobec kierownika zakładu handlowego lub gastronomicznego, który nie dopełnia obowiązku nadzoru i przez to dopuszcza do popełnienia w tym zakładzie przestępstwa określonego w art. 43 ust. 1.
W tym miejscu konieczne jest jednakże zaznaczyć, iż według powszechnie przyjętych poglądów w orzecznictwie o popełnieniu przestępstwa z art. 208 KK można mówić jedynie wówczas, gdy do działania sprawcy dochodzi z pewną częstotliwością. Istotne jest zatem, aby występowała wielość tych zachowań, a nie było ono jednorazowe. Za takim stanowiskiem przemawia m.in. treść uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1965r. (sygn. akt VI KZP 53/65, OSNKW 1966, nr 1, poz. 3). Stwierdzono w niej, że jednorazowe podanie napoju alkoholowego osobie, która nie ukończyła 18 lat, wyczerpuje znamię rozpijania, jeżeli w konkretnych okolicznościach może sprawić, że małoletni zacznie oddawać się pijaństwu lub też umocni się w ujawnionej już skłonności do pijaństwa. Zatem jednorazowe zachowanie sprawcy musi istotnie wpłynąć na postawę małoletniego, skutkując w przyszłości regularnym spożywaniem alkoholu. Dlatego też, w przypadku sprzedawcy lub barmana, popełnienie przestępstwa rozpijania osoby poniżej 18. roku życia będzie wchodzić w grę jedynie w wyjątkowych okolicznościach.
Podobną konkluzję zawiera także wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 stycznia 2003 r., (sygn. akt II AKa 343/2002), w którym wyrażono pogląd, iż rozpijanie nieletniego to wielokrotne, powtarzające się zachowanie sprawcy, a nie jednorazowe podanie małoletniemu alkoholu do spożycia.
Analogicznie, jeśli chodzi o wielość zachowań, rzecz będzie dotyczyć nie tylko dostarczania, lecz także ułatwiania czy nakłaniania osoby poniżej 18. roku życia do spożywania napoju alkoholowego. Sam fakt jednorazowego przyzwolenia rodzica lub zachęty ze strony znajomych mających więcej niż 17 lat (czyli będących w stanie ponosić odpowiedzialność karną, stosownie do treści art. 10 § 1 KK), do wypicia niewielkiej ilości alkoholu przez małoletniego, jakkolwiek będzie odbierany negatywnie z punktu widzenia moralnego, nie stanowi jeszcze realizacji znamion czynu zabronionego określonego w art. 208 KK. Gdyby jednak w przedstawionej sytuacji małoletni spożył alkohol w dużej dawce, a to rzutowałoby na jego stan zdrowia czy też zachowanie w przyszłości (np. popadnięcie w nałóg), wówczas zasadne byłoby rozważać, czy osoby przyzwalające lub zachęcające do spożycia alkoholu przez małoletniego popełniły przestępstwo.
Stan prawny na dzień 13.12.2014 r.
