Artykuły

Czy testament notarialny sprzed 14 lat jest ważny? Ciotka cały czas mi powtarzała, że ja otrzymam jej mieszkanie i majątek, że nie musi robić testamentu bo ja jestem jedynym spadkobiercą ustawowym. A teraz taka niespodzianka. Czy mogę chociaż ubiegać się o zachowek?

Marian

Szanowny Panie!

Testamenty w formie zwykłej (notarialny; allograficzny – ustne oświadczenie ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego; holograficzny – własnoręczny) nie mają mocy ograniczonej czasowo. Nie jest tak, że sporządzony testament jest ważny prze określony okres czasu. Nie można mówić, że rozrządzenia zawarte w testamencie przedawniają się po jakimś czasie i stają się nieważne. 

Moc ograniczoną czasowo mają wyłącznie testamenty szczególne czyli ustny, podróżny i wojskowy. Te testamenty szczególne tracą moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. 

Testament ciotki jest ważny jeżeli:

1. Nie został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli; pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści; pod wpływem groźby.
2. W chwili sporządzania testamentu ciotka miała pełną zdolność do czynności prawnych (nie była małoletnia lub ubezwłasnowolniona).
3. Został sporządzony w odpowiedniej formie – w przypadku wskazanym w pytaniu jest to testament notarialny, a  zatem w odpowiedniej formie. Tylko ewentualne sporządzenie aktu notarialnego zawierającego testament niezgodnie z przepisami o aktach notarialnych mogłoby mieć ewentualny wpływ na nieważność tego testamentu.
4. Nie zawiera rozrządzeń również innej osoby – nieważne są testamenty wspólne, sporządzone przez kilka osób.
5. Nie został odwołany lub zmieniony. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.

To, że ciotka mówiła Panu, że odziedziczy Pan po niej cały jej majątek w żadnym wypadku nie może być poczytane za odwołanie testamentu czy też sporządzenie testamentu. 

W myśl art. 946 Kodeksu cywilnego, odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W przypadku Pana ciotki nic takiego nie miało miejsca. 

Pana ciotka miała, jak każdy człowiek, całkowitą swobodę w wybraniu osoby, która zgodnie z jej wolą ma odziedziczyć jej majątek. Gdyby ciotka chciała zmienić swoją wolę i w miejsce powołanej przed 14 laty do spadku sąsiadki chciała powołać do spadku Pana to mogła zmienić testament, w którym powołała do spadku sąsiadkę lub go odwołać. To, że tego nie zrobiła świadczy o tym, że nie chciała aby to Pan odziedziczył jej majątek. Tym bardziej, że z Pana wypowiedzi wynika, że ciotka miała wiedzę odnośnie dziedziczenia ustawowego i notarialnego.

Kolejną, niekorzystną  informacją dla Pana, jest ta, że niestety nie będzie się Pan mógł ubiegać o zachowek po ciotce. Jak bowiem wskazuje art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego, zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

Katalog uprawnionych do zachowku określony w tym przepisie jest zamknięty. Bratanek nie jest wymieniony w tym przepisie i dlatego nie może się Pan ubiegać o zachowek po ciotce. 

Stan prawny na dzień 7.11.2020 r.