Buduję z żoną dom na naszej wspólnej działce. Ojciec żony chce nam dać pieniądze na budowę domu. Jednak z uwagi na podatki chce darować pieniądze tylko żonie.
Jak to wygląda jak żona przeznaczy pieniądze z darowizny na budowę naszego domu? Czy może ona przekazać te pieniądze na nas oboje?
Łukasz
Szanowny Panie!
Darowizna na rzecz żony będzie stanowić jej majątek osobisty co wynika z art. 33 pkt Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: KRO) który stanowi że do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.
Jeżeli żona przeznaczy środki z darowizny na budowę domu na nieruchomości wspólnej, wchodzącej w skład majątku wspólnego małżeńskiego, to będzie to nakład z majątku osobistego na majątek wspólny małżeński. Małżonek, który uczynił te nakłady będzie mógł żądać zwrotu tych nakładów.
Wynika to z art. 45 § 1 KRO, który wskazuje że każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.
W myśl § 2 art. 45 KRO, zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny.
Przy rozliczaniu nakładów poczynionych z majątku osobistego na majątek wspólny należy ustalić stosunek ułamkowy tych nakładów do wartości rynkowej rzeczy należącej do majątku wspólnego z chwili jej nabycia (lub wytworzenia), a następnie odnieść tę wielkość do wartości z daty podziału.
Co zrobić, aby do pieniędzy darowanych żonie miał prawo również mąż?
Żona może swobodnie dysponować swoim majątkiem osobistym. Może np. przekazać w darowiźnie część pieniędzy jakie otrzyma w darowiźnie od rodziców mężowi (na jego majątek osobisty). W tym przypadku ważne, dla zwolnienia z podatku od darowizny, aby pieniądze zostały przelane mężowi na rachunek bankowy (warunek niezbędny do zwolnienia) oraz aby darowizna została zgłoszona do urzędu skarbowego w ciągu pół roku od jej dokonania.
W tym przypadku, jeżeli po darowiźnie na męża połowy pieniędzy, małżonkowie przeznaczą te środki na budowę wspólnego domu to będziemy mieli do czynienia z nakładami z majątków osobistych małżonków na majątek wspólny małżeński. I każdy z małżonków będzie mógł żądać zwrotu tych nakładów zgodnie z ww. art. 45 KRO.
Czy żona może zawrzeć z mężem umowę małżeńską majątkową rozszerzającą wspólność ustawową na pieniądze jakie żona otrzyma w darowiźnie od swojego ojca?
Moim zdaniem tak, pod warunkiem że umowa rozszerzająca wspólność zostanie zawarta po dokonaniu darowizny pieniędzy na rzecz żony.
Jednak są prawnicy (również notariusze), którzy stwierdzą że nie można zawrzeć ważnej umowy rozszerzającej wspólność majątkową małżeńską na przedmioty majątkowe jakie małżonek otrzymał w darowiźnie (i spadku).
Jak wskazuje art. 49 § 1 pkt 1 KRO, nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny.
Na ten przepis powołają się zarówno zwolennicy twierdzenia, że małżonkowie mogą rozszerzyć wspólność małżeńską na przedmioty majątkowe jakie otrzymali (przed zawarciem umowy majątkowej) w darowiźnie lub spadku, jak i ci prawnicy którzy twierdzą że nie jest to dozwolone.
Również przedstawiciele doktryny są podzieleni w tej kwestii.
Marek Sychowicz w Piasecki Kazimierz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V, LexisNexis 2011 , mówi: „Art. 49 § 1 pkt 1 nie dotyczy przedmiotów majątkowych, które przypadły jednemu z małżonków z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny przed zawarciem umowy o rozszerzeniu wspólności i w chwili zawierania tej umowy stanowiły majątek osobisty tego z małżonków (art. 33 pkt 2). Małżonkowie mogą w ramach zakreślonej w art. 47 § 1 swobody umownego ukształtowania ich ustroju majątkowego postanowić o rozszerzeniu wspólności na te przedmioty. Wydaje się jednak, że ochrona swobody testowania i rozporządzania majątkiem przez darczyńcę wymagają, żeby spadkodawca lub darczyńca mieli możliwość skutecznego zastrzeżenia, że przedmioty majątkowe, które przypadły jednemu z małżonków z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny nie wejdą w przyszłości do majątku wspólnego małżonków. Mimo więc braku wyraźnego przepisu należałoby uznać, że w razie istnienia takiego zastrzeżenia, rozszerzenie wspólności majątkowej przeciwne temu zastrzeżeniu, jest niedopuszczalne.”.
Podobne stanowisko ma Tomasz Skokołowski (red.) w Dolecki Henryk (red.), Sokołowski Tomasz (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II, LEX 2013 - „Ponieważ przepis ten stanowi tylko o przedmiotach, które przypadną tylko jednemu z małżonków tylko w przyszłości, to w odniesieniu do przedmiotów już nabytych w przeszłości nie stosuje się ograniczenia wynikającego z art. 49 § 1 pkt 1 k.r.o..”.
Przeciwne stanowisko przedstawia Elżbieta Skowrońska-Bocian w Wierciński Jacek (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, LexisNexis 2014 : „W odniesieniu do przedmiotów nabytych przez małżonka w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny powstaje wątpliwość, czy zakaz objęcia ich wspólnością majątkową małżeńską działa jedynie na przyszłość, tzn. dotyczy takich przedmiotów nabytych po zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej, czy też odnosi się również do przedmiotów, które przypadły małżonkowi przed zawarciem umowy. Gramatyczna wykładnia zdaje się skłaniać do wniosku, że możliwe jest objęcie wspólnością umowną przedmiotów majątkowych nabytych w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny przed zawarciem małżeńskiej umowy majątkowej. Taki pogląd prezentuje M. Sychowicz (w: Kodeks rodzinny..., uwaga nb 5 do art. 49), który jednak wskazuje, że ochrona swobody testowania i rozporządzania majątkiem przez darczyńcę wymaga, aby spadkodawca lub darczyńca mieli możliwość zawarcia w testamencie lub umowie darowizny postanowienia wyłączającego możliwość objęcia w przyszłości wskazanych przedmiotów majątkowych wspólnością umowną. Stanowisko takie może budzić pewne wątpliwości z uwagi na to, że spadkodawca lub darczyńca byłby zmuszony niejako podwójnie zastrzegać wejście przedmiotu majątkowego do majątku osobistego spadkobiercy, zapisobiercy lub obdarowanego. Musiałby także przewidzieć możliwość zawarcia w przyszłości przez spadkobiercę, zapisobiercę czy obdarowanego umowy majątkowej małżeńskiej rozszerzającej wspólność ustawową. Przemawia to za uznaniem, że zakaz zawarty w art. 49 § 1 pkt 1 odnosi się także do wskazanych tam przedmiotów nabytych przed zawarciem umowy majątkowej małżeńskiej. Ten sposób wykładni respektuje w pełni swobodę testowania spadkodawcy oraz swobodę rozporządzania majątkiem przez darczyńcę (jednak pozostaje dyskusyjny).”.
Z mojego doświadczenia wskażę, że również wśród notariuszy są zwolennicy obu interpretacji przepisów. Może się zdarzyć, że notariusz odmówi Panu zawarcia z żoną umowy małżeńskiej majątkowej rozszerzającej wspólność na pieniądze jakie Pana żona otrzyma w darowiźnie (przed zawarciem umowy małżeńskiej) od swojego ojca. Nie oznaczać to będzie, że notariusz nie zna przepisów i nie ma racji. Oznaczać to będzie, że ten konkretny notariusz stoi na stanowisku że taka umowa nie będzie mogła być zawarta (nie będzie ważna). W takim przypadku pozostanie poszukać innego notariusza, który uważa, że nie ma przeszkód do rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej na przedmioty majątkowe, które znajdują się w majątku osobistym małżonka, a zostały przez niego nabyte w drodze darowizny lub spadku.
Stan prawny na dzień 2.01.2022 r.
