Mamy dorosłego, niepełnosprawnego intelektualnie syna. Wszczęliśmy postępowanie o ubezwłasnowolnienie. Razem z mężem chcemy być, wspólnie, opiekunami prawnymi syna. Czy to możliwe? Czy w takim wypadku do wszystkich decyzji w sprawie syna będzie potrzebna zgoda obojga opiekunów?
Monika
Szanowna Pani,
co do zasady opiekę prawną sprawuje jedna osoba - opiekun. Wspólne sprawowanie opieki sąd może powierzyć tylko małżonkom. Wynika to wprost z art. 146 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), który stanowi, że opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom. Przepis ten dotyczy sprawowania opieki nad dzieckiem, ale w myśl art. 175 KRO, do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów art. 176 i 177 KRO.
Z kolei art. 155 § 2 KRO, do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów dotyczących opieki.
Jeżeli opiekę prawną sprawują oboje rodzice-małżonkowie wspólnie to wówczas odpowiednie zastosowanie będzie miał art.97 § 1 KRO, stosownie do którego jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Zatem każdy z opiekunów prawnych ma prawo i obowiązek wykonywania opieki.
Odnosząc zasady wykonywania władzy rodzicielskiej do opieki prawnej nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie wskazać należy, że naczelną zasadą jest zasada autonomii opiekunów prawnych, która przejawia się w tym, że każdy z opiekunów jest uprawniony i obowiązany do samodzielnego wykonywania opieki. Każdy opiekun prawny wykonuje opiekę prawną oddzielnie, ale przepisy przewidują wyjątki od tej zasady.
Ograniczenia wynikać mogą z następujących przepisów (przepisy dotyczące władzy rodzicielskiej odpowiednio stosowane do opieki prawnej):
Monika
Szanowna Pani,
co do zasady opiekę prawną sprawuje jedna osoba - opiekun. Wspólne sprawowanie opieki sąd może powierzyć tylko małżonkom. Wynika to wprost z art. 146 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (KRO), który stanowi, że opiekę sprawuje opiekun. Wspólne sprawowanie opieki nad dzieckiem sąd może powierzyć tylko małżonkom. Przepis ten dotyczy sprawowania opieki nad dzieckiem, ale w myśl art. 175 KRO, do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów art. 176 i 177 KRO.
Z kolei art. 155 § 2 KRO, do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów dotyczących opieki.
Jeżeli opiekę prawną sprawują oboje rodzice-małżonkowie wspólnie to wówczas odpowiednie zastosowanie będzie miał art.97 § 1 KRO, stosownie do którego jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania.
Zatem każdy z opiekunów prawnych ma prawo i obowiązek wykonywania opieki.
Odnosząc zasady wykonywania władzy rodzicielskiej do opieki prawnej nad osobą ubezwłasnowolnioną całkowicie wskazać należy, że naczelną zasadą jest zasada autonomii opiekunów prawnych, która przejawia się w tym, że każdy z opiekunów jest uprawniony i obowiązany do samodzielnego wykonywania opieki. Każdy opiekun prawny wykonuje opiekę prawną oddzielnie, ale przepisy przewidują wyjątki od tej zasady.
Ograniczenia wynikać mogą z następujących przepisów (przepisy dotyczące władzy rodzicielskiej odpowiednio stosowane do opieki prawnej):
- art. 97 § 2 KRO: o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy
- art. 101 § 3 KRO: rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 Kodeksu postępowania cywilnego (złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku), sądu spadku dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko
- art. 156 KRO: opiekun powinien uzyskać zezwolenie sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 6401 Kodeksu postępowania cywilnego (złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku), sądu spadku we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku ubezwłasnowolnionego całkowicie.
Przepisy prawa nie definiują ani „istotnej sprawy”, ani „ważniejszej sprawy” ani „czynności przekraczającej zwykły zarząd majątkiem”. Można sprawę uprościć z zrównać te określania i wówczas można wskazać, że każdy z opiekunów prawnych wspólnie sprawujących opiekę prawną mogą samodzielnie podejmować decyzje w sprawach nieistotnych i mniej ważnych. W innych sprawach (w sprawach istotnych i ważniejszych) powinni, niezależnie od tego czy jest między nimi zgoda czy nie, zwrócić się o zezwolenie do sądu opiekuńczego.
Każda czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie będzie czynnością ważniejszą i wymagać będzie zezwolenia sądu opiekuńczego.
Nie ma żadnego katalogu spraw „ważniejszych” czy „istotnych” dotyczących dziecka czy ubezwłasnowolnionego poddanych opiece. Komentatorzy definiując te sprawy posługują się ogólnymi sformułowaniami. Np. Piotr Zakrzewski w: Mariusz Fras (red.), Magdalena Habdas (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, Opublikowano: LEX/el. 2023, pisze: „[…]W efekcie można zaproponować następującą definicję: czynnościami (sprawami) ważniejszymi są czynności (sprawy), które ze względu na obowiązek sprawowania opieki z należytą starannością i dla dobra dziecka wykraczają poza codzienną (zwykłą, rutynową) troskę, dbałość, staranie o osobę małoletniego, w szczególności jego wychowanie, kierowanie nim, jego fizyczny i duchowy rozwój, itp. Pozostałe czynności (sprawy) są mniej ważnymi.”.
Według J. Ignatowicza „do ważniejszych spraw dotyczących osoby dziecka należą takie, które bądź wykraczają poza czynności jakie opiekun wykonuje niejako na co dzień w ramach pieczy nad osobą dziecka, ale zarazem rozstrzygają o jej kierunku” (J. Ignatowicz w: J.S. Piątowski (red.) System Prawa Rodzinnego i opiekuńczego, Ossolineum 1985, s. 1157).
Sprawami ważniejszymi i istotnymi (mając na względzie orzecznictwo sądowe) mogą sprawy dotyczące: miejsca zamieszkania podopiecznego, sposobu leczenia specjalistycznego (zwłaszcza niosącego ryzyka), przeprowadzenia zabiegu medycznego, wyjazd za granicę, zmiana nazwiska, zbycie (sprzedaż, darowizna, dożywocie), nieruchomości należącej do ubezwłasnowolnionego, sprzedaż wartościowych nieruchomości, zaciągnięcie kredytu czy pożyczki, zbycie spadku, zwolnienie z długu,
Co do takich czynności jak np. wynajęcie lub dzierżawa nieruchomości należącej do ubezwłasnowolnionego zdania są podzielone – jeden sąd uzna, że to ważniejsza czynność dotycząca ubezwłasnowolnionego a zarazem czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem ubezwłasnowolnionego a inny są uzna, że to sprawa mniej ważna i zwykłego zarządu niewymagająca zezwolenia sądu opiekuńczego.
Również wytoczenie powództwa w imieniu podopiecznego (lub złożenie wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego) w sprawach sądowych zaliczanych do kategorii ważniejszych spraw dotyczących osoby lub majątku podopiecznego wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego. Inne czynności procesowe wymagające uzyskania zgody sądu opiekuńczego to zmiana powództwa, cofnięcie pozwu.
Niektóre czynności wymagające zgody sądu opiekuńczego zawarte są w przepisach szczególnych – np. przyjęcie osoby ubezwłasnowolnionej do domu pomocy społecznej wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego na podstawie art. 38 ustawy z 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
Z doświadczenia prawnika-praktyka, jak również opiekuna prawnego, wskażę że każdy sąd, a nawet każdy sędzia rodzinny ma „swoją” interpretację spraw „ważnych” i „istotnych”.
W razie wątpliwości czy dana sprawa jest ważniejszą czy też nie zawsze warto zwrócić się do sądu rodzinnego. Zezwolenia sądu rodzinnego żąda też wiele instytucji i osób w zakresie prowadzonych przez siebie działań, które daną czynność uznają za „ważniejszą”. W takiej sytuacji zazwyczaj nie da się przekonać, że interpretacja taka jest błędna o pozostaje zwrócić się do sądu opiekuńczego o zezwolenie.
Stan prawny 23.01.2024 r.
