Artykuły

Mój ojciec ma obecnie 80 lat. Ojciec jest osobą, która wymaga stałej, całodobowej opieki.
Czy w związku z tym przysługuje mi z tej racji zasiłek opiekuńczy. Dowiedziałem się, że jeżeli nie pracuję należy mi się pomocy społecznej zasiłek opiekuńczy w wysokości 520 zł.
Mój ojciec nie posiada ważnego dowodu osobistego (skończyła się jego ważność). Obawiam się, że może to być problemem w uzyskaniu zasiłku opiekuńczego.
Ojciec ze względu na stan zdrowia nie jest  w stanie załatwić żadnej sprawy urzędowej czy jakiejkolwiek innej. Nie mogę go reprezentować, bo nie mam pełnomocnictwa, a notariusz którego sprowadziłem odmówił sporządzenia pełnomocnictwa, bo ojciec nie jest zorientowany w tym co robi. Notariusz wspomniał coś o ubezwłasnowolnieniu. Jak załatwić takie ubezwłasnowolnienie i ile to kosztuje?

Marcin

Szanowny Panie,

Zapewne w Pana pytaniu chodzi o świadczenie pielęgnacyjne, a nie o zasiłek opiekuńczy.

Zasiłek opiekuńczy zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.  o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa  (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8. w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
• porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej

2. chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
3. innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat).

Jeżeli więc nie pracuje Pan to nie jest Pan osobą ubezpieczoną i nie może być Pan zwolniony z wykonywania pracy (usprawiedliwiona nieobecność w pracy). Tak więc zasiłek opiekuńczy z pewnością nie będzie Panu przysługiwał.

Istnieje możliwość, że z tego powodu, że nie pracuje Pan ponieważ sprawuje Pan opiekę nad swoim ojcem, będzie Pan mógł ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne.

Stosownie do art. 17 ust. 1 Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:

1. matce albo ojcu,
2. innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59, z późn. zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny,
3. opiekunowi faktycznemu dziecka

- jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. 

Jak wskazuje art. 17 ust. 5 ustawy świadczenia pielęgnacyjne nie przysługują, jeżeli: 

1. osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
2. osoba wymagająca opieki: 

• pozostaje w związku małżeńskim,
• została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej;

3. osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to dziecko;
4. osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub na inne dziecko w rodzinie;
5. na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Zgodnie z ust. 3 art. 17 ustawy świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 520,00 zł miesięcznie.

Aby mógł się Pan ubiegać o przyznanie Panu świadczenia pielęgnacyjnego musi Pan przedłożyć wraz z wnioskiem orzeczenie o niepełnosprawności ojca łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Jeżeli Pana ojciec nie posiada takiego orzeczenia o niepełnosprawności (o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenia o niepełnosprawności innego stopnia z w/w wskazaniami) koniecznym będzie wcześniej uzyskanie takiego orzeczenia.
 

Jeżeli ojciec posiada wydane przez ZUS lub inny organ rentowy orzeczenie o niezdolności do pracy (dawna grupa inwalidzka) to takie orzeczenie jest równoznaczne z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności.
 

Jak wskazuje art. 5 Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.) orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o: 

1. całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz o niezdolności do samodzielnej egzystencji są traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności
2. całkowitej niezdolności do pracy jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
3. częściowej niezdolności do pracy oraz celowości przekwalifikowania jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.

Osoby posiadające ważne orzeczenia o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów, niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym oraz orzeczenia wydane przez lekarza orzecznika ZUS, mogą składać do zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności wniosek o ustalenie stopnia niepełnosprawności i wskazań, dla celów korzystania z ulg i uprawnień na podstawie odrębnych przepisów (art. 5a ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).
 

Brak dowodu osobistego ojca nie przeszkodzi Panu w ubieganiu się o świadczenie pielęgnacyjne (konieczne jest przedłożenie dokumentu tożsamości osoby ubiegającej się o świadczenie).
Brak dowodu osobistego czy innego dokumentu tożsamości może być przeszkodą w uzyskaniu przez Pana ojca orzeczenia o niepełnosprawności – w trakcie postępowania będzie on musiał poświadczyć swoją tożsamość.
 

Na marginesie dodam, iż art. 34 ust. 1  Ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jednolity: Dz. U. 2006 r. Nr 139 poz. 993 ze zm.), osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty: 

1. od ukończenia 18 roku życia
2. od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką

Z kolei art. 55 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności wskazuje, iż kto: 

1. uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego,
2. zatrzymuje cudzy dowód osobisty,
3. nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego,

podlega karze ograniczenia wolności do 1 miesiąca albo karze grzywny.

Jeżeli Pana ojciec nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem to ubezwłasnowolnienie go jest jak najbardziej zasadne. Pana ojciec nie jest w stanie samodzielnie załatwić jakiejkolwiek sprawy urzędowej, a jeżeli zostałby ubezwłasnowolniony to będzie ustanowiony dla niego opiekun prawny, który będzie jego reprezentantem ustawowym. Opiekun prawny będzie mógł działać w imieniu ubezwłasnowolnionego całkowicie i dokonywać w jego imieniu czynności prawnych.

Notariusz odmówił sporządzenia pełnomocnictwa notarialnego zapewne kierując się art. 82 Kodeksu cywilnego stosownie do którego nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.
Z kolei art. 80 § 2 Ustawy  dnia 14 lutego 1991 r.Prawo o notariacie (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne.

Jeżeli Pana ojciec pozostaje w takim stanie, że nie ma rozeznania co do doknywanych czynności prawnych to nawet jeżeli udzieliłby Panu pełnomocnictwa to takie pełnomocnictwo byłoby nieważne.

Jak wskazuje art. 13 § 1 Kodeksu cywilnego, osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. 

Stosownie zaś do § 2 art. 13 KC, dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. 

W pierwszej kolejności powinien Pan złożyć w sądzie wniosek o ubezwłasnowolnienie. Sądem właściwym jest w tym wypadku sąd okręgowy miejsca zamieszkania osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną.

Opłata od wniosku o ubezwłasnowolnienie wynosi 40 zł. W toku postępowania sąd powoła biegłego w celu oceny czy zostały spełnione przesłanki ubezwłasnowolnienia. Wydatki na biegłego powinien ponieść wnioskodawca. W chwili obecnej opinia biegłego to koszt ok. 550 zł. Jeżeli nie jest Pan w stanie ponieść tych kosztów może Pan ubiegać się o zwolnienie z kosztów. Stosowny wniosek o zwolnienie z kosztów można zamieścić we wniosku o ubezwłasnowolnienie lub we wniosku złożonym po doręczeniu wezwania do uiszczenia zaliczki.

Jeżeli sąd wyda postanowienie o ubezwłasnowolnieniu to prześle dokumenty sądowi rejonowemu – sądowi opiekuńczemu gdzie z urzędu zostanie wszczęte postępowanie o ustanowienie opiekuna prawnego. Z tym postępowaniem nie będą wiązały się żadne koszty.

Jeżeli sąd wyda postanowienie o ustanowieniu Pana opiekunem prawnym to wyda Panu zaświadczenie o tym, że jest Pan opiekunem prawnym. Przedkładając to zaświadczenie różnym osobom fizycznym, prawnym, urzędom będzie wiadomo, że reprezentuje Pan swojego ojca, który jest ubezwłasnowolnionym.

Stan prawny na dzień 28.06.2011 r.