Artykuły

Cztery tygodnie po orzeczeniu separacji przez sąd okręgowy mój mąż zmarł. Sąd orzekł separację bez orzekania o winie. Mieszkaliśmy osobno – mąż mieszkał u znajomej Pani.
Czy mam szanse na uzyskanie emerytury męża z ZUS? Ja mam rentę z ZUS w wysokości 700 zł. Mój mąż miał natomiast emeryturę w wysokości 2700 zł.

Genowefa

Szanowna Pani,

Stosownie do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), wskazuje, że wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1. w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2. wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej
3. osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa 

W Pani przypadku największe znaczenie będzie miał przepis art. 70 ust. 3 ustawy, który wskazuje, że małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych powyżej miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Jak wynika z Pani pytania w chwili śmierci męża pozostawała Pani w separacji sądowej.
Separacja orzeczona przez sąd nie kończy bytu małżeństwa, a zatem po śmierci jednego z małżonków ten drugi uzyskuje status wdowy lub wdowca. Jednak należy mieć na względzie także inne okoliczności.

Art. 61⁴ § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Podstawą orzeczenia separacji jest, stosownie do przepisu art. 61¹ § 1 KRO, zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Ta przesłanka orzeczenia separacji (zupełny rozkład pożycia), która w Pani małżeństwie wystąpiła (sąd orzekł separację) powoduje, że należy uznać, iż w chwili śmierci swojego męża, nie pozostawała Pani z nim we wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach.

Z uwagi na powyższe muszę wskazać, że jako osobie pozostającej w sądowej separacji w chwili śmierci swojego męża, nie przysługuje Pani renta rodzinna po zmarłym mężu, chyba, że w chwili śmierci Pani mąż był zobowiązany, na podstawie orzeczenia sądu lub ugody sądowej, do alimentowania Pani.

Na marginesie dodam, że małżonków, co do których została orzeczona sądownie separacja, a mimo to pozostających w rzeczywistym związku obejmującym wspólne zamieszkiwanie i prowadzenie wspólnego gospodarstwa, wspólne pożycie, wierność i wzajemną pomoc, również nie można uznać za pozostających we wspólności małżeńskiej w rozumieniu art. 70 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jak wskazał wyraźnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 sierpnia 2007 r., sygn. akt. I UK 67/2007 (OSNP 2008/19-20 poz. 297), orzeczenie sądowe o separacji wyklucza prawo wdowy do renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Tekst jednolity: Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.), chyba że miała ona w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Stan prawny na dzień 7.08.2012 r.