Artykuły

Moja mama zamarła w 1980 r. Do tej pory nie było przeprowadzone postępowanie spadkowe. Dopiero wczoraj sąd wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. W skład spadu wchodził udział 1/2 w mieszkaniu własnościowym (drugie 1/2 przypadło ojcu, który zmarł na początku 2011 r. – sąd też wydał postanowienie o stwierdzeniu spadku po ojcu?).
Czy zapłacę podatek od spadku? Przecież ustawa o podatku od spadków obowiązuje od 1983 r. i jest zwolnienie z podatku.
Czy wcześniej była jakaś ustawa, która ma zastosowanie do mnie?

Marta

Szanowna Pani,

Faktem jest, że w chwili śmierci Pani mamy, w sprawie podatku od spadków i darowizny obowiązywała ustawa inna niż obecnie. Była to ustawa z 19 grudnia 1975 r. (Dz. U . z 1975 r. Nr 45, poz. 228). Ta ustawa weszła w życie w dniu 1 stycznia 1976 r.

Jednak ustawa z 1975 r. nie będzie miała zastosowania w Pani przypadku. Stosownie bowiem do art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.), ustawa ta weszła w życie z dniem ogłoszenia i ma również zastosowanie do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie, niezakończonych decyzją ostateczną.

Z powyższego przepisu wynika, że w związku z nabyciem spadku po mamie, dla Pani obowiązku podatkowego będzie miała zastosowanie ustawa o podatku od spadków i darowizn, obecnie obowiązująca, a więc z 1983 r., a nie obowiązująca w chwili nabycia spadku ustawa z 1975 r.

Nabycie przedmiotów majątkowych w drodze dziedziczenia podlega podatkowi. Jeżeli przyjąć, że w skład spadków po rodzicach wchodziły wyłącznie udziały w mieszkaniu (nie mieli innego majątku w chwili swojej śmierci) to w wyniku spadkobrania po mamie nabyła Pani udział 1/4 we własności mieszkania, a po ojcu 3/4 udziału.

Podatek związany  z dziedziczeniem po mamie będzie Pani musiała zapłacić. Natomiast z podatku od spadku po ojcu nie będzie Pani musiała płacić, jeżeli skorzysta Pani z ulgi przewidzianej w art. 4a ustawy.

Art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy wskazuje, iż zwalnia się od podatku nabycie w drodze dziedziczenia własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku.

W przypadku nabycia spadku po mamie nie będzie Pani mogła skorzystać z w/w ulgi podatkowej, ponieważ dotyczy ona wyłącznie spadków otwartych przed dniem dodania przepisu art. 4a do ustawy, a więc wyłącznie spadków po osobach zmarłych po dniu 1 stycznia 2007 r.

W przypadku spadku po mamie zastosowanie będzie miał przepis art. 17a ust. 1 ustwy, stosownie do którego, podatnicy podatku są obowiązani, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.

Tu należy wskazać, iż obowiązek podatkowy powstanie, zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy, powstanie z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku uprawomocni się po upływie 21 dni od daty wydania postanowienia, pod warunkiem, że żadna ze stron postępowania nie złoży wniosku o pisemne uzasadnienie wyroku lub apelacji od orzeczenia.

Musi Pani zatem pamiętać, aby w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się postanowienia złożyć zeznanie podatkowe na formularzu SD-3 (spadek po mamie), a w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się zgłosić nabycie spadku po ojcu na formularzu SD-Z2.

Art. 7 ust. 1 ustawy wskazuje, iż podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Należy pamiętać o kwocie wolnej od podatku, która dla zstępnych wynosi 9637 zł

Zgodnie z art. 15 ust. 1 pkt 1 ustawy, podatek dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

1. wartość do 10278 zł – podatek: 3 %
2. wartość od 10278 zł do 20556 – podatek: 308 zł 30 gr i 5 % nadwyżki ponad 10 278 zł
3. wartość ponad 20556 – podatek: 822 zł 20 gr i 7 % nadwyżki ponad 20 556 zł

Tak więc zapłaci Pani podatek od wartości nabytego po mamie udziału 1/4 we własności nieruchomości (jeżeli mama nie pozostawiła innego majątku), chyba że skorzysta Pani z ulgi zwanej mieszkaniową, określoną w art. 16 ustawy.

W przypadku nabycia własności (współwłasności) lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, w drodze dziedziczenia przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej lokalu. W przypadku nabycia części (udziału) lokalu ulga przysługuje stosownie do wielkości udziału.

Stosownie do przepisów ustawy, aby skorzystać z ulgi mieszkaniowej koniecznym jest spełnienie jest spełnienie dodatkowych warunków (muszą być spełnione łącznie):

1. podatnik w chwili nabycia posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa
2. podatnik nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego
3. podatnikowi nie przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tymi prawami przekaże je zstępnym lub przekaże do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego
4. podatnik nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego
5. podatnik będzie zamieszkiwać będąc zameldowanym na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:

• od dnia złożenia zeznania podatkowego – jeżeli w chwili złożenia zeznania nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku
• od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego

Warunek ten uważa się za spełniony również wtedy, gdy  lokal mieszkalny (udział w  lokalu)  został zbyty przed rozpoczęciem zamieszkiwania, ze względu na konieczność zmiany warunków lub miejsca zamieszkania, a przeznaczenie środków uzyskanych ze sprzedaży na nabycie innego budynku lub lokalu mieszkalnego (udziału w budynku lub lokalu), albo spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (udziału w takim prawie), albo budowę innego budynku lub lokalu nastąpiło w całości w okresie dwóch lat od dnia zbycia.

Jeżeli nabyty budynek lub lokal jest zajęty przez osoby trzecie, spełnienie warunków określonych powyżej może nastąpić w okresie 5 lat od dnia nabycia. W tym wypadku zawiesza się odpowiednio bieg terminu przedawnienia do dokonania wymiaru podatku.

Jeżeli skorzysta Pani z ulgi mieszkaniowej i spełni wszystkie jej wymagania to nie zapłaci Pani podatku od nabycia w spadku po mamie udziału we własności mieszkania.

Dodam na marginesie, że gdyby obliczenie podatku miało odbyć się na podstawie ustawy z 1975 r. to nie byłoby to korzystne dla Pani.

Podobnie jak i zgodnie z obecną ustawą, w przypadku nabycia nie zgłoszonego do opodatkowania stwierdzonego następnie pismem, obowiązek podatkowy powstawał z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim było orzeczenie sądu - obowiązek podatkowy powstawał z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia (art. 6 ust. 5).
Kwota wolna od podatku wynosiła 50.000 starych złotych (5 zł po denominacji).
Art. 7 ust. 1 ustawy z 1975 r. wskazywał, iż podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość) ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia dokonania wymiaru podatku.

Podatek dla osób należących do I grupy podatkowej (również zstępni), zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt. obliczało się według następującej skali (należy uwzględnić denominację):

1. podstawa opodatkowania od 5 zł do 10 zł podatek wynosił: 10% od nadwyżki ponad 5 zł
2. podstawa opodatkowania od 10 zł do 20 zł podatek wynosił: 0,5 zł i 12% od nadwyżki ponad 10 zł
3. podstawa opodatkowania od 20 zł do 40 zł podatek wynosił: 1,7 zł i 14% od nadwyżki ponad 20 zł
4. podstawa opodatkowania od 40 zł do 60 zł podatek wynosił: 4,5 zł i 16% od nadwyżki ponad 40 zł
5. podstawa opodatkowania od 60 zł do 80 zł podatek wynosił: 7,7 zł i 18% od nadwyżki ponad 60 zł
6. podstawa opodatkowania od 80 zł do 100 zł podatek wynosił: 11,3 zł i 20% od nadwyżki ponad 80 zł
7. podstawa opodatkowania od 100 zł do 120 zł podatek wynosił: 15,3 zł i 22% od nadwyżki ponad 100 zł
8. podstawa opodatkowania ponad 120 zł podatek wynosił: 19,7 zł i 24% od nadwyżki ponad 120 zł

Ustawa przewidywała ulgę podatkową. Art. 15 ust. 1 wskazywał, iż obniża się o 50% podatek należny od nabycia w drodze spadku przez małżonka i zstępnych spadkodawcy:

1. domu jednorodzinnego i samodzielnego lokalu mieszkalnego
2. spółdzielczego prawa do lokalu

Stan prawny na dzień 21.01.2012 r.