Mój ubezwłasnowolniony brat ma straszne długi - jakieś kredyty, pożyczki zaciągnięte ok 10 lat temu. Czy gdyby nasza mama została jego opiekunem to musiałaby spłacać te pożyczki, ewentualnie jak tego uniknąć? Tu muszę zaznaczyć, że brat nie ma żadnego majątku.
Karol
Szanowny Panie,
Wyraźnie należy zaznaczyć, że opiekun prawny nie jest zobowiązany do spłacania „z własnej kieszeni” długów osoby ubezwłasnowolnionej.
Nie ma także prawnej możliwości, aby wierzyciele ubezwłasnowolnionego skutecznie dochodzili zaspokojenia roszczeń wobec ubezwłasnowolnionego od opiekuna prawnego.
Obowiązkiem opiekuna prawnego jest, co wynika z art. 155 § 1 KRO, sprawowanie pieczy nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
Opiekun prawny jest także przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego całkowicie a więc reprezentuje go. Wynika to z art. 96 zd. 1 KC wskazującego, iż umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).
Nie ma żadnego przepisu prawnego mówiącego o tym, że opiekun prawny odpowiada swoim majątkiem za zobowiązania ubezwłasnowolnionego całkowicie.
Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona ma długi to zadaniem opiekuna prawnego jest reprezentacja w postępowaniach sądowych (np. o zapłatę), postępowaniu egzekucyjnym a także przed wierzycielami.
Opiekun prawny, oczywiście w miarę możliwości, powinien spłacać, z majątku ubezwłasnowolnionego, jego długi. Jeszcze raz podkreślę – z majątku ubezwłasnowolnionego (a nie swojego).
Jest oczywistym, że jeżeli ubezwłasnowolniony nie ma żadnego majątku to opiekunowi prawnego nie można zarzucić, że nienależycie wykonuje swoje obowiązki, bo nie spłaca długów ubezwłasnowolnionego.
W sprawie długów osoby ubezwłasnowolnionej należy pamiętać, że umowy zawarte przez ubezwłasnowolnionego całkowicie, są z mocy prawa, nieważne. Wynika to z art. 14 § 1 KC mówiącego, że czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
Jeżeli osoba zawarła umowy przed jej ubezwłasnowolnieniem to mogło to stać się kiedy z powodu choroby psychicznej czy zaburzeń psychicznych nie była w stanie prawidłowo rozeznać znaczenia podejmowanych czynności.
W takim wypadku w grę może wchodzić przepis art. 82 KC, stosownie do którego, nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.
Opiekun prawny może zatem domagać się np. ustalenia przez sąd (wytoczyć w sądzie powództwo w imieniu ubezwłasnowolnionego), że dana umowa jest nieważna.
Reprezentacja ubezwłasnowolnionego w takich sprawach jest wyrazem należytego sprawowania opieki.
Fakt, że dana umowa zawarta przez ubezwłasnowolnionego jest nieważna, a także ustalenie, że umowa zawarta przez osobę znajdującą się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli jest nieważna nie powoduje, że zadłużenie przestaje istnieć. W takim przypadku wierzyciel może domagać się zwrotu nienależnie (bo bez umowy) pobranych świadczeń. Często ta kwota jest kwotą mniejszą niż gdyby brać pod uwagę umowę – nie obowiązują zapisy umowy o karach umownych, odsetkach umownych, opłatach związanych z zawarciem umowy. Jeżeli umowa jest nieważna należy zwrócić „czystą” kwotę kredytu czy pożyczki i ewentualnie odsetki ustawowe.
Skoro niektóre długi brata wynikają z umów zawartych ponad 10 lat temu można wymagać od opiekuna prawnego, aby w ewentualnych sprawach sądowych, jeżeli wierzyciele pozwą ubezwłasnowolnionego, przeanalizował sprawę pod kątem przedawnienia roszczeń i ewentualnie podniósł taki zarzut w trakcie postępowania (np. w sprzeciwie od nakazu zapłaty).
Stan prawny na dzień 12.12.2013 r.
