Między małżonkami w trakcie rozwodu została zawarta umowa w formie aktu notarialnego o podział majątku wspólnego. Po zawarciu tej umowy okazało się, że jeden z małżonków winien zapłacić cło z tytułu przewożonych towarów w związku z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą. Cło dotyczyło transakcji zawartej i zrealizowanej znacznie przed ustaniem wspólności ustawowej małżonków i podpisanej przez nich umowy o podział majątku wspólnego. Czy w takiej sytuacji małżonkowie winni spłacić zadłużenie solidarnie, czy obciąża ono tylko małżonka, który to firmę prowadził?
Irena
Szanowna Pani,
Jak wskazuje przepis art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz.U. z 2004 r. Nr 68, poz. 622 ze zm.), do odpowiedzialności z tytułu długu celnego oraz odsetek stosuje się odpowiednio przepisy art. 29 oraz rozdziałów 14 i 15 działu III ustawy Ordynacja podatkowa.
Ust. 2 art. 66 Prawa celne wskazuje natomiast, iż w zakresie wykonania obowiązków o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym, wynikających z przepisów prawa celnego, organy celne stosują przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, chyba że przepisy prawa celnego stanowią inaczej.
Zasady odpowiedzialności określone są przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.).
Jak wskazuje art. 26 Ordynacji podatkowej, podatnik (a więc również małżonek zobowiązany do zapłaty cła) odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
Z kolei przepis art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej mówi, iż w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.
Stosownie do § 2 art. 29, skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań podatkowych powstałych przed dniem:
- zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej
- zniesienia wspólności majątkowej prawomocnym orzeczeniem sądu
- ustania wspólności majątkowej w przypadku ubezwłasnowolnienia małżonka
- uprawomocnienia się orzeczenia sądu o separacji
Z uwagi na powyższy przepis należy wskazać, że zawarta przez małżonków umowa o rozdzielności majątkowej, w przypadku ustalania odpowiedzialności za zobowiązania celne powstałe przed zawarciem tej umowy, będzie traktowana tak, jakby jej nie zawarto.
Odpowiedzialność obejmować będzie wszystkie przedmioty majątkowe, które wchodziły w skład majątku wspólnego małżeńskiego.
Obowiązek zapłaty cła powstał w sytuacji opisanej w pytaniu przed zawarciem umowy małżeńskiej majątkowej – stosownie do przepisu art. 2 Prawa celnego, wprowadzenie towaru na obszar celny Wspólnoty lub jego wyprowadzenie z tego obszaru powoduje z mocy prawa powstanie obowiązków i uprawnień przewidzianych w przepisach prawa celnego, jeżeli przepisy prawa, w tym umowy międzynarodowe, nie stanowią inaczej.
Dłużnikiem był i pozostał nadal małżonek zobowiązany do uiszczenia cła (jego małżonek nie jest formalnie zobowiązany). Inną zaś sprawą jest, jakimi składnikami majątku odpowiada za zobowiązanie podatkowe – odpowiada on całym swoim majątkiem osobistym i całym majątkiem wspólnym małżeńskim.
W sprawie organ celny może skierować egzekucję do wszystkich przedmiotów majątkowych, które stanowiły składniki majątku osobistego małżonka prowadzącego działalność gospodarczą, jak i do przedmiotów majątkowych, które stanowiły składniki majątku wspólnego małżeńskiego.
Po rozwodzie, w sprawie zastosowanie będą miały również przepisy rozdziału 15 Ordynacji podatkowej, które normują odpowiedzialność osób trzecich za zaległości podatkowe (i zaległości celne również).
Jak wskazuje art. 107 § 1 Ordynacji podatkowej, w przypadkach i w zakresie przewidzianych w niniejszym rozdziale za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie.
Zgodnie z § 2 art. 107, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za:
- podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone przez płatników lub inkasentów
- odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych
- niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku od towarów i usług oraz za oprocentowanie tych zaliczek
- koszty postępowania egzekucyjnego
Stosownie do art. 110 § 1 Ordynacji podatkowej, rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
Według art. 110 § 2, odpowiedzialność ta nie obejmuje:
- niepobranych należności wymienionych w art. 107 § 2 pkt 1
- odsetek za zwłokę oraz kosztów egzekucyjnych powstałych po dniu uprawomocnienia się orzeczenia o rozwodzie
Biorąc pod uwagę powyższy przepis należy wskazać, iż po rozwodzie małżonek nie prowadzący działalności gospodarczej będzie mógł odpowiadać za zaległości celne całym swoim majątkiem, ale tylko do wysokości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym.
O odpowiedzialności rozwiedzionego małżonka musi orzec, stosownie do przepisu art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej, organ celny w drodze decyzji.
Co bardzo ważne w Pani sprawie, egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności celnej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku podatnika okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Tak więc jeżeli nawet po rozwodzie organ celny wyda decyzję o odpowiedzialności małżonka nie prowadzącego działalności gospodarczej to ewentualna egzekucja należności (przypomnę do wysokości udziału w majątku wspólnym małżeńskim) będzie możliwa dopiero wówczas jeżeli egzekucja w stosunku do małżonka prowadzącego działalność gospodarczą okaże się bezskuteczna.
Reasumując – do chwili rozwodu małżonek nieprowadzący działalności gospodarczej formalnie nie odpowiada za zobowiązania celne, ale egzekucja może być skierowana do wszystkich przedmiotów majątkowych, które stanowiły składniki majątku wspólnego małżeńskiego. Skutki prawne umowy o ustanowieniu rozdzielności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań celnych powstałych przed jej zawarciem.
Po rozwodzie rozwiedziony małżonek odpowiada za zaległości celne powstałe w czasie trwania małżeństwa solidarnie z małżonkiem prowadzącym działalność gospodarczą, ale tylko do wysokości swojego udziału w majątku wspólnym. W takim przypadku egzekucja może być skierowana przeciwko temu małżonkowi dopiero wówczas jeżeli egzekucja w stosunku do małżonka prowadzącego działalność gospodarczą będzie bezskuteczna.
Stan prawny na dzień 09.09.2012 r.
