Artykuły

Mam pytanie - moja mama jest ubezwłasnowolniona całkowicie ja jestem opiekunem prawnym mamy. Mama jest właścicielką mieszkania. Po śmierci ojca przeprowadziłem postępowanie spadkowe i sąd ustalił po 1/2 dla mnie i mojej mamie. Mama z powodów zdrowotnych przebywa w domu pomocy społecznej od roku.
Przeprowadzono ze mną wywiad i powiedziano mi, że po śmierci mojej mamy mops może wystąpić o uregulowanie za mamy pobyt.
Mama moja ma emeryturę i z niej zabiera 70 % dps 30% zus przelewa na moje konto. Ja z tych pieniędzy płacę co miesiąc 150 zł do mops a za resztę kupuję środki higieniczne ,ubrania itp.
Czy po śmierci mojej mamy będę musiał zapłacić resztę pieniędzy jaką płaci teraz gmina. Czy mops będzie chciał uzyskać to co dopłaca teraz ze spadku?
W momencie przyjęcia stawka wynosiła 2600 zł teraz około 3200. 1200 zł to jest 70 % resztę pokrywa gmina miesięcznie wynosi 2000. Czy po śmierci mojej mamy sam musiał pokryć resztę sumy za pobyt? Czy jak nie będę w stanie to mieszkanie które będę dziedziczył może podlegać rozliczeniu przez mops. Dziękuję i pozdrawiam.

Piotr

Szanowny Panie,

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w świetle przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w szczególności art. 175 oraz art. 154 i art. 155 § 1) jako opiekun prawny całkowicie ubezwłasnowolnionej matki jest Pan zobowiązany wykonywać swoje czynności z należytą starannością, mając na uwadze jej dobro i interes społeczny, jak również sprawować pieczę nad jej osobą i majątkiem, podlegając przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego. Opiekun jest także zobowiązany przedstawiać sądowi sprawozdania dotyczące sprawowanej opieki, w tym w zakresie dokonywanych rozliczeń finansowych.

Zatem zakup przedmiotów codziennego użytku dla Pana matki jest jak najbardziej uzasadniony i winien Pan dysponować rachunkami, potwierdzającymi dokonywane wydatki.

Kwestię odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej szczegółowo reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.).

Stosownie do art. 61 ust. 1 wskazanej ustawy, obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej

- przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Z kolei stosownie do art. 61 ust. 2, opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:

1. mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
   • w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium
   • w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.

W tym miejscu dodam, że w myśl art. 8 ust. 1 pkt 1 i 2, kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej wynosi 477 zł, zaś kryterium dochodowe na osobę w rodzinie – 351  zł. Zatem 300% wskazanych kryteriów to – odpowiednio – 1431 zł i 1053 zł.
W każdym przypadku, jeżeli Pana dochód nie przekraczałby kwoty 1431 zł, gdy jest Pan osobą samotnie gospodarującą, jest Pan zwolniony od wnoszenia opłat. Podobnie jest, gdy dochód Pana rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekraczałby 1053 zł. Natomiast nawet w przypadku przekraczania tychże kwot, może Pan zostać zobowiązany do poniesienia opłaty za pobyt w DPS jedynie w takim zakresie, aby po jej uregulowaniu dochód nie był niższy od tej - ustalonej ustawowo - granicy.

Z powyższych przepisów wynika zatem, iż w pierwszej kolejności to z dochodów Pana matki winna być wnoszona opłata za jej pobyt w domu pomocy społecznej. Ponieważ jej mąż nie żyje, kolejną osobą, na której ciąży wskazany obowiązek, jest Pan.

Bardzo istotną kwestią jest uiszczanie omawianej opłaty w wysokości stanowiącej równowartość 70% świadczenia emerytalnego przysługującego Pana matce. Jest to zatem maksymalna kwota, jaka może być wnoszona przez mieszkańca DPS. Z powyższego powodu nie jest Pan zobowiązany – jako zstępny – do pokrywania reszty kosztów. Jednakże tą kwestię szczegółowo reguluje ewentualna umowa zawarta między Panem a kierownikiem ośrodka pomocy społecznej. Art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi, iż przy ustalaniu opłaty - w drodze takiej umowy - bierze się pod uwagę wysokość dochodów oraz możliwości zobowiązanej osoby.

Nie wyjaśnił Pan wprawdzie, na jakiej podstawie wpłaca Pan co miesiąc kwotę 150 zł do MOPS, lecz zasadne byłoby domniemywać, iż w ten sposób realizowana jest przez Pana taka właśnie umowa - inna osoba niż mieszkaniec DPS, wnosi bowiem omawianą opłatę do kasy lub na rachunek bankowy gminy, co określa art. 62 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej. We wskazanych sprawach w imieniu gminy działa ośrodek pomocy społecznej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania (pobytu) osoby skierowanej do DPS.
Tym niemniej wspomniał Pan, że wymieniona należność wobec ośrodka jest realizowana ze świadczenia emerytalnego matki, czyli de facto sfery majątkowej Pana podopiecznej. Powyższy fakt winien Pan uzgodnić z sądem, gdyż w przeciwnym wypadku może zostać poddany negatywnej ocenie w przypadku składania w sądzie sprawozdania ze sprawowanej opieki.

Art. 61 ust. 3 ustawy przewiduje, iż w przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. W takiej sytuacji gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.

Wobec powyższego, jeżeli zaprzestałby Pan wpłacania kwoty 150 zł, musi liczyć się z konsekwencjami administracyjnoprawnymi. Podobnie byłoby, gdyby z dochodów matki – czyli osoby, której jest Pan opiekunem prawnym - nie zostały wnoszone opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej w ustalonej wysokości.

Stosownie do art. 96 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, obowiązek zwrotu wydatków poniesionych na świadczenia z pomocy społecznej spoczywa na:

1. osobie i rodzinie korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej
   
2. spadkobiercy osoby, która korzystała ze świadczeń z pomocy społecznej – z masy spadkowej
   
3. małżonku, zstępnych przed wstępnymi osoby korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej - jedynie w przypadku gdy nie dokonano zwrotu wydatków zgodnie z pkt 1 i 2, w wysokości przewidzianej w decyzji dla osoby lub rodziny korzystającej ze świadczeń z pomocy społecznej

Natomiast w myśl art. 104 ust. 1 i 3, należności m. in. z tytułu wydatków na świadczenia z pomocy społecznej i opłat określonych przepisami ustawy podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zaś wysokość należności, podlegających zwrotowi oraz terminy ich zwrotu ustala się w drodze decyzji administracyjnej.

Poza omawianymi sytuacjami, MOPS nie ma podstaw, aby dochodzić od Pana należności. Decyzja administracyjna czy przewidziana w art. 103 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej umowa precyzyjnie regulują prawa i obowiązki obywateli m. in. w kwestii uregulowania należności o charakterze publicznoprawnym. Realizowanie określonych w nich zobowiązań zwalnia adresatów takich decyzji czy też strony umów od odpowiedzialności. Organy administracji publicznej nie mogą bowiem żądać od obywateli więcej niż wynika to z przepisów prawa.
Ponadto – w myśl przedstawionych przepisów ustawy – to gmina ponosi opłaty za pobyt osoby w domu pomocy społecznej w wysokości, stanowiącej różnicę między kosztem utrzymania mieszkańca a należnościami uiszczanymi przez tego mieszkańca i jego krewnych, które jednakże nie mogą przekroczyć określonych granic.

Powyższy wywód był konieczny do zobrazowania, iż po śmierci matki może zostać Pan zobowiązany do uregulowania należności z masy spadkowej (na co wskazuje przytoczony wyżej art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej) jedynie wówczas, gdy będą istnieć zaległości w opłatach za pobyt w DPS, które miały być wnoszone z jej środków finansowych, na podstawie stosownej decyzji administracyjnej. Wówczas także wygaśnie Pana obowiązek uiszczania opłaty, która obecnie wynosi 150 zł miesięcznie. Z chwilą śmierci Pana matki ustanie bowiem stosunek administracyjnoprawny łączący Pana - jako opiekuna prawnego oraz zstępnego zmarłej - z ośrodkiem pomocy społecznej.

Warto wspomnieć, że powyższe jest także zgodne z orzecznictwem sądowoadministracyjnym. Np. w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 24 listopada 2010 r., sygn. akt. II SA/Sz 440/2010 (LexPolonica nr 2502670) stwierdzono, że art. 96 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej stanowi o zasadzie ponoszenia odpłatności za świadczenie z pomocy społecznej i określa zakres przedmiotowy i podmioty tej pomocy, odnosi się do sytuacji, w której koszty udzielonej pomocy mającej charakter usług odpłatnych zostały określone za życia świadczeniobiorcy w ostatecznej decyzji administracyjnej i nie zostały zapłacone do wysokości obciążającej tego świadczeniobiorcę lub członków jego rodziny do czasu jego śmierci. Inaczej mówiąc, przepis ten dotyczy kosztów zaległych przypadających na świadczeniobiorcę lub wskazanych w decyzji członków jego rodziny.

Należy również zaznaczyć, że wyrażone przez Pana obawy dotyczące przejęcia przez MOPS po śmierci Pana matki mieszkania, którego wówczas stanie się Pan jedynym właścicielem, są bezzasadne. Z pewnością ośrodek, wykonujący uprawnienia i obowiązki gminy, nie ma możliwości nabyć mieszkania w oparciu o reguły prawa spadkowego. Zgodnie z art. 935 Kodeksu cywilnego, w braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Tymczasem jest Pan dzieckiem spadkodawcy (jedynym - jak można domniemywać po podziale spadku po śmierci Pańskiego ojca), wobec czego po śmierci Pana matki zastosowanie znajdzie art. 931 § 1 KC – stanie się Pan osobą, która przejmie spadek na podstawie dziedziczenia ustawowego.

Stan prawny na dzień 16.05.2012 r.