Witam ojciec mojej 9-letniej obecnie córki zmarł w 2010 r. pozostawiając po sobie długi.
Dziecko dziedziczy po nim z dobrodziejstwem inwentarza - został sporządzony akt notarialny. Ja nie wchodzę w krąg spadkobierców gdyż byliśmy po rozwodzie.
Obecnie oddałam sprawę do sądu o spis inwentarza. W skład aktywów spadku wchodzi wyłącznie kwota 10.000 zł z funduszu emerytalnego ojca dziecka. W skład długów spadkowych wchodzi pożyczka i kredyt z banku oraz zaległe, niezapłacone alimenty.
Moje pytanie brzmi: do jakiej kwoty odpowiadamy za długi skoro ojciec zalegał z alimentami, a komornik wyegzekwował tylko 200 zł i czy od tej kwoty, którą musiałabym oddać do banku naliczają się kolejne odsetki i czy aby nie przeterminowało się roszczenie banku co do pożyczki w koncie, bo bank odezwał się dopiero teraz.
Iwona
Szanowna Pani,
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za zapłatę długów spadkowych wyłącznie do wartości stanu czynnego spadku.
Art. 1031 § 2 Kodeksu cywilnego wskazuje, że w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Powyższe ograniczenie odpowiedzialności odpada, jeżeli spadkobierca podstępnie nie podał do inwentarza przedmiotów należących do spadku albo podał do inwentarza nie istniejące długi.
Stan czynny spadku to wartość należących do spadku aktywów. Jeżeli w skład spadku po ojcu Pani córki wchodzą wyłącznie środki zgromadzone na koncie OFE w wysokości 10.000 zł to odpowiedzialność Pani córki za długi spadkowe ograniczona jest do tej kwoty.
Jeżeli więc długi spadkodawcy przekraczały kwotę 10.000 zł to po spłacie długów w tej wysokości zwalnia Pani córkę od dalszej odpowiedzialności za długi spadkowe.
W chwili obecnej komornik sporządza spis inwentarza. Komornik wskaże w nim wszystkie znane prawa i obowiązki jakie w chwili śmierci przysługiwały ojcu Pani córki. Spis inwentarza będzie podstawą do zaspokajania wierzycieli spadkowych.
Stosownie do art. 1032 § 1 KC, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacił niektóre długi spadkowe nie wiedząc o istnieniu innych długów, ponosi on odpowiedzialność za nie spłacone długi tylko do wysokości różnicy między wartością ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku a wartością świadczeń spełnionych na zaspokojenie długów, które spłacił.
Wedle § 2 art. 1032 KC, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe wiedział o istnieniu innych długów spadkowych, ponosi on odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe.
Po sporządzeniu przez komornika spisu inwentarza Pani córka (działając przez Panią jako jej przedstawiciela ustawowego) powinna przystąpić do spłaty długów spadkowych.
Przepisy prawa nie wskazują wprost według jakich zasad powinna następować spłata zadłużenia. Na pewno nie jest tak, że dłużnik spadkowy powinien spłacać wierzycieli zgodnie z kolejnością ich zgłoszenia się.
Jak wskazują przedstawiciele doktryny prawa (np. J. Pietrzykowski, w: Kodeks cywilny …., str. 1954) w sytuacji gdy wartość stanu czynnego spadku jest niższa niż wartość długów spadkowych, spadkobierca powinien, mimo braku stosownego przepisu, kierować się kolejnością przewidzianą w art. 1025 Kodeksu postępowania cywilnego.
Wspomniany przepis art. 1025 § 1 KPC wskazuje, że z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:
- koszty egzekucyjne
- należności alimentacyjne
- należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika
- należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim
- należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i za-stawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wie-czystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu
- należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej
- należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, z późn. zm.28)), o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej
- należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję
- inne należności
§ 2 art. 1025 KPC mówi, że po zaspokojeniu wszystkich należności ulegają zaspokojeniu kary pieniężne oraz grzywny sądowe i administracyjne.
W równym stopniu z należnością ulegają zaspokojeniu odsetki i koszty postępowania. Z pierwszeństwa równego należnościom kategorii czwartej i piątej korzystają wszystkie roszczenia o świadczenia uboczne objęte zabezpieczeniem na mocy odrębnych przepisów. Roszczenia o świadczenia uboczne nieobjęte zabezpieczeniem zaspokaja się w kategorii dziesiątej, chyba że należność podlegałaby zaspokojeniu w kategorii wcześniejszej. To samo dotyczy roszczeń o świadczenia należne dożywotnikowi (1025 § 1 KPC).
Jeżeli suma aktywów spadku nie ma wartości wystarczającej na zaspokojenie należności na rzecz wszystkich wierzycieli to wówczas można się posiłkować art. 1026 § 1 KPC, który wskazuje, że jeżeli suma objęta podziałem nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności i praw tej samej kategorii, należności zaliczone w artykule poprzedzającym do kategorii czwartej i piątej będą zaspokojone w kolejności odpowiadającej przysługującemu im pierwszeństwu, inne zaś należności - stosunkowo do wysokości każdej z nich.
Po sporządzeniu spisu inwentarza będzie Pani znała stan czynny spadku. Tym samym powinna Pani dokonać spłat wierzycieli. Jeżeli stan czynny spadku nie będzie wystarczał na zaspokojenie wszystkich znanych długów spłaty należy dokonać proporcjonalnie do wysokości ich wierzytelności.
Obliczając proporcjonalnie w jakiej wysokości spłaci Pani długi poszczególnych wierzycieli powinna Pani wziąć pod uwagę łącznie należności główne oraz odsetki (ustawowe i ewentualnie karne) i ewentualnie koszty postępowań sądowych.
Jeżeli spłaci Pani wszystkich znanych wierzycieli, a po tej spłacie zgłoszą się następni wierzyciele to z innymi, nieznanymi wcześniej długami to nie będzie Pani miała obowiązku ich zaspokojenia.
Jeżeli zmarły ojciec miał dług z tytułu alimentów na dziecko, które nabyło spadek to zaistniała sytuacja, w której wierzyciel (córka uprawniona do alimentów) stała się w wyniku dziedziczenia zobowiązanym do spłaty zaległości z tytułu alimentów (dziecko nabyło w spadku obowiązek spłaty niezapłaconych przez ojca rat alimentów). Taka sytuacja, w której wierzyciel jest równocześnie dłużnikiem powoduje, że zobowiązanie wygasa. Jest to konfuzja.
Pani córka jako wierzyciel alimentacyjny nie może żądać od siebie jako dłużnika zapłaty nieziszczonych rat alimentów.
Skoro Pani córka będąc wierzycielem stała się jednocześnie dłużnikiem (przejmując w spadku obowiązki ojca, w tym obowiązek zapłaty zaległych rat alimentów) to pojawia się pytanie czy przy proporcjonalnym ustalaniu kwot jakie po sporządzeniu spisu inwentarza należy zapłacić poszczególnym dłużnikom, brać pod uwagę zaległości alimentacyjne.
Moim zdaniem, skoro doszło do konfuzji to przy spłacie wierzycieli spadkowych nie można tych spłat dokonywać z uwzględnieniem zaległych alimentów.
Wskażę w tym miejscu, że w tej kwestii można zapewne spotkać się z odmiennym stanowiskiem innych prawników, co wynika z koncepcji odrębnych mas majątkowych (majątku spadkowego i majątku spadkobiercy).
Ze znanej mi literatury prawa spadkowego (np. J. Gwiazdomorski, Prawo spadkowe, Warszawa 1959, s. 202-203) spotkałem się z twierdzeniem, że nie traktuje się samych odrębnych mas majątkowych tej samej osoby jako odrębnych podmiotów stosunków zobowiązaniowych.
Odnośnie zadłużenia wobec banku to ze względu na to, że jest to roszczenie związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez bank to ulega ono przedawnieniu w terminie 3 lat od daty wymagalności.
Chwilą wymagalności roszczenia z umowy pożyczki/kredytu jest data w której powinny być zapłacone poszczególne raty spłaty pożyczki/kredytu.
Jeżeli bank wypowiedział umowę pożyczki/kredytu to z chwilą rozwiązania umowy cała pozostała do spłaty kwota stała się wymagalna (takie zapisy są standardem w umowach bankowych).
Jeżeli od chwili wymagalności roszczenia upłynęło ponad 3 lata, a nie doszło do uznania roszczenia (dłużnik nie składał np. wniosku o rozłożenie zaległości na raty), ani do przerwania biegu przedawnienia z innych przyczyn (np. złożenia przez bank pozwu o zapłatę) to roszczenie banku jest już przedawnione.
Stan prawny na dzień 3.12.2012 r.
