Mój młodszy brat na stwierdzoną ciężką depresję. Jednak od kilku lat nie leczy się co powoduje, że zachowuje się „dziwnie”. Nie dość, że od paru miesięcy praktycznie nie wychodzi z domu, to jeszcze rozmawia ze sobą, jest bardzo zaniedbany. Moje prośby nie pomagają – brat przyjmuje ode mnie jedzenie, ale w ogóle ze mną nie rozmawia. Brat nie ma żadnego dochodu, choć wydaje mi się, że mógłby się ubiegać o rentę socjalną.
Widać, że brak leczenia farmakologicznego i terapii ma dla niego zgubne skutki.
Chcę pomóc bratu i wszcząć postępowanie o przymusowe leczenie i ubezwłasnowolnienie częściowe. Dowiedziałem się jednak, że do wniosków o wszczęcie tych postępowań należy przedłożyć zaświadczenia lekarskie. Nie jestem w stanie uzyskać takich zaświadczeń.
Jak sobie poradzić w tej sprawie?
Irek
Szanowny Panie,
Art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jednolity: Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375) wskazuje, że do szpitala psychiatrycznego może być również przyjęta, bez zgody, osoba chora psychicznie:
- której dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia psychicznego, bądź
- która jest niezdolna do samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia
O potrzebie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego osoby bez jej zgody, orzeka sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania tej osoby – na wniosek jej małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej przedstawiciela ustawowego lub osoby sprawującej nad nią faktyczną opiekę (art. 29 ust. 2 ustawy).
Art. 30 ust. 1 ustawy wskazuje, że do wniosku, dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Orzeczenie lekarz psychiatra wydaje na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania.
Stosownie do ust. 2 art. 30 ustawy, w przypadku niezałączenia do wniosku orzeczenia lekarskiego lub gdy zostało ono wydane w okresie dłuższym niż 14 dni przed dniem złożenia wniosku, sąd zwraca wniosek. Przepisy art. 130 Kodeksu postępowania cywilnego (mówiące o wezwaniu do usunięcia braków formalnych) nie mają w tym przypadku zastosowania.
Z powyższych przepisów wynika, że Pan jako osoba uprawniona do złożenia w sądzie wniosku o przymusowe leczenie brata może wystąpić do lekarza psychiatry z prośbą o wydanie orzeczenia o konieczności leczenia.
Lekarz psychiatra mógłby się udać do miejsca zamieszkania brata i tam przeprowadzić badanie, a następnie wydać orzeczenie.
Tyle teoria, w praktyce jednak uzyskanie orzeczenia lekarza psychiatry o potrzebie leczenia jest trudne, a czasami niemożliwe. Często nie udaje się znaleźć lekarza, który takie zaświadczenie chciałby wystawić.
Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego zawiera „furtkę”, która umożliwia wszczęcie postępowanie nawet bez zaświadczenia lekarskiego dołączonego do wniosku.
Jak bowiem wskazuje przepis art. 30 ust. 3 ustawy, w przypadku niezałączenia orzeczenia lekarskiego do wniosku o leczenie bez zgody, jeżeli treść wniosku lub załączone do wniosku dokumenty uprawdopodabniają zasadność przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, a złożenie orzeczenia lekarskiego, nie jest możliwe, sąd zarządza poddanie osoby, której dotyczy wniosek, odpowiedniemu badaniu.
Jeżeli chory, odmawia poddania się badaniu, może być ono przeprowadzone bez jej zgody (art. 30 ust. 4 ustawy).
Jeżeli zatem nie uda się Panu „zdobyć” orzeczenia lekarskiego o potrzebie leczenia psychiatrycznego Pana brata to może Pan złożyć wniosek do sądu bez tego dokumentu.
Jeżeli wniosek ten zostanie należycie uzasadniony, a dodatkowo zostanie dołączona do niego dokumentacja medyczna brata, to istnieją duże szanse na to, że sąd zarządzi badanie przez biegłego.
W uzasadnieniu powinien Pan wskazać przede wszystkim, że brat ma rozpoznaną ciężką depresję, że prowadził leczenie i go zaniechał. Należy dość dokładnie opisać w jakim stanie znajduje się obecnie – jakie skutki powoduje brak leczenia (zamknięcie się w sobie, brak relacji z innymi osobami, zaniedbywanie się przez brata, brak starań o poprawę własnego losu, brak dochodów i chęci ich uzyskania np. przez złożenie wniosku o rentę socjalną). Warto także wskazać jakie podjął Pan działania w celu uzyskania orzeczenia lekarza i co spowodowało, że uzyskanie orzeczenie nie było możliwe.
W Pana sprawie polecałbym także rozpoczęcie działań od kontaktu z lekarzem psychiatrą, który w przeszłości leczył Pana brata. Można się także zgłosić do przychodni psychiatrii środowiskowej w miejscowości, w której brat mieszka.
Z doświadczenia moich klientów wynika, że często nie ma możliwości uzyskania orzeczenia lekarskiego ani od lekarza prowadzącego, ani od innego lekarza psychiatry. Lekarze odmawiają wizyt domowych (choć nie powinni), nie chcą wydać orzeczenia w sytuacji, w której chory nie zgadza się na przeprowadzenie badania i ogólnie wydaje się, że są nie chętni do wydawania takich orzeczeń (zapewne mają ku temu argumenty).
Wielu moich klientów uzyskało w tej trudnej sytuacji zaświadczenie od lekarzy psychiatrów prowadzących „prywatne” gabinety. Skorzystanie z ich usług wiąże się z wydatkiem, ale jak wskazują efekty działań moich klientów, często lekarz wydaje zaświadczenie, nawet bez badania chorego.
Jeżeli jednak nie uda się Panu „zdobyć” orzeczenia to powinien Pan złożyć wniosek bez niego, pamiętając jednak o szczegółowym uzasadnieniu tego wniosku i ewentualnym dołączeniu do niego posiadanej dokumentacji medycznej z wcześniejszego leczenia brata – karty leczenia szpitalnego, zaświadczenia lekarskie, itp.).
Sprawę brata może Pan zgłosić w ośrodku pomocy społecznej miejsca zamieszkania Pana brata. Wiele ośrodków pomocy społecznej współpracuje z lekarzami psychiatrami, którzy są w stanie skutecznie pomóc w takich sytuacjach.
Podobne problemy z niemożnością uzyskania świadectwa lekarza psychiatry występują w przypadku chęci złożenia w sądzie wniosku o ubezwłasnowolnienie. Jednak i Kodeks postępowania cywilnego posiada, podobną do tej z ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, „furtkę”, która daje możliwość wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie bez dołączonego do wniosku świadectwa lekarskiego.
Art. 552 § 1 KPC mówi, że jeżeli według wniosku ubezwłasnowolnienie ma być orzeczone z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego, sąd przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie na nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.
Zgodnie zaś § 2 art. 552 KPC, sąd odrzuca wniosek o ubezwłasnowolnienie, jeżeli treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia, chyba że złożenie takich dokumentów nie jest możliwe.
Jeżeli uzyskanie wymaganego świadectwa lekarskiego o stanie psychicznym nie będzie możliwym to należy to wyraźnie zaznaczyć we wniosku, w którego uzasadnieniu także powinien Pan wskazać dokładnie okoliczności sprawy, podkreślając, że ze względu na stan psychiczny brata, nie jest on w stanie prawidłowo pokierować swoim postępowaniem, należycie dbać o swoje interesy i majątek (nie złożenie wniosku o rentę, brak dochodu, brak troski o własny majątek). Oczywiście, jeżeli tylko Pan posiada jakąkolwiek dokumentację medyczną brata z wcześniejszego leczenia to należy jej kopie dołączyć do wniosku o ubezwłasnowolnienie.
Jeżeli według sądu wniosek będzie uprawdopodabniał, że u brata występują zaburzenia psychiczne postępowanie zostanie wszczęte.
Jeżeli już postępowanie zostanie wszczęte to w myśl art. 547 § 1 KPC, brat powinien być niezwłocznie po wszczęciu postępowania wysłuchany. To wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz – w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana – biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.
Jak wskazuje § 2 art. 547 KPC, w celu wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, sąd może zarządzić przymusowe sprowadzenie tej osoby na rozprawę albo wysłuchać ją przez sędziego wyznaczonego. Na postanowienie sądu o przymusowym sprowadzeniu osoby na rozprawę przysługuje zażalenie.
Stan prawny na dzień 17.10.2012 r.
