Mój ojciec podarował mojej siostrze dom i wszystkie swoje inne nieruchomości. Miał ustanowioną służebność mieszkania wpisaną do księgi wieczystej. Ojciec sporządził testament, w którym ustanowił mnie jedynym spadkobiercą. Trochę to śmieszne, bo za życia wszystko prawie podarował siostrze (najcenniejsze nieruchomości), a dla mnie zostawił tylko samochód.
Czy służebność mieszkania jest częścią spadku? Tzn. czy teraz ta służebność przeszła na mnie jako spadkobiercę, a tym samym czy mogę zamieszkać w domu podarowanym siostrze?
Michał
Szanowny Panie,
Służebność mieszkania jaką ustanowiono na rzez Pana ojca jest służebnością osobistą.
Służebność osobista, w myśl art. 296 w zw. z art. 285 Kodeksu cywilnego, polega na obciążeniu nieruchomości (lokalu, gruntu, budynku) prawem, którego treść polega bądź na tym, że osoba uprawniona (służebnik) może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu, względem osoby uprawnionej przysługują, na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności nieruchomości.
Najważniejszym w Pana przypadku przepisem jest art. 299 KC, który wskazuje, że służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
Mając na względzie ten przepis należy jednoznacznie wskazać, że służebność osobista jest prawem niedziedzicznym.
Nie nabył Pan zatem w spadku służebności mieszkania, a zatem nie ma Pan uprawnienia do zamieszkiwania w domu siostry.
Pana ewentualne uprawnienie do korzystania z domu siostry mogłoby wynikać ewentualnie z art. 301 § 2 KC określającego, że można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
Jednak powyższy przepis nie reguluje kwestii dziedziczenia służebności osobistej. Reguluje on nabycie prawa służebności mieszkania w drodze umowy, a nie spadkobrania.
Dodam także, że służebność mieszkania nigdy nie wchodzi w skład spadku, zatem ewentualna umowa uprawnionego z właścicielem nieruchomości obciążonej nie prowadzi do pokrzywdzenia spadkobierców. W konsekwencji należy uznać, że służebność taka nie jest doliczana do spadku i nie ma wpływu na wysokość zachowku ani roszczeń zachowkowych (tak Paweł Księżak, Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2010 r., str. 303-304).
Reasumując – służebność mieszkania nie wchodzi w skład spadku. Pana ojciec mógł się umówić przy ustanawianiu służebności na jego rzecz, że po jego śmierci służebność mieszkania będzie przysługiwała Panu. Tylko w takim wypadku można mówić o Pana uprawnieniu do korzystania z domu siostry.
Na marginesie dodam także, że dokonane darowizny na rzecz siostry wliczane są do spadku przy obliczaniu należnego Panu zachowku, a Pana siostra jako obdarowana odpowiada za zapłatę zachowku na Pana rzecz.
Może Pan zatem podjąć starania o uzyskanie należnego Panu zachowku od siostry.
Stan prawny na dzień 13.12.2012 r.
