Artykuły

Witam,
Wraz z żoną zamieszkuję od 5 lat w USA. Chcemy się rozwieść. Czy możemy się rozwieść w USA czy też musimy to zrobić w Polsce (co byłoby nam nie na rękę).
Podkreślę, że związek małżeński zawarliśmy w Polsce.

Janusz

Szanowny Panie,

Nie ma prawnych przeszkód, abyście Państwo rozwiedli się w USA.

Art. 1103 Kodeksu postępowania cywilnego wskazuje, iż sprawy rozpoznawane w procesie należą do jurysdykcji krajowej, jeżeli pozwany ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu albo siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej.

Stosownie do art. 1103¹ § 1 KPC, sprawy małżeńskie oraz sprawy dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych należą do jurysdykcji krajowej także wtedy, gdy:

1. oboje małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania lub ostatnie miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli jedno z nich nadal ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
2. małżonek będący powodem ma co najmniej od roku bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
3. małżonek będący powodem jest obywatelem polskim i ma co najmniej od sześciu miesięcy bezpośrednio przed wszczęciem postępowania miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej, lub
4. oboje małżonkowie są obywatelami polskimi.

W myśl § 2 art. 1103¹ KPC, jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Jurysdykcja krajowa w sprawie małżeńskiej obejmuje także orzekanie o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków (art. 1103¹ § 3 KPC).

Jak wynika z powyżej wskazanych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego jurysdykcja krajowa byłaby wyłączna (tylko polski sąd mógłby orzekać o rozwodzie) tylko w sytuacji, w której małżonkowie rozwodzący się są obywatelami polskimi i mają miejsce zwykłego pobytu w Polsce.

Jak wynika z Pana pytania miejscem zwykłego pobytu Pana i żony są Stany Zjednoczone i dlatego dopuszczalna jest jurysdykcja sądu USA w zakresie orzeczenia rozwodu.

Jeżeli sąd amerykański orzeknie rozwód w Pana małżeństwie to takie orzeczenie sądu amerykańskiego podlega uznaniu w Polsce z mocy prawa, chyba że wystąpią przeszkody wskazane w Kodeksie postępowania cywilnego.

W myśl art. 1145 KPC, orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146.

Art. 1146 § 1 KPC wskazuje, iż orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:

1. nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane
2. zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich
3. pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie
4. strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony
5. sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego
6. jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami
7. uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego)

Zgodnie z § 2 art. 1146 KPC, przeszkody określone w § 1 pkt 5 i 6 stosuje się odpowiednio do sprawy zawisłej przed innym niż sąd organem polskim lub organem państwa obcego oraz do rozstrzygnięcia wydanego przez inny niż sąd organ polski lub organ państwa obcego.
Przepisów § 1 pkt 5 i 6 nie stosuje się, gdy orzeczenie sądu państwa obcego stwierdza, zgodnie z przepisami tego państwa o jurysdykcji krajowej, nabycie przez osobę mieszkającą albo mającą siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej mienia spadkowego znajdującego się w chwili śmierci spadkodawcy na obszarze państwa obcego (art. 1146 § 3 KPC).

Jeżeli rozwiedzie się Pan w USA to w Polsce będzie Pan mógł powoływać się na wyrok sądu amerykańskiego. Jak wspomniałem powyżej orzeczenie sądu amerykańskiego w sprawie o rozwód podlega uznaniu w Polsce z mocy prawa.

Wedle art. 1147 § 1 KPC, osoba powołująca się na uznanie orzeczenia sądu państwa obcego jest zobowiązana przedstawić:

1. urzędowy odpis orzeczenia
2. dokument stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści
3. uwierzytelniony przekład na język polski dokumentów wymienionych w pkt 1 i 2 oraz w § 2.

§ 2 art. 1147 KPC mówi, iż jeżeli orzeczenie zostało wydane w postępowaniu, w którym pozwany nie wdał się w spór co do istoty sprawy, należy przedstawić dokument stwierdzający, że pismo wszczynające postępowanie zostało mu doręczone.

Jako, że Polska i USA są stronami konwencji haskiej z 1961 r. o zniesieniu wymogu legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938), należy opatrzyć uzyskany wyrok sądu amerykańskiego poświadczeniem apostille (wydawanym przez odpowiednie instytucje stanowe).

Aby uniknąć problemów z tym, że urzędy czy inne instytucje nie będą uznawały orzeczenia sądu amerykańskiego za obowiązujący w Polsce może Pan wystąpić do polskiego sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie rozwodowe wydane w USA podlega uznaniu w Polsce.

Posiadając orzeczenie polskiego sądu stwierdzające, że wyrok rozwodowy uzyskany w Ameryce podlega uznaniu z mocy prawa w Polsce, nie będzie miał Pan żadnych problemów przy powoływaniu się na ten wyrok rozwodowy przed urzędami, instytucjami i organami w Polsce.

Według art. 1148 § 1 KPC, każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu.
Do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu, należy dołączyć dokumenty wymienione w art. 1147, a do wniosku o ustalenie, że orzeczenie nie podlega uznaniu, urzędowy odpis orzeczenia wraz z jego uwierzytelnionym przekładem na język polski (art. 1148 § 2 KPC).

Stosownie do art. 1148¹ § 1 KPC, wniosek, o którym mowa w art. 1148, rozpoznaje sąd okręgowy, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy rozstrzygniętej orzeczeniem sądu państwa obcego lub w którego okręgu znajduje się miejscowo właściwy sąd rejonowy, a w braku tej podstawy – Sąd Okręgowy w Warszawie.

W Pana przypadku gdyby zdecydował się Pan na przeprowadzenie rozwodu przed polskim sądem, to zastosowanie miałby art. 41 KPC, który wskazuje, iż powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Z braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli tej podstawy nie ma – sąd miejsca zamieszkania powoda.
Natomiast art. 45 KPC mówi, iż jeżeli w myśl przepisów kodeksu nie można na podstawie okoliczności sprawy ustalić właściwości miejscowej, Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym oznaczy sąd, przed który należy wytoczyć powództwo.

Z uwagi na powyższy przepis należy wskazać, iż sądem właściwym do przeprowadzenia postępowania o ustalenie, że wyrok rozwodowy uzyskany w USA podlega uznaniu w Polsce, będzie Sąd Okręgowy w Warszawie.

Stan prawny na dzień 3.05.2012 r.