Czy ubezwłasnowolnienie przez sąd jest do końca życia, czy może być okresowe np. na czas leczenia?
Marian
Szanowny Panie,
W postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu sąd nie orzeka o okresie na jaki ubezwłasnowolnienie (częściowe lub całkowite) następuje. Nie może mieć zatem miejsca taka sytuacja, że sąd orzeka o ubezwłasnowolnieniu jakiejś osoby na czas leczenia czy na inny okres.
Powyższe nie oznacza jednak, że ubezwłasnowolnienie trwa do końca życia danej osoby. Jeżeli bowiem ustaną przyczyny, dla których ubezwłasnowolnienie zostało orzeczone, istnieje możliwość uchylenia ubezwłasnowolnienia. Istnieje także możliwość zmiany ubezwłasnowolnienia z częściowego na całkowite – w przypadku pogorszenia się stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego częściowo oraz zmiany ubezwłasnowolnienia z całkowitego na częściowe – w przypadku polepszania się stanu psychicznego ubezwłasnowolnionego całkowicie.
Tu należy wskazać, że przyczyną ubezwłasnowolnienia całkowitego czy częściowego nie jest sama w sobie choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenia psychiczne (w szczególności pijaństwo lub narkomania). Podstawą ubezwłasnowolnienia jest to, że te problemy psychiczne powodują, że osoba nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (ubezwłasnowolnienie całkowite) lub stan osoby nie uzasadnia co prawda ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (ubezwłasnowolnienie częściowe).
Możliwość zmiany lub uchylenia ubezwłasnowolnienia wynika z art. 559 Kodeksu postępowania cywilnego. Z tego przepisu (§ 1) wynika, że uchylenie ubezwłasnowolnienia może nastąpić na wniosek oraz z urzędu.
W sprawie o zmianę ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe lub z częściowego na całkowite sąd orzeka wyłącznie na wniosek, co wynika z art. 559 § 2 KPC (tak postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 26 stycznia 2012 r., sygn. akt III CSK 169/2011, OSNC 2012/7-8 poz. 97).
Wniosek o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia może złożyć opiekun prawny ubezwłasnowolnionego całkowicie lub kurator osoby częściowo ubezwłasnowolnionej. Natomiast krewni osoby, która została ubezwłasnowolniona, nie mogą zgłaszać wniosku o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, co wynika z odpowiedniego zastosowania art. 545 § 1 i 2 KPC, według dyspozycji którego krewni w linii prostej oraz rodzeństwo osoby która ma być ubezwłasnowolniona - mogą zgłosić wniosek o wszczęcie postępowania tylko wtedy, gdy osoba ta nie ma przedstawiciela ustawowego (a osoba ubezwłasnowolniona co do zasady ma ustanowionego opiekuna prawnego lub kuratora).
Z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony.
Jak wspomniałem powyżej krewni osoby ubezwłasnowolnionej nie są uprawni do zgłoszenia wniosku o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia - zgłoszenie takiego wniosku może posłużyć sądowi jedynie za materiał do rozważenia możliwości wszczęcia z urzędu postępowania o uchylenie ubezwłasnowolnienia (ale już nie o zmianę ubezwłasnowolnienia, bo w tej sprawie sąd nie może działać z urzędu).
W toku postępowania o uchylenie ubezwłasnowolnienia sąd powoła dowód z opinii biegłych psychiatrów i ta opinia będzie podstawą do wydania orzeczenia w tym zakresie.
Stan prawny na dzień 23.06.2014 r.
