Każda gmina w Polsce, w ramach zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowy, powinna, stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 175 poz. 1362 ze zm.) prowadzić i zapewnić miejsca w mieszkaniach chronionych.
Mieszkanie chronione jest świadczeniem niepieniężnym z pomocy społecznej (art. 36 pkt 2n ustawy).
Mieszkanie chronione jest formą pomocy społecznej przygotowującą osoby tam przebywające, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub zastępującą pobyt w placówce zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną (art. 53 ust. 2 ustawy).
Świadczenie w postaci mieszkania chronionego, stosownie do art. 53 ust. 1 ustawy, przysługuje osobie, która ze względu na trudną sytuację życiową, wiek, niepełnosprawność lub chorobę potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w codziennym życiu, ale nie wymaga usług w zakresie świadczonym przez jednostkę całodobowej opieki.
Mieszkanie chronione przysługuje w szczególności:
- osobie z zaburzeniami psychicznymi
- osobie opuszczającej pieczę zastępczą w rozumieniu przepisów o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, zakład dla nieletnich
- cudzoziemcowi, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą
Należy wskazać, iż to, że przepis powyższy wymienia osoby, które mogą w szczególności uzyskać pobyt w mieszkaniu chronionym nie oznacza, że inne niż osoby z zaburzeniami psychicznymi, opuszczające placówkę czy będące cudzoziemcami, osoby będące w trudnej sytuacji życiowej, z racji wieku i niepełnosprawności lub choroby nie mogą ubiegać się o mieszkanie chronione.
Przyznanie świadczenia w formie pobytu w mieszkaniu chronionym ma charakter indywidualnej sprawy administracyjnej, załatwianej w drodze decyzji administracyjnej, którą wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego.
Należy pamiętać, iż rodzaj, forma i rozmiar świadczenia powinny być odpowiednie do okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej.
W dniu 23 marca 2012 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie mieszkań chronionych (Dz. U. z 2012 r. poz. 300). Rozporządzenie to weszło w życie w dniu 22 kwietnia 2012 r.
Rozporządzenie określa:
- rodzaj i zakres wsparcia świadczonego w mieszkaniach chronionych
- warunki kierowania i pobytu w mieszkaniach chronionych
Według rozporządzenia, rodzaj i zakres wsparcia świadczonego w mieszkaniach chronionych są uzależnione od indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych osób korzystających ze wsparcia.
Wsparcie świadczone w mieszkaniach chronionych obejmuje:
- pracę socjalną
- poradnictwo specjalistyczne
-
naukę lub utrzymywanie posiadanego poziomu sprawności w zakresie:
- samoobsługi
- samodzielności życiowej
- rozwijania kontaktów społecznych
- pełnienia ról społecznych;
-
pomoc w:
- przemieszczaniu się
- wykonywaniu czynności niezbędnych w życiu codziennym
- realizacji kontaktów społecznych
- zagospodarowaniu czasu wolnego, w tym z wykorzystaniem usług dostępnych w środowisku lokalnym
- ubieganiu się o uzyskanie mieszkania
Decyzję o skierowaniu do korzystania ze wsparcia w mieszkaniu chronionym wydaje się osobom pełnoletnim na czas określony.
Osobom niezdolnym do pracy z tytułu wieku, osobom niepełnosprawnym, osobom z zaburzeniami psychicznymi w rozumieniu ustawy ochronie zdrowia psychicznego oraz osobom chorym, w uzasadnionych przypadkach, może być wydana decyzja o skierowaniu do korzystania ze wsparcia w mieszkaniu chronionym na czas nieokreślony.
W myśl rozporządzenia, decyzja o skierowaniu osoby do korzystania ze wsparcia w mieszkaniu chronionym wydawana jest po dokonaniu uzgodnień pomiędzy pracownikiem socjalnym jednostki organizacyjnej pomocy społecznej prowadzącej mieszkanie chronione a osobą ubiegającą się o skierowanie do korzystania ze wsparcia w mieszkaniu chronionym lub jej przedstawicielem ustawowym.
Uzgodnienia powyższe mają formę pisemną i dotyczą:
- celu pobytu
- okresu pobytu
- rodzaju i zakresu świadczonego wsparcia
- odpłatności osoby korzystającej ze wsparcia
- sposobu usprawiedliwiania nieobecności w mieszkaniu chronionym
- zasad i sposobu realizacji programu usamodzielniania osoby lub programu wspierania osoby.
Rodzaj i zakres świadczonego wsparcia mogą ulegać zmianom w zależności od oceny sytuacji osoby korzystającej ze wsparcia w mieszkaniu chronionym, dokonywanej co najmniej raz na 3 miesiące. Oceny tej dokonują wspólnie pracownik socjalny, osoba korzystająca ze wsparcia w mieszkaniu chronionym lub jej przedstawiciel ustawowy i osoba odpowiedzialna za realizację programu usamodzielniania lub programu wspierania wyznaczona przez podmiot prowadzący mieszkanie chronione.
Korzystanie ze wsparcia w mieszkaniu chronionym, prowadzonym przez niepubliczne jednostki organizacyjne pomocy społecznej niedziałające na zlecenie i organizacje pożytku publicznego niedziałające na zlecenie, odbywa się na podstawie umowy cywilnoprawnej zawartej z osobą korzystającą z pobytu w mieszkaniu chronionym lub jej przedstawicielem ustawowym.
W jednym mieszkaniu chronionym świadczone jest wsparcie skierowane do osób o zbliżonych potrzebach, z uwzględnieniem możliwości realizacji celów wsparcia.
Wyposażenie pomieszczeń i pokoi mieszkalnych w mieszkaniu chronionym uwzględnia podstawowe potrzeby możliwości osób skierowanych, przy czym jedno mieszkanie chronione przeznaczone jest dla nie mniej niż 3 osób, a minimalna powierzchnia użytkowa dla jednej osoby nie może być mniejsza niż 12 m2.
Mieszkanie chronione, oprócz pomieszczeń mieszkalnych, ma kuchnię lub wnękę kuchenną, łazienkę, ustęp wydzielony lub miskę ustępową w łazience oraz przestrzeń komunikacji wewnętrznej.
Wymiary pomieszczeń w mieszkaniu chronionym umożliwiają wykonanie manewru wózkiem inwalidzkim w miejscach zmiany kierunku ruchu.
Termin dostosowania warunków pobytu w mieszkaniach chronionych upływa z dniem 31 grudnia 2014 r.
Należy pamiętać, że pobyt w mieszkaniu chronionym jest odpłatny. Jak wskazuje art. 97 ust. 1 ustawy, opłatę za pobyt w ośrodkach wsparcia i mieszkaniach chronionych ustala podmiot kierujący w uzgodnieniu z osobą kierowaną, uwzględniając przyznany zakres usług. Osoby nie ponoszą opłat, jeżeli dochód osoby samotnie gospodarującej lub dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty kryterium dochodowego (477 zł w gospodarstwie jednoosobowym, 351 zł na osobę w rodzinie).
Stan prawny na dzień 30.04.2012 r.