Koszt sporządzenia aktu notarialnego może być duży, zwłaszcza jeżeli akt notarialny dotyczy spraw gdzie opłata notarialna jest ustalana w zależności od wartości przedmiotu będącego jego przedmiotem.
Zapewne każdy wie, że w postępowaniach sądowych – karnych i cywilnych, osoby gorzej sytuowane mogą ubiegać się o zwolnienie ich z tych kosztów.
Mało kto jednak słyszał, że prawo przewiduje możliwość ubiegania się o zwolnienie z wynagrodzenia notariusza.
Podstawą ubiegania się o zwolnienie z kosztów sporządzenia aktu notarialnego jest art. 6 § 1 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.), który wskazuje, że jeżeli strona czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia tego wynagrodzenia.
Do rozpoznania wniosku o zwolnienie z opłaty notarialnej oraz przyznania notariuszowi wynagrodzenia stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym, z uwzględnieniem przepisów o zwolnieniu od kosztów sądowych (art. 6 § 5 ustawy).
Zgodnie z art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.), sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w części, jeżeli strona jest w stanie ponieść tylko część tych kosztów.
Należy wskazać, że częściowe zwolnienie od tych kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie; roszczenia te lub ich części sąd oznacza w postanowieniu o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych (art. 101 ust. 2 ustawy).
Strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd (art. 101 ust. 3 ustawy).
Aby ubiegać się o zwolnienie z kosztów notariusza należy złożyć oświadczenie, z którego wynika, że osoba nie jest w stanie ponieść tych kosztów bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (art. 102 ust. 1 ustawy).
Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy, powinno być dołączone oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Oświadczenie sporządza się według ustalonego wzoru.
Formularz oświadczenia jest dostępny w każdym sądzie lub na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości i sądów powszechnych.
Ust. 3 art. 102 ustawy umożliwia dodatkowo sądowi odebranie od osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych przyrzeczenie o treści: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania jest prawdziwe i rzetelne”.
Wykazanie przed sądem tego, że nie jest się w stanie ponieść kosztów sporządzenia aktu notarialnego nie jest wystarczające dla zwolnienia z tych kosztów. Należy także wykazać, że zachodzi potrzeba dokonania czynności notarialnej.
Jak bowiem wskazuje § 3 art. 6 Prawa o notariacie, sąd po ustaleniu, że zachodzi potrzeba dokonania czynności notarialnej, uwzględnia wniosek i wyznacza notariusza do dokonania żądanej przez stronę czynności notarialnej.
Jeżeli sąd zwolni osobę od ponoszenia opłat notarialnych to wówczas wynagrodzenie wypłaci notariuszowi, na jego wniosek, Skarb Państwa.
Od postanowienia oddalającego wniosek o zwolnienie z wynagrodzenia notariusza służy zażalenie do sądu okręgowego.
Artykuł z dnia 21.10.2012 r.
