Zgodnie z definicją ustawową określoną w ustawie z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (dalej jako p.w.p.), wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.
Wytworem natomiast jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych. Przy czym za wytwór uważa się także przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony) oraz wymienialną część składową wytworu złożonego, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy (art. 102 p.w.p.).
Pojęcie wytworu jest bardzo szerokie mieszczą się w nim na przykład: ubrania, futerały, parasole, szczotki, tkaniny, meble, narzędzia, instrumenty muzyczne, zabawki, broń, elementy budowlane i konstrukcyjne, kosmetyki, środki transportu, sprzęt sportowy, urządzenia medyczne i laboratoryjne.
Z powyższej definicji wynikają ponadto dwie przesłanki (nowość i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu), które muszą być spełnione kumulatywnie aby wytwór mógł być chroniony prawem z rejestracji wzoru przemysłowego (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 15 stycznia 2014 r., sygn. akt II GSK 1625/12). Obie przesłanki są zdefiniowane w ustawie prawo własności przemysłowej.
Zgodnie z art. 103 p.w.p. wzór uważa się za nowy jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, identyczny wzór nie został udostępniony publicznie (wzór uważa się za identyczny z udostępnionym publicznie także wówczas, gdy różni się od niego jedynie nieistotnymi szczegółami) przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób. Przy czym wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy. Dowodami publicznego udostępnienia wzoru przez wprowadzenie go do obrotu mogą być m. in. faktury sprzedaży produktów oznaczone datą, w których zastosowano identyczny wzór (por. wyrok NSA w Warszawie z 29 lutego 2012 r., sygn. akt II GSK 76/11).
Należy zaznaczyć, że od powyższej reguły istnieją dwa wyjątki. Możliwość udzielenia prawa z rejestracji nie zostanie wyłączona, jeżeli wzór przemysłowy:
- został ujawniony osobie trzeciej, która w sposób wyraźny lub dorozumiany była zobowiązana do zachowania poufności;
- został ujawniony w ciągu 12 miesięcy przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, jeżeli ujawnienie nastąpiło przez twórcę, jego następcę prawnego lub - za zgodą uprawnionego - przez osobę trzecią, a także jeżeli ujawnienie nastąpiło w wyniku nadużycia popełnionego wobec twórcy lub jego następcy prawnego (art. 103 p.w.p.).
Wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo (art. 104 p.w.p.). Przez pojęcie „zorientowanego użytkownika” należy rozumieć osobę, która stale używa danego towaru i w związku z tym ma pewną wiedzę na temat tego rodzaju wzorów. Może nim być bardzo uważny konsument, który wie czego szuka i zwraca uwagę na wszystkie widoczne elementy (por. postanowienie sądu apelacyjnego w Poznaniu z 14 września 2009 r., sygn. akt I ACz 1561/12). Dla przykładu zorientowanym użytkownikiem opakowań na baterie są zarówno dystrybutorzy, do których opakowania trafiają, jak też konsumenci nabywający baterie, dla których opakowanie ze względu m.in. na konieczność przechowywania ma znaczenie (por. wyrok NSA w Warszawie z 31 maja 2015 r., sygn. akt II GSK 2858/14).
Na wzór przemysłowy udziela się prawa z rejestracji. Przez uzyskanie prawa z rejestracji uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Uprawniony może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich celów. Prawa z rejestracji wzoru udziela się na 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym (art. 105 p.w.p). „Czas trwania ochrony jest podzielony na 5-letnie okresy, z którymi związany jest wymóg odrębnych płatności (…). Zgodnie z przepisem art. 111 ust. 2 p.w.p., uiszczenie opłaty za pierwszy okres ochrony jest warunkiem udzielenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. W razie nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu tego prawa. Taki sam skutek (wygaśnięcie prawa z rejestracji) wywołuje brak wniesienia w przewidzianym ustawowo terminie opłaty za każdy określony normatywnie okres”1.
Ochrona jednak nie jest całkowita, gdyż zgodnie z art. 1061 p.w.p. nie przysługuje ona wytworowi, który stanowi część składową wytworu złożonego, używaną do naprawy tego wytworu w taki sposób, by przywrócić mu jego wygląd początkowy. Jest to tzw. „klauzula napraw”. Dzięki niej w przypadku stłuczki nie musimy kupować oryginalnych części zamiennych do samochodu .
Aby uzyskać prawo z rejestracji wzoru przemysłowego należy przedłożyć w Urzędzie Patentowym odpowiednie zgłoszenie. Zgodnie z art. 108 p.w.p powinno ono obejmować podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa z rejestracji i ilustrację wzoru przemysłowego. Opcjonalnie można do niego dołączyć opis wyjaśniający ilustrację. Liczba odmian wzoru przemysłowego, jakie mogą być ujęte w jednym zgłoszeniu, nie może przekraczać dziesięciu, chyba że odmiany te tworzą w całości komplet wytworów (np. komplet sztućców). Na jednym rysunku lub fotografii, o których mowa, powinny być przedstawione w figurach wszystkie odmiany wzoru ujęte w zgłoszeniu.
Wzór użytkowy jest również zdefiniowany przez ustawę prawo własności przemysłowej. Zgodnie z art. 94 jest nim jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Przykładem wzoru użytkowego może być kolczyk do znakowania zwierząt, zawierający nową konstrukcję zatrzasku, odmienną od wcześniej znanych wersji podobnego produktu (por. wyrok WSA w Warszawie z 5 sierpnia 2009 r., sygn. akt VI SA/Wa 910/09).
Po raz kolejny w definicji pojawiają się dwie ważne przesłanki: nowość oraz użyteczne rozwiązanie. Wzoru nie uważa się za nowy, jeżeli przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego, został podany do wiadomości powszechnej, był w Polsce jawnie stosowany lub wystawiony na widok publiczny, w sposób ujawniający dla znawcy dostateczne dane do stosowania tego wzoru użytkowego. Kryterium nowości wzoru użytkowego oceniane jest w skali światowej (por wyrok WSA w Warszawie z 5 sierpnia 2009 r., sygn. akt VI SA/Wa 910/09).
Przesłankę użyteczności definiuje ustęp 2 art. 96 p.w.p. zgodnie z którym Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.
Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, a czas jego trwania wynosi dziesięć lat od daty dokonania zgłoszenia wzoru użytkowego w Urzędzie Patentowym (art. 95 p.w.p.). Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych oraz są stwierdzane przez wydanie świadectwa ochronnego (art. 98 i 99 p.w.p.).
Zgłoszenie wzoru użytkowego w celu uzyskania prawa ochronnego reguluje art. 97 p.w.p. i ono powinno zawierać:
- podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy
- Opis wzoru ujawniający jego istotę
- Zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie (art. 96 p.w.p.)
- Skrót opisu
- Rysunki (obowiązkowa część zgłoszenia)
Należy również pamiętać, że zgłoszenie wzoru użytkowego może zawierać tylko jedno rozwiązanie (art. 97 ust 3 p.w.p.).
Reasumując można stwierdzić, że o ile we wzorze przemysłowym kładziemy nacisk na wygląd danego produktu to wzór użytkowy musi przedstawiać już konkretne rozwiązanie o charakterze technicznym.
Stan prawny na dzień 22.10.2016 r.
1 Jerzy Szczotka, Komentarz do art.105 ustawy - Prawo własności przemysłowej, LEX 2015
