Zdobycie medalu na najważniejszych światowych zawodach, ustanowienie rekordu świata czy Europy niesie splendor nie tylko dla samego sportowca, ale także dla kraju, który reprezentuje.
Państwo powinno dbać o warunki uprawiania sportu przez najlepszych zawodników, a także „odwdzięczać się” za przyniesienie mu chluby i chwały. Motywacja do ciężkich treningów jest z pewnością większa, jeżeli państwo, które jest reprezentowane przez medalistę czy rekordzistę pamięta o nim i docenia go, przyznając mu wyróżnienie czy nagrodę pieniężną (choćby niższa niż premie od sponsorów czy nagrody ustalane przez związki sportowe).
Również trenerzy najlepszych sportowców i działacze sportowi powinni być doceniani przez kraj, dla którego pracują.
Przepisy prawa pozwalają ministrowi odpowiedzialnemu za sport przyznawać sportowcom, trenerom i innym osobom zasłużonym dla sportu wyróżnienia i nagrody.
Stosownie do art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2010 r. Nr 127, poz. 857 ze zm.) minister właściwy do spraw kultury fizycznej może przyznawać ze środków budżetu państwa, z części, której jest dysponentem, nagrody pieniężne i wyróżnienia dla osób fizycznych za wybitne osiągnięcia sportowe.
Minister właściwy do spraw kultury fizycznej przyznaje sportowcom nagrody pieniężne i wyróżnienia z własnej inicjatywy lub na wniosek polskiego związku sportowego (art. 34 ust. 2 ustawy).
Stosownie do art. 34 ust. 3 ustawy, podstawę ustalenia wysokości nagrody pieniężnej dla sportowców stanowi kwota 2300 zł, przy czym wysokość nagrody nie może przekroczyć 14-krotności tej kwoty.
Również trenerzy i inne osoby wyróżniające się szczególną aktywnością i uzyskujące wybitne osiągnięcia w działalności w zakresie sportu, mogą otrzymać, stosownie do art. 35 ust. 1, od ministra właściwego do spraw kultury fizycznej odznaki, wyróżnienia i nagrody pieniężne.
Odznaki, wyróżnienia i nagrody pieniężne są przyznawane przez ministra z własnej inicjatywy lub na wniosek organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, związku sportowego lub polskiego związku sportowego (art. 35 ust. 2 ustawy).
Podobnie jak w przypadku sportowców, podstawę ustalenia wysokości nagrody pieniężnej stanowi kwota 2300 zł, przy czym wysokość nagrody nie może przekroczyć 8-krotności tej kwoty (art. 45 ust. 3 ustawy).
Wysokość nagród pieniężnych oraz określenie rodzajów wyróżnień dla wybitnych sportowców określa Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 2 października 2012 r. w sprawie określenia rodzajów wyróżnień i wysokości nagród pieniężnych za wybitne osiągnięcia sportowe (Dz.U. z 2012 r. poz. 1107).
Rozporządzenie to weszło w życie w dniu 15 października 2012 r. zastępując Rozporządzenia Ministra Sportu z dnia 27 lutego 2006 r. w sprawie przyznawania nagród i wyróżnień zawodnikom nieposiadającym licencji zawodnika (Dz.U. z 2006 r. Nr 37, poz. 258 ze zm.) oraz z dnia 22 września 2006 r. w sprawie wyróżnień i nagród dla zawodników (Dz.U. z 2006 r. Nr 181, poz. 1332).
Nowe, obowiązujące od dnia 15 października 2012 r. rozporządzenie zrównało pod względem wysokości nagród dla sportowców za ich wybitne osiągnięcia udział w igrzyskach olimpijskich, paraolimpijskich i igrzyskach głuchych.
Wcześniej sportowcy niepełnosprawni byli dyskryminowani, ponieważ wysokość nagród pieniężnych za wybitne osiągnięcia uzyskane na igrzyskach paraolimpijskich i igrzyskach głuchych była wielokrotnie niższa niż nagrody przewidziane dla sportowców pełnosprawnych występujących na igrzyskach olimpijskich.
Wyróżnienia dla sportowców mogą być przyznane w kategorii seniorów, młodzieżowców i juniorów. Stosownie do przepisów rozporządzenia, wyróżnieniami za wybitne osiągnięcia sportowe są:
- dyplomy
- puchary
- plakietki
Wyróżnienia przyznawane są za zajęcie pierwszego, drugiego lub trzeciego miejsca na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach świata lub mistrzostwach Europy.
Można także przyznać wyróżnienia za ustanowienie rekordu świata lub Europy w konkurencjach sportowych objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych, o ile wyniki te zostały zatwierdzone przez odpowiednie międzynarodowe organizacje sportowe.
Wybitne osiągnięcia sportowe w międzynarodowym współzawodnictwie sportowym mogą się wiązać z przyznaniem nagrody pieniężnej za wybitne osiągnięcia sportowe. Nagrody pieniężne mogą być przyznane wyłącznie sportowcom startującym w kategorii wiekowej senior.
Nagroda może być przyznana za zajęcie pierwszego, drugiego lub trzeciego miejsca na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich, igrzyskach głuchych, mistrzostwach świata, mistrzostwach Europy, uniwersjadzie letniej lub zimowej lub akademickich mistrzostwach świata, jeżeli w zawodach brało udział co najmniej 8 państw w danej konkurencji, przy czym w konkurencjach indywidualnych brało udział co najmniej 12 osób, a w konkurencjach zespołowych co najmniej 8 drużyn, osad lub załóg.
Nagroda może być przyznana także, jeżeli regulamin zawodów przewiduje udział mniejszej liczby osób, drużyn, osad lub załóg w danej konkurencji, przy minimum startujących 5 osób, 5 drużyn, osad lub załóg w danej konkurencji.
Nagrody za ustanowienie rekordu świata w konkurencjach sportowych objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych mogą być przyznane, jeżeli wyniki te zostały zatwierdzone przez międzynarodowe federacje sportowe właściwe dla danego sportu.
W konkurencjach sportowych objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych nagroda może być przyznana w wysokości:
I. za zajęcie w igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich lub igrzyskach głuchych:
- pierwszego miejsca - do kwoty 32000 zł
- drugiego miejsca – do kwoty 23000 zł
- trzeciego miejsca - do kwoty 18400 zł
II. za zajęcie w mistrzostwach świata:
- pierwszego miejsca - do kwoty 27600 zł
- drugiego miejsca - do kwoty 20700 zł
- trzeciego miejsca - do kwoty 16100 zł
III. za zajęcie w mistrzostwach Europy:
- pierwszego miejsca - do kwoty 20700 zł
- drugiego miejsca - do kwoty 11500 zł
- trzeciego miejsca - do 6900 zł
IV. Nagroda za ustanowienie rekordu świata może być przyznana do wysokości 27600 zł
W konkurencjach sportowych, które nie są objęte programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich oraz igrzysk głuchych nagroda może być przyznana do wysokości:
I. za zajęcie w mistrzostwach świata:
- pierwszego miejsca - do kwoty 13800 zł
- drugiego miejsca - do kwoty 9200 zł
- trzeciego miejsca - do kwoty 6900 zł
II. za zajęcie w mistrzostwach Europy:
- pierwszego miejsca - do kwoty 9200 zł
- drugiego miejsca – do kwoty 6900 zł
- trzeciego miejsca - do kwoty 4600 zł
W sportach i konkurencjach sportowych objętych programem uniwersjad letnich lub zimowych nagroda może być przyznana w wysokości:
- za zajęcie pierwszego miejsca - do kwoty 13800 zł
- za zajęcie drugiego miejsca - do kwoty 9200 zł
- za zajęcie trzeciego miejsca - do kwoty 6900 zł
W sportach i konkurencjach sportowych objętych programem akademickich mistrzostw świata nagroda może być przyznana w wysokości:
- za zajęcie pierwszego miejsca - do kwoty 6900 zł
- za zajęcie drogiego miejsca - do kwoty 4600 zł
- za zajęcie trzeciego miejsca - do kwoty 2300 zł
Nie tylko medaliści w/w zawodów mogą liczyć na nagrodę pieniężną. Jak mówi bowiem rozporządzenie osobie, która uzyskała inne wybitne osiągnięcie sportowe o szczególnym charakterze, może być przyznana nagroda do kwoty 9200 zł.
Sportowiec, który ma wybitne osiągnięcia sportowe w konkurencjach sportowych spoza igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich i igrzysk głuchych może otrzymać nagrodę nie więcej niż raz w roku.
Tylko sportowcom występującym w dyscyplinach olimpijskich (paraolimpijskich i igrzysk głuchych) nagroda pieniężna może być przyznawana kilkukrotnie.
Jeżeli sportowiec uzyska w czasie tych samych zawodów dwa lub więcej osiągnięcia sportowe przyznaje się jedną nagrodę, której wysokość nie może przekroczyć 75% sumy nagród za poszczególne osiągnięcia.
Zawodnikom zespołowych gier sportowych przyznaje się nagrodę zbiorową dla zespołu w wysokości do 85% nagrody ustalonej jak dla zawodników indywidualnych, pomnożonej przez liczbę osób w drużynie określoną przepisami międzynarodowymi, z tym że nagroda dla jednej osoby nie może przekroczyć wysokości nagrody określonej jak dla sportowca indywidualnego.
Członkowie ekip występujący w dyscyplinach olimpijskich (paraolimpijskich, igrzysk głuchych) mogą liczyć na kilka nagród w przypadku osiągnięcia w ciągu roku kilku wybitnych osiągnięć sportowych. Pozostałe drużyny mogą otrzymać nagrodę pieniężną do podziału raz w roku.
Rodzaje i wzory odznak, rodzaje wyróżnień oraz wysokość nagród pieniężnych, w zależności od osiągnięć w działalności w zakresie sportu, a także szczegółowe warunki i tryb ich przyznawania trenerom i innym osobom za wybitne osiągnięcia w działalności w zakresie sportu określa Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 10 października 2012 r. (Dz.U. z 2012 r. poz. 1126) w sprawie odznak, wyróżnień oraz nagród pieniężnych za osiągnięcia w działalności w zakresie sportu, które weszło w życie 15 października 2012 r.
Trenerzy i inne osoby wyróżniające się szczególną aktywnością i uzyskującym wybitne osiągnięcia w działalności w zakresie sportu mogą otrzymać odznakę „Za Zasługi dla Sportu. Odznaka może być przyznana m. in. za:
- wysokie wyniki sportowe wychowanków osoby proponowanej do odznaczenia, osiągnięte we współzawodnictwie sportowym w sporcie szkolnym, akademickim, wojskowym oraz we współzawodnictwie krajowym i międzynarodowym
- publikacje z zakresu teorii i praktyki sportu
- prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych na rzecz sportu
- wspieranie sportu
Odznaka ta jest trzystopniowa - złota, srebrna, brązowa. Odznaka danego stopnia może być przyznana tylko raz.
Wniosek o nadanie odznaki przedstawia się nie wcześniej niż:
- po 10 latach działalności w sporcie osoby proponowanej do odznaki brązowej
- po 20 latach działalności w sporcie osoby proponowanej do odznaki srebrnej
- po 30 latach działalności w sporcie osoby proponowanej do odznaki złotej
Odznakę może otrzymać osoba niekarana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Odznakę „Za Zasługi dla Sportu”stanowi ażurowa kompozycja o wymiarach 30 mm szerokości i 32 mm wysokości, wykonana z metalu w kolorze złotym, srebrnym lub brązowym, właściwym dla danego stopnia, przedstawiająca stylizowaną postać biegacza unoszącego ramiona w geście zwycięstwa. Z lewej strony odznaki jest umieszczona gałązka wawrzynu, której dwa dolne liście są pokryte emalią w kolorze białym i czerwonym. Strona odwrotna odznaki jest gładka z zapięciem agrafkowym umieszczonym w połowie wysokości odznaki.
Odznaka przyznawana jest wraz z miniaturą odznaki o wymiarach 12 mm szerokości i 13 mm wysokości. Odznakę wraz z legitymacją stwierdzającą jej przyznanie wręcza minister właściwy do spraw kultury fizycznej lub osoba przez niego upoważniona.
Odznakę nadaje się z zachowaniem kolejności jej stopni, przy czym:
- srebrna odznaka może być nadana osobie wyróżnionej brązową odznaką, jeżeli od jej nadania upłynęły co najmniej 3 lata
- złota odznaka może być nadana osobie wyróżnionej srebrną odznaką, jeżeli od jej nadania upłynęły co najmniej 3 lata.
Odznaka wyższego stopnia może być przyznana z pominięciem powyższych warunków trenerom, których szkoleni zawodnicy zajęli pierwsze, drugie albo trzecie miejsce na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich lub igrzyskach głuchych.
Odznaka „Za Zasługi dla Sportu” nie może być przyznana pośmiertnie.
Rozporządzenie wskazuje, że odznaki przyznane na podstawie dotychczasowych przepisów przed dniem wejścia w życie rozporządzenia (przed 15 października 2012 r.) zachowują swoją ważność i nie podlegają wymianie.
Dyplom jest wyróżnieniem dla trenerów prowadzących lub uczestniczących w procesie szkolenia zawodnika, zespołu, osady lub drużyny oraz innych osób wyróżniających się szczególną aktywnością i uzyskujących wybitne osiągnięcia w działalności w zakresie sportu.
Nagroda pieniężna może być przyznana trenerowi prowadzącemu lub uczestniczącemu w szkoleniu, którego zawodnik, zespół, osada lub drużyna zajęli:
- pierwsze miejsce na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich lub igrzyskach głuchych - do kwoty 18400 zł
- drugie miejsce na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich lub igrzyskach głuchych - do kwoty 16100 zł
- trzecie miejsce na igrzyskach olimpijskich, igrzyskach paraolimpijskich lub igrzyskach głuchych albo pierwsze miejsce na mistrzostwach świata seniorów w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych - do kwoty 13700 zł
- drugie miejsce na mistrzostwach świata seniorów w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych - do kwoty 11500 zł
- trzecie miejsce na mistrzostwach świata seniorów w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych albo pierwsze miejsce na mistrzostwach Europy w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych - do kwoty 9200 zł
- drugie miejsce na mistrzostwach Europy w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych - do kwoty 6900 zł
- trzecie miejsce na mistrzostwach Europy w konkurencjach objętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych albo pierwsze albo drugie miejsce na uniwersjadzie letniej lub zimowej albo na mistrzostwach świata juniorów, albo pierwsze albo drugie miejsce na mistrzostwach świata w konkurencjach nieobjętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych – do kwoty 4600 zł
- trzecie miejsce na uniwersjadzie letniej lub zimowej albo na mistrzostwach świata juniorów albo trzecie miejsce na mistrzostwach świata w konkurencjach nieobjętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych, albo pierwsze, drugie albo trzecie miejsce na mistrzostwach Europy w konkurencjach nieobjętych programem igrzysk olimpijskich, igrzysk paraolimpijskich lub igrzysk głuchych, albo pierwsze, drugie albo trzecie miejsce na akademickich mistrzostwach świata - do kwoty 2300 zł
Nagroda może zostać przyznana, innym niż trenerzy osiągający z zawodnikami w/w rezultaty, osobom wyróżniającym się szczególną aktywnością i uzyskującym wybitne osiągnięcia w działalności w zakresie sportu. Takim osobom można przyznać nagrodę do wysokości 2300 zł.
Wyróżnienie lub nagroda dla działacza mogą być przyznane raz w roku.
Stan prawny na dzień 15.10.2012 r.
