Artykuły

Urlop ojcowski stanowi jedno z uprawnień, jakimi dysponuje ojciec dziecka. Warto zatem wiedzieć, jakie warunki muszą być spełnione, aby z niego skorzystać.

Urlop ojcowski został po raz pierwszy uregulowany w Kodeksie pracy nowelizacją z dnia 6 grudnia 2008 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 237 poz. 1654 z późn. zm.), która weszła w życie od 01.01.2009 r. W późniejszych latach wprowadzono kilka zmian.

Prawo do urlopu ojcowskiego, w oparciu o art. 182³ § 1 K.p., posiada pracownik - ojciec wychowujący dziecko. Konsekwencją takiego określenia przez ustawodawcę osoby beneficjenta jest konieczność spełniania trzech przesłanek:

• posiadanie statusu pracownika w rozumieniu art. 2 K.p. (tj. osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę; wyłączone są osoby realizujące czynności o charakterze zarobkowym wyłącznie na podstawie umowy zlecenia czy umowy o dzieło)
• figurowanie w akcie urodzenia dziecka jako jego ojciec
• sprawowanie faktycznej, stałej opieki nad dzieckiem (wyłączeni powinni być więc ojcowie niezamieszkujący z dzieckiem).

Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi nie więcej niż 2 tygodnie. Skorzystanie z omawianego uprawnienia podlega jednak ograniczeniu czasowemu:

• do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
• w przypadku przysposobienia (adopcji) dziecka - do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie, lecz nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia).

Zgodnie z art. 182³ § 1¹ K.p., urlop ojcowski może być wykorzystany w następujący sposób:

• jednorazowo, czyli 14 dni albo
• w dwóch częściach, z których każda trwa tydzień.

Tydzień urlopu ojcowskiego odpowiada siedmiu dniom kalendarzowym (odpowiednie stosowanie regulacji dotyczącej urlopu macierzyńskiego - art. 182³ § 3 K.p. w związku z art. 183¹ § 1 K.p.). Jednorazowy urlop ojcowski będzie zatem trwać kolejnych 14 dni kalendarzowych, zaś każda spośród dwóch przysługujących części - kolejnych 7 dni kalendarzowych.
Należy nadmienić, iż wymiar urlopu ojcowskiego ma charakter stały. Oznacza to, że wymiar ten nie ulega zwiększeniu wskutek urodzenia przy jednym porodzie więcej niż jednego dziecka. Ustawodawca przyjął więc inne rozwiązanie niż w przypadku urlopu macierzyńskiego (art. 180 § 1 K.p.).

Warunkiem udzielenia urlopu ojcowskiego jest wystąpienie pracownika - ojca wychowującego dziecko z pisemnym wnioskiem do pracodawcy, co wynika z treści art. 182³ § 2 K.p. Co istotne, wniosek ten winien być złożony najpóźniej 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Ponadto pracodawca został zobligowany przez ustawodawcę do uwzględnienia wniosku, wobec czego nie może odmówić udzielenia urlopu ojcowskiego we wskazanym przez pracownika terminie. Takie rozwiązanie różni się więc od urlopu wypoczynkowego, którego termin może zostać przesunięty z powodu jego szczególnych potrzeb pracodawcy.
Wydane na podstawie art. 186^8a K.p. rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 2243) w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków reguluje m.in. kwestię wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego. W § 21 wskazano, iż wzmiankowany wniosek winien zawierać:

• imię i nazwisko pracownika
• wskazanie okresu, na który ma być udzielony urlop ojcowski albo jego część.

Do wniosku winny być dołączone następujące dokumenty:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (dzieci) lub zagraniczny akt urodzenia dziecka (dzieci) albo kopie tych dokumentów
• kopia prawomocnego postanowienia sądu o przysposobieniu dziecka, w przypadku gdy wniosek dotyczy udzielenia urlopu ojcowskiego albo jego części na dziecko przysposobione
• oświadczenie pracownika-ojca wychowującego dziecko, czy korzystał z urlopu ojcowskiego albo jego części
• kopia prawomocnej decyzji o odroczeniu obowiązku szkolnego, w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka, wobec którego podjęto taką decyzję.

Podsumowując - urlop ojcowski jest osobistym prawem pracownika, będącym ojcem dziecka. Tenże pracownik decyduje, czy skorzysta z przysługującej mu możliwości. Jeśli w określonym terminie, wynikającym z wieku dziecka, nie wykorzysta urlopu ojcowskiego, omawiane prawo przepada. Stanowi to kolejną istotną różnicę w stosunku do urlopu wypoczynkowego, którego pracownik nie może się zrzec.
W związku z powyższym, niewykorzystanie choćby części urlopu ojcowskiego nie skutkuje możliwością przeniesienia tego prawa na matkę dziecka.

Urlopu ojcowskiego nie należy mylić z urlopem tacierzyńskim, który polega na skorzystaniu przez ojca dziecka z części urlopu macierzyńskiego przysługującego matce.

Stan prawny na dzień 04.11.2021 r.