Ugoda w postępowaniu administracyjnym jest jednym z przejawów prób odformalizowania tej procedury. Jednakże do zastosowania tego rozwiązania dochodzi stosunkowo rzadko, do czego przyczynia się m. in. szereg warunków, jakie muszą zostać w tym celu spełnione.
Strony postępowania, w jego toku, mogą zawrzeć ugodę przed organem administracji publicznej, która, po dokonaniu zatwierdzenia przez właściwy organ, ma takie same skutki jak wydana decyzja administracyjna. Od razu podkreślić jednak należy, iż możliwe to będzie jedynie w przypadku obecności w tymże postępowaniu co najmniej dwóch stron, które na dodatek posiadają sprzeczne wobec siebie interesy, zatem jedynie w niewielkiej liczbie spraw normowanych przez procedurę administracyjną.
O powyższym charakterze ugody przesądza, znajdujący się pośród ogólnych zasad postępowania administracyjnego, art. 13 Kodeksu postępowania administracyjnego. Stosownie do zawartego w nim § 1, sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej. Nadmienić należy, iż pod pojęciem „sprawy” rozumieć należy wyłącznie wskazane w art. 1 pkt KPA sprawy o charakterze indywidualnym, rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnych przed organami administracji publicznej, zgodnie z ich właściwością. Natomiast § 2 nakłada na organ administracji publicznej powinność podejmowania czynności skłaniających strony do zawarcia ugody.
Jakie jeszcze okoliczności muszą być spełnione, aby doszło do ugody w postępowaniu administracyjnym? Art. 114 KPA wyraża się w tej kwestii dość ogólnikowo:
- gdy przemawia za tym charakter sprawy
- przyczyni się to do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania
- nie sprzeciwia się temu przepis prawa
Ugoda zawierana jest w formie pisemnej. Zgodnie z art. 117 § 1 KPA, do jej obligatoryjnych składników należą:
- oznaczenie organu, przed którym została zawarta
- data sporządzenia
- oznaczenie stron
- przedmiot i treść ugody
- wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu
- podpisy stron oraz podpis pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody
Należy zatem zauważyć, iż w odróżnieniu od decyzji, do obligatoryjnych elementów ugody administracyjnej nie należy uzasadnienie.
Zawarcie przez strony ugody utrwalane jest w aktach sprawy administracyjnej w formie protokołu, który podpisuje upoważniony do sporządzenia ugody pracownik organu administracji publicznej.
Granicę czasową dla zawarcia ugody stanowi wydanie decyzji w sprawie przez organ pierwszej lub drugiej instancji (art. 115 KPA). Gdy strony złożą zgodne oświadczenia o zamiarze zawarcia ugody, organ administracji publicznej wyznaczy do tej czynności stosowny termin, odraczając zarazem wydanie decyzji, o czym stanowi art. 116 § 1 KPA. Zawarcie powyższego porozumienia ma znaczenie w tym sensie, iż odstąpienie od zgody lub niedotrzymanie terminu skutkować będą wydaniem decyzji przez organ.
Dla swojej ważności, stosownie do art. 118 i 119 KPA, ugoda wymaga zatwierdzenia w formie postanowienia przez organ administracji publicznej, przed którym została zawarta. Postanowienie winno zostać wydane w ciągu siedmiu dni od daty zawarcia ugody. Stronom przysługuje prawo złożenia zażalenia na takie rozstrzygnięcie, zgodnie z regułą wyrażoną w art. 141 § 2 KPA, czyli w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie. Jeżeli ugodę zawarto w toku postępowania odwoławczego, wraz z datą, w której ostateczne stało się postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji. Postanowienie winno zawierać stosowną wzmiankę w tej kwestii.
Gdy ugoda dotyczy kwestii, w których – stosownie do art. 106 KPA – konieczne jest wyrażenie przez inny organ opinii lub zgody albo wyrażenie stanowiska w innej formie, zatwierdzenia dokonuje się po dokonaniu czynności przez tenże organ w jednej ze wskazanych form. Jeżeli ugoda nie uwzględnia stanowiska tego innego organu, wówczas właściwy organ administracji publicznej odmawia jej zatwierdzenia. Uczyni w ten sposób także wówczas, gdy ugoda została zawarta z naruszeniem prawa albo narusza interes społeczny bądź słuszny interes stron.
Zgodnie z art. 120 § 1 KPA, wykonalność ugody następuje z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Potwierdzenie tejże wykonalności dokonywane jest na egzemplarzu ugody przez organ administracji publicznej, przed którym doszło do jej zawarcia.
Wykonalność ugody a jej skuteczność to dwa pojęcia, które nie są tożsame. Art. 121 KPA stanowi bowiem (o czym jest mowa na wstępie naszych rozważań), iż zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego. Takie rozwiązanie ma konsekwencje bardziej merytoryczne niż wykonalność, wywierając wpływ na prawa i obowiązki określonych podmiotów w taki sam sposób, jak decyzja administracyjna.
Na zakończenie należy dodać, iż – w myśl art. 122 KPA – do ugody i postanowienia w sprawie jej zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące decyzji.
Stan prawny na dzień 3.08.2013 r.
