Artykuły

Krzysztof Gruszecki w swoim komentarzu do ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej zwana „ustawą”) słusznie zauważył, że prawo do tych informacji jest gwarantowane konstytucyjnie (art. 74 ust. 3 ustawy zasadniczej), co potwierdza art. 4 ustawy, wprowadzający powszechny dostęp do informacji. Oznacza to, że udostępnianie informacji o środowisku jest regułą, a odstępstwa od niej mają charakter wyjątkowy i powinny wynikać wprost z przepisów prawa¹.

Zgodnie z brzmieniem art. 8 wspomnianej ustawy władze publiczne są obowiązane do udostępniania każdemu informacji o środowisku i jego ochronie, które są informacjami znajdującymi się w posiadaniu władz publicznych lub informacjami przeznaczonymi dla władz publicznych, w zakresie, w jakim nie dotyczy to ich działalności ustawodawczej, a w przypadku sądów i trybunałów - działalności orzeczniczej. Ponadto władze publiczne są obowiązane do udostępniania każdemu informacji o środowisku i jego ochronie, które są informacjami znajdującymi się w posiadaniu władz publicznych lub informacjami przeznaczonymi dla władz publicznych, w zakresie, w jakim nie dotyczy to ich działalności ustawodawczej, a w przypadku sądów i trybunałów - działalności orzeczniczej. Warto dodać, że w rozumieniu ustawy władze publiczne to: Sejm, Senat, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, organy administracji, sądy, trybunały oraz organy kontroli państwowej i ochrony prawa (art. 3 ust 1 pkt. 15a ustawy). Poprzez informację przeznaczoną dla władz publicznych rozumie się informację, którą w imieniu władz publicznych dysponują osoby trzecie, w tym też informację, której władze publiczne mają prawo żądać od osób trzecich (art. 3 ust. 1 pkt. 2 ustawy) Natomiast poprzez pojęcie informacji znajdującej się w posiadaniu władz publicznych rozumie się informację znajdującą się w posiadaniu władz publicznych, wytworzoną przez władze publiczne lub otrzymaną przez władze publiczne od osoby trzeciej (art. 3 ust. 1 pkt. 3 ustawy).

W art. 9 omawianej ustawy informacje podlegające udostępnieniu zostały szczegółowo wymienione. Są to informacje dotyczące:

1. stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym bagna, obszary nadmorskie i morskie, a także rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, w tym organizmy genetycznie zmodyfikowane, oraz wzajemnych oddziaływań między tymi elementami;
2. emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1. (z tym, że udostępniając te informacje władze publiczne informują także, na wniosek podmiotu żądającego informacji, o miejscu, w którym znajdują się dane na temat metod przeprowadzania pomiarów, w tym sposobów poboru i przetwarzania próbek oraz sposobów interpretacji uzyskanych danych, które posłużyły do wytworzenia udostępnianej informacji, lub odsyłają do stosownych metodyk referencyjnych w tym zakresie. [art. 9 ust. 3 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku…])
3. środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy oraz porozumienia w sprawie ochrony środowiska, a także działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, o których mowa w pkt 1, oraz na emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów;
4. raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska;
5. analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań, o których mowa w pkt 3;
6. stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać:

a)    stany elementów środowiska, o których mowa w pkt 1, lub
b)    przez elementy środowiska, o których mowa w pkt 1 - emisje i zanieczyszczenia, o których mowa w pkt 2, oraz środki, o których mowa w pkt 3.

Powyższe informacje udostępnia się w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej formie (art. 9 ust. 2 ustawy). Aby je uzyskać należy złożyć pisemny wniosek do odpowiedniego organu. (Art. 12 ust 1 ustawy). W przypadku pomyłki, jeśli wniosek dotyczy informacji nieznajdującej się w posiadaniu władz publicznych, władze te niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku:

1. przekazują wniosek podmiotowi, w którego posiadaniu znajduje się żądana informacja, i powiadamiają o tym wnioskodawcę; przepis art. 65 § 1 zdanie drugie Kodeksu postępowania administracyjnego stosuje się odpowiednio;
2. zwracają wniosek wnioskodawcy, jeżeli nie można ustalić podmiotu, o którym mowa w pkt 1. (art. 19 ust. 2 ustawy).

Ponadto, jeżeli wniosek jest sformułowany w sposób zbyt ogólny, władze publiczne niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku, wzywają wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku, udzielając stosownych wyjaśnień oraz niezbędnej pomocy i wskazówek co do właściwego sformułowania wniosku, w szczególności informują o możliwości skorzystania z publicznie dostępnych wykazów (art. 19 ust. 3 ustawy). Przywołany przepis świadczy o rzetelnym realizowaniu przez ustawodawcę prawa dostępu do informacji, gdyż daje wnioskodawcy wiele możliwości. To podmiot władzy publicznej powinien się postarać, żeby zainteresowany otrzymał informacje o które prosił.

Ponadto władze publiczne udostępniają informację o środowisku i jego ochronie bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu miesiąca od dnia otrzymania wniosku (art. 14 ust 1 ustawy). Kolejnym przepisem w pewien sposób chroniący interesy wnioskodawcy jest art. 15 ustawy, który stanowi, że udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie następuje w sposób i w formie określonych we wniosku, chyba że środki techniczne, którymi dysponują władze publiczne, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Jeżeli informacja o środowisku i jego ochronie nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, władze publiczne powiadamiają pisemnie podmiot żądający informacji w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazują, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona. Jednak,  jeżeli w terminie 14 dni od dnia otrzymania tego powiadomienia, podmiot żądający informacji nie poinformuje o wyborze sposobu lub formy udostępnienia spośród wskazanych w powiadomieniu, władze publiczne wydają decyzję o odmowie udostępnienia informacji .

Należy dodać, że bez pisemnego wniosku udostępnia się  informację niewymagającą wyszukiwania oraz w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej, innej katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, o których mowa w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2014 r. poz. 333 i 915), lub innego bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi lub środowiska, spowodowanego działalnością człowieka lub przyczynami naturalnymi - informacje znajdujące się w posiadaniu władz publicznych lub informacje przeznaczone dla władz publicznych, umożliwiające osobom, które mogą ucierpieć w wyniku tego zagrożenia, podjęcie działań w celu zapobieżenia lub zminimalizowania szkód wynikających z tego zagrożenia (art. 12 ust 2 ustawy). Można to uznać za kolejny gest ustawodawcy w stronę ułatwienia dostępu do informacji.

Warto pamiętać że, udostępnieniu nie podlegają informacje o  strategicznych ocenach oddziaływania na środowisko,  ocenach oddziaływania na środowisko dla planowanych przedsięwzięć, z uwzględnieniem ponownej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz o ocenach oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, gdyż znajdują się one w bazie danych prowadzonej przez Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (art. 128 w zw. z art.  12 ust 1 zd. 2 ustawy). 
Od podmiotu żądającego informacji o środowisku i jego ochronie nie wymaga się wykazania interesu prawnego lub faktycznego (art. 13). Wystarczy sama wola ich uzyskania, nawet jeżeli celem wnioskodawcy miałoby być samo zaspokojenie ciekawości jak prezentuje się stan środowiska na danym terenie.   

Stan prawny na dzień 1 styczeń 2017 r.

¹K. Gruszecki, komentarz do art.9 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (LEX).