Pochodzę z Ukrainy. Dostałam kartę stałego pobytu. Nie znam polskiego.
Czy w postępowaniu administracyjnym muszę korzystać z pomocy tłumacza przysięgłego?
Викторина/Wiktoryna
Szanowna Pani!
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, język ten jest językiem urzędowym organów jednostek samorządu terytorialnego i podległych im instytucji w zakresie w jakim wykonują zadania publiczne, a zatem także organów przed którymi toczy się postępowanie administracyjne. Organy te, dokonują wszelkich czynności urzędowych w języku polskim, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Powyższa zasada dotyczy także oświadczeń woli, podań i innych pisma składanych tym organom. Zasadą zatem jest, posługiwanie się w toku postępowania administracyjnego językiem polskim jako językiem urzędowym, zarówno przez organ przed którym toczy się postępowanie jak i przez jego uczestników.
Wyjątek od powyższej zasady przewiduje w szczególności ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Zgodnie z jej przepisami, w określonych sytuacjach przed organami danej gminy można posługiwać się językiem mniejszości (w tym, m.in. językiem ukraińskim) jako tzw. językiem pomocniczym. Przy czym regulacja ta mogłaby znaleźć zastosowanie tylko w sytuacji gdyby postępowanie toczyło się przed organem gminy wpisanej do Urzędowego Rejestru Gmin w których używany jest język pomocniczy (rejestr obejmujący gminy w który liczba mieszkańców gminy należących do mniejszości jest nie mniejsza niż 20 % ogólnej liczby mieszkańców gminy). Możliwość używania języka pomocniczego oznacza, że osoby należące do mniejszości, mają m.in. prawo do zwracania się do organów gminy w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej, uzyskiwania, na wyraźny wniosek, odpowiedzi także w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej. Dopuszcza się także wniesienie podania w języku pomocniczym. Przy czym przepisy wskazuję, że procedura odwoławcza odbywa się wyłącznie w języku urzędowym.
Przepisy odnoszące się wprost do udziału tłumacza w postępowaniu administracyjnym zawarte są natomiast np. w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (przy czym dotyczą one wyłącznie postępowań prowadzonych w sprawach określonych w tej ustawie), czy też w ustawie z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego.
Kodeks postępowania administracyjnego jedynie w art. 69 § 2 odnosi się do kwestii poruszonej w pytaniu – przepis ten brzmi następująco: „Art. 69 § 2. W protokołach przesłuchania osoby, która złożyła zeznanie w języku obcym, należy podać w przekładzie na język polski treść złożonego zeznania oraz wskazać osobę i adres tłumacza, który dokonał przekładu; tłumacz ten powinien podpisać protokół przesłuchania.”.
Regulacja ta, odnosi się wyłącznie do sytuacji składania w toku postępowania zeznań w języku obcym. Podkreślenia wymaga, że osoba dokonująca przekładu nie musi być tłumaczem przysięgłym. Ponieważ przepisy nie określają żadnych wymogów jakie musi spełniać tłumacz, mógłby być nim zatem również np. pracownik organu administracji. Przepisy postępowania administracyjnego odnoszą się zatem wprost wyłącznie do aspektu przesłuchania osoby która nie posługuje się językiem polskim.
Mając na uwadze to, że język polski jest językiem urzędowym zarówno uczestnik postępowania jak i organ, zobowiązane są posługiwać się nim w toku postępowania. Jeżeli dana osoba nie posługuje się językiem polskim, organ jest obowiązany poinformować w sposób dla osoby tej zrozumiały o obowiązującej w tym zakresie zasadzie. Osoba nieposługująca się językiem polskim, w praktyce może działać w postępowaniu przez pełnomocnika posługującego się językiem polskim, który będzie ją reprezentować na ogólnych zasadach (z uwzględnieniem zatem art. 32 k.p.a. zgodnie z którym, strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania).
Jednakże w świetle przepisów kodeksu postępowania administracyjnego zgodnie z którymi organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań (art. 10 § 1 k.p.a.), a także mając na uwadze to, że organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 k.p.a.), należałoby wyprowadzić wniosek, że organ administracji powinien w razie konieczności zapewnić stronie nie władającej językiem polskim udział tłumacza, przy czym w świetle cytowanego wyżej art. 62 k.p.a. - nie musi być to tłumacz przysięgły.
Zgodnie z orzecznictwem sądowoadministracyjnym (wyrok NSA z 28 września 1999 r., I SA/Wr 294/97,)- „ Zasadą postępowania administracyjnego – wyrażoną w art. 10 § 1 kpa - jest czynny udział strony w tym postępowaniu. Kodeks postępowania administracyjnego statuował zasadę faktycznego i realnego udziału strony, nie zaś udziału teoretycznego. Jednocześnie obowiązek przestrzegania tej zasady spoczywał na organie administracyjnym, ten więc organ był zobowiązany do podjęcia takich działań, aby stronie zapewnić czynne uczestnictwo w postępowaniu.”, To na organie spoczywa bowiem obowiązek zapewnienia, aby czynności postępowania odbywały się w języku polskim.
Zatem jeżeli strona nie włada językiem polskim organ powinien zapewnić udział w danych czynnościach postępowania tłumacza przy czym nie musi być to tłumacz przysięgły. W orzecznictwie przyjmuje się również, że w przypadku składania przez stronę dokumentów w języku obcym jeżeli organ nie zażąda od strony ich urzędowego tłumaczenia powinien takie tłumaczenie zlecić, przy czym powinno być to tłumaczenie urzędowe (dokonane przez tłumacza przysięgłego por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 2007 r., sygn. akt I GSK 1647/06).
Zgodnie z orzecznictwem sądowoadministracyjnym odnoszącym się do przepisów ordynacji podatkowej „Także przepisy normujące koszty postępowania odnoszą się do kosztów tłumaczy, przy czym, co istotne nie obciążają one strony, gdyż obowiązek prowadzenia postępowania w języku polskim obejmuje też zapewnienie tłumaczenia przez organ prowadzący postępowanie (art. 267 § 1 pkt 1 o.p.). Wskazane przepisy w sposób wystarczający w powiązaniu z przepisami ustawy o języku polskim pozwalają na oczywistą w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego tezę, iż tłumaczenia treści dowodów na język polski może dokonać jedynie tłumacz. Nadto ponieważ dowodem w sprawie może być zarówno zeznanie jak i dokument sporządzony w języku polskim, to aby mógł mieć on wartość dowodową, zgodnie z art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej - dowód taki musi być zgodny z prawem, a zatem z art. 27 Konstytucji.”.
Koszty udziału tłumacza w postępowaniu administracyjnym nie powinny zatem,obciążać strony. Zgodnie bowiem z art. 262 k.p.a. stronę obciążają koszty, które zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie. W świetle natomiast przywoływanego wyżej orzecznictwa należy wyprowadzić wniosek, iż udział tłumacza wynika z obowiązku jaki ciąży na organie administracji który czuwa nad tym by czynności postępowania odbywały się w języku urzędowym.
Stan prawny na dzień 5.12.2017 r.
