Artykuły

Moja mama skończyła właśnie 56 rok życia. Mama jest zatrudniona na umowę o pracę na czas nieokreślony. Czy pracodawca może wypowiedzieć  mamie umowę o pracę, pomimo okresu ochronnego, tak aby mogła przejść na świadczenie przedemerytalne?

Monika

Szanowna Pani,

Art. 39 Kodeksu pracy wskazuje, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Pani mama ukończyła 56 lat, a więc do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało jej mniej niż 4 lata. Dlatego podlega ochronie określonej w art. 39 KP – pracodawca nie może jej wypowiedzieć umowy o pracę.

Okoliczność, że Pani mama, w przypadku rozwiązania umowy o pracę, spełniałaby warunki do uzyskania świadczenia przedemerytalnego na podstawie ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 120, poz. 1252 ze zm.) nie powoduje, że pracodawca może mamie wypowiedzieć umowę o pracę.
Wiek uprawniający do nabycia świadczenia przedemerytalnego nie jest bowiem tożsamy z wiekiem uprawniającym do nabycia emerytury, o którym mowa w art. 39 KP.

Rozpatrując Pani sprawę można wskazać, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 16 lipca 2008 r., sygn. akt. I PK 11/2008 (OSNP 2009/23-24 poz. 314), w którym to Sąd Najwyższy jednoznacznie wypowiedział się, że ochrona przewidziana w art. 39 KP nie dotyczy nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego.
W uzasadnieniu tego orzeczenia można przeczytać: „Kodeksowa ochrona przedemerytalna zawarta w art. 39 KP stanowi zakaz wypowiadania umów pracownikom, którym brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, z kolei świadczenie przedemerytalne skierowane jest do ubezpieczonych, którzy już nie są zatrudnieni i stanowi pomost między okresem zatrudnienia a uzyskaniem emerytury. Innymi słowy jest elementem zabezpieczenia społecznego do czasu nabycia prawa do emerytury w stosunku do ubezpieczonych, którzy spełniają warunki ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. 2004 r. Nr 120 poz. 1252 ze zm.). Ustawa ta w art. 2 w sześciu punktach w sposób wyczerpujący wylicza kategorie osób, którym przysługuje prawo do świadczenia przedemerytalnego. Część przesłanek powstania tego uprawnienia powtarza się; są to przesłanki dotyczące wieku osoby uprawnionej („przedemerytalnego”) i stażu pracy, okresu zatrudnienia w danym zakładzie pracy albo pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy oraz okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Wymienione przesłanki można określić jako dotyczące samego uprawnionego. Jego dotyczy też wymóg dalszego pozostawania bez pracy, mimo wcześniejszego wykorzystania prawa do zasiłku dla bezrobotnych (art. 2 ust. 3 ustawy). Jednak warunkiem najbardziej charakterystycznym dla uzyskania świadczenia przedemerytalnego jest wystąpienie określonej w ustawie przyczyny zakończenia stosunku pracy. Przepis art. 2 ustawy wskazuje następujące okoliczności uzasadniające powstanie prawa do świadczenia: 1. likwidacja lub niewypłacalność pracodawcy (w rozumieniu przepisów o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy) - pkt 1 i pkt 6; 2. przyczyny dotyczące zakładu pracy (w rozumieniu przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) - pkt 2 i pkt 5; 3. ogłoszenie upadłości przez osobę, która prowadziła pozarolniczą działalność (w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; tekst jednolity: Dz. U. 2007 r. Nr 11 poz. 74 ze zm.) - pkt 3; 4. zarejestrowanie się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy - pkt 4. Mając powyższe na uwadze okres ochronny wskazany w art. 39 KP może dotyczyć wyłącznie osób uzyskujących prawo do emerytury”.

Biorąc pod uwagę powyższe należy wskazać, że pracodawca mamy nie może jej wypowiedzieć umowy o pracę, aż do czasu osiągnięcia przez mamę wieku emerytalnego (dla kobiet zasadniczo jest to 60 lat).

Ochrona przedemerytalna nie obwiązuje jeżeli pracownik przed przejściem na emeryturę uzyska prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 KP).

Zakład pracy mógłby wypowiedzieć Pani mamie umowę o pracę jeżeli ogłoszono by upadłość lub jego likwidację. Art. 41¹ § 1 KP wskazuje bowiem, że w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, nie stosuje się przepisów art. 38, 39 i 41, ani przepisów szczególnych dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę.

Wskazać należy także, iż zakaz wypowiedzenia umowy o pracę osobom w wieku przedemerytalnym dotyczy również wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy.
Są jednak wyjątki od tego zakazu.
Art. 43 KP wskazuje, że pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi, o którym mowa w art. 39, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

1. wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy
2. stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania

Z kolei art. 5 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844 ze zm.) wskazuje, że w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi o którym mowa w art. 39 i 177 Kodeksu pracy.
Gdyby pracodawca wypowiedział Pani mamie, w okresie ochrony przedemerytalnej, warunki płacy i pracy na podstawie w/w ustawy i wiązałoby się to ze zmniejszeniem jej wynagrodzenia,  to mamie przysługiwać będzie dodatek wyrównawczy do końca okresu w którym korzystałaby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem.

Jeżeli po osiągnięciu wieku emerytalnego Pani mama nadal będzie chciała pracować to pracodawca nie będzie mógł jej wypowiedzieć umowy o pracę wyłącznie z tego powodu, że mama osiągnęła wiek emerytalny.
W uchwale Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt II PZP 13/2008 (OSNP 2009/19-20 poz. 248) wskazano, że:

1. Wypowiedzenie pracownicy - kobiecie umowy o pracę tylko z tego powodu, że osiągnęła wiek emerytalny i nabyła uprawnienia emerytalne, jeżeli wiek emerytalny jest niższy dla kobiet niż dla mężczyzn, stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na płeć (art. 11³ KP)
2. Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na wiek (art. 11³ KP)
3. Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony wyłącznie z powodu osiągnięcia przez niego wieku emerytalnego i nabycia prawa do emerytury jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 KP

Jeżeli po osiągnięciu przez mamę wieku emerytalnego stosunek pracy zostanie rozwiązany to mamie może przysługiwać odprawa emerytalna.
Art. 92¹ § 1 KP wskazuje, że pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Zgodnie zaś z § 2 art. 92¹ KP, pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Stan prawny na dzień 10.10.2012 r.