Mam przyznany specjalny zasiłek opiekuńczy z uwagi na sprawowanie opieki nad schorowaną mamą. Czy mogę zwrócić się do pomocy społecznej o przyznanie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
Joanna
Szanowna Pani!
Stosownie do art. 16a ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli:
- nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub
- rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej
- w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Z kolei zgodnie z art. 50 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej (dalej ups), usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni ani zstępni nie mogą zapewnić takiej pomocy.
Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem (ust. 3).
Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym (ust. 4).
Mając na względzie przepis art. 50 ust. 2 ups, należy stwierdzić, że warunkiem przyznania usług opiekuńczych jest nie tylko brak osób mogących nieść pomoc i opiekę zainteresowanemu, lecz także faktyczna trudność lub brak możliwości realizacji woli takich osób polegającej na świadczeniu opieki i pomocy.
Warunkiem otrzymania specjalnego zasiłku opiekuńczego jest faktyczna rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad niepełnosprawną osobą. Zatem musi istnieć związek przyczynowy polegający na tym, że aby móc się stale opiekować niepełnosprawnym członkiem rodziny trzeba zrezygnować z zatrudnienia.
W świetle powyższego jest oczywistym, że opieka ta powinna być sprawowana osobiście.
W orzecznictwie sądów administracyjnych przyjmuje się, że specjalny zasiłek opiekuńczy jest niejako wynagradzaniem (rekompensatą) przez Państwo osób opiekujących się niepełnosprawnymi członkami rodziny, gdyż w innym wypadku to Państwo musiałoby się wywiązać z obowiązku opieki nad swoim obywatelem (por. wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 25 lipca 2013 r., sygn. akt II SA/Go 550/13).
Do uznania, że opieka jest sprawowana w sposób stały (ciągły), a nie doraźny, konieczne jest ustalenie, że osoba sprawująca opiekę wykonuje wszystkie niezbędne codzienne czynności, pozwalające na zaspokojenie prawidłowej egzystencji podopiecznego, których on sam wykonać nie może.
Mając na względzie powyższe należy wskazać, że przyznanie pomocy w formie usług opiekuńczych, w przypadku osoby w rodzinie, w sytuacji kiedy członek rodziny ma prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, wydaje się być niezasadne.
Moim zdaniem nie można jednak przyjąć ogólnej zasady, zgodnie z którą, w każdym przypadku kiedy członek rodziny osoby ubiegającej się o usługi opiekuńcze ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do usług opiekuńczych nie będzie przysługiwało.
W pewnych wyjątkowych sytuacjach przyznanie świadczeń w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych może być uzasadnione nawet jeżeli członek rodziny osoby ubiegającej się o takie świadczenie ma przyznane prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Chodzi tu o przede wszystkim o usługi pielęgnacyjne i specjalistyczne usługi opiekuńcze. Nie zawsze osoba sprawująca opiekę, która z tego tytułu ma prawo do świadczenia pielęgnacyjnego jest w stanie wykonać wszystkie niezbędne czynności niezbędne do zapewnienia osobie niepełnosprawnej prawidłowej pielęgnacji i opieki. Dotyczy to przede wszystkim specjalistycznych usług opiekuńczych, które zgodnie z ustawą o pomocy społecznej świadczone są przez specjalistów odpowiednich do charakteru schorzeń i niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. Nie bez znaczenia jest fakt, że osoba sprawująca opiekę potrzebuje czasu również dla siebie, na załatwienie swoich spraw. Nie można wymagać aby osoba sprawowała opiekę przez 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu.
Ocena zasadności przyznania usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, powinna być dokonywana każdorazowo z uwzględnieniem całokształtu okoliczności konkretnej sprawy w tym m.in. rodzaju i stopnia niepełnosprawności, stanu zdrowia, sprawności ruchowej, zakresu koniecznych czynności pielęgnacyjnych. Ewentualne przyznanie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych nie może powodować, że osoba sprawująca stałą opiekę będzie w sprawowaniu opieki wyręczana lecz będzie to stanowić dla niej niezbędną i adekwatną, w danych okolicznościach, dodatkową pomoc.
Stan prawny na dzień 27.11.2016 r.
