Artykuły

Chcę z mężem zrobić testament i przepisać w testamencie nasze mieszkanie i cały inny majątek na naszą przyjaciółkę lub jej córkę. Chcemy by otrzymała ten majątek po naszej śmierci, tzn. po śmierci drugiego z nas.

Naszą córkę chcemy natomiast wydziedziczyć. Córka wpadła w złe towarzystwo, zażywa narkotyki, okradła nas (miała wyrok sądowy), nie traktuje nas jako rodziców. Nie chcemy by otrzymała ona coś naszego po naszej śmierci.

Ania

Szanowna Pani!

W pierwszej kolejności wskażę, że nie możecie Państwo, nawet jako małżonkowie, sporządzić jednego testamentu. Testamenty wspólne, zawierające rozrządzenia na wypadek śmierci kilku osób, nie są ważne. Jak bowiem wskazuje art.  942 Kodeksu cywilnego, testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Nie ma także możliwości wskazania w waszych testamentach, że Państwa przyjaciółka  stanie się właścicielem Państwa majątku dopiero po śmierci obojga – po śmierci tego z Państwa, które umrze jako drugie.

Stosownie bowiem do art. 962 KC, zastrzeżenie warunku lub terminu (np. że spadek dana osoba nabędzie dopiero z chwilą śmierci drugiego małżonka), uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nie istniejące. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne. Przepisów tych nie stosuje się, jeżeli ziszczenie się lub nieziszczenie się warunku albo nadejście terminu nastąpiło przed otwarciem spadku. 

Nabycie przez Państwa przyjaciółkę majątku dopiero po śmierci drugiego z Was zapewnić może instytucja podstawienia, która unormowana jest w art. 963 KC. Ten przepis wskazuje, że można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą (podstawienie). 

Tak więc każde z Państwa może w swoim testamencie zaznaczyć, iż do całości spadku powołuje swojego małżonka, a jeżeli ten nie mógł być spadkobiercą, to do spadku powołujecie Państwo swoją przyjaciółkę.

Takie oświadczenia w Państwa testamentach spowodują, że jeżeli pierwszy małżonek umrze to spadek po nim nabędzie jego małżonek. Będzie on właścicielem całego Państwa majątku. Jeżeli zaś umrze i drugi z małżonków to spadek po nim nabędzie Wasza przyjaciółka.

W testamentach można też zaznaczyć, że jeżeli przyjaciółka nie będzie chciała być spadkobierczynią lub nie będzie mogła to spadek nabędzie jej córka. 

W przypadku podstawienia zawartego w testamentach, po śmierci jednego z Państwa przyjaciółka nie będzie mogła zgłaszać żadnych roszczeń co do spadku po tym zmarłym małżonku. Nie będzie powołana do spadku, a spadek w całości nabędzie małżonek który pozostanie przy życiu. Przyjaciółka nabędzie Państwa majątek dopiero po śmierci drugiego z Was.

Odnośnie córki – samo pominięcie jej w testamencie jako powołanej do spadku nie pozbawi jej roszczeń co do spadku. Jako córka jest ona uprawniona do zachowku. 

Stosownie do art. 991 § 1 KC, zstępnym (córka jest zstępną), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). 

Natomiast jak wskazuje § 2 art. 991 KC, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. 

Możecie Państwo pozbawić córkę prawa do zachowku. Pozwala na to instytucja wydziedziczenia. 

Zgodnie z art. 1008 KC, spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku: 

1. wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;  
2. dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci; 
3. uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.  

Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu – tak wskazuje art. 1009 KC.

Warto w miarę dokładnie opisać w testamencie przyczyny wydziedziczenia. Ograniczenie się do formułki z przepisu (co niestety zdarza się często) i wskazanie, że przyczyną wydziedziczenia jest np. uporczywe postępowanie, przez wydziedziczaną osobę, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego czy uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, może nie być wystarczające. 

Warto wskazać na czym konkretnie polegają działania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (narkomania, popełnianie przestępstw, w tym przeciwko testatorowi) czy niewypełnianie obowiązków rodzinnych (brak pomocy i wsparcia ze strony córki, zaniechanie kontaktów, brak szacunku dla rodziców, itp.).

Jeżeli wydziedziczenie zamieszczone w Państwa testamentach będzie skuteczne to wówczas córka nie będzie mogła się ubiegać o zachowki po Pani i mężu. 

Stan prawny na dzień 14.11.2020 r.