Artykuły

Samodzielny wyjazd dziecka na koncert a władza rodzicielska

Czy jeżeli 17-latek znajdzie się na koncercie sylwestrowym w mieście oddalonym o 200 km od miejsca zamieszkania, to rodzicom mogą zostać odebrane prawa rodzicielskie, bez względu na to, czy wcześniej tenże małoletni nie sprawiał żadnych problemów wychowawczych, otrzymywał dobre oceny w szkole, a jego rodzice dokładali wszelkich starań w jego prawidłowym rozwoju?


Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie, najpierw należy przedstawić odpowiednie uregulowania prawne.


Przede wszystkim zaznaczyć należy, iż 17-latek jest osobą małoletnią (wyjątkiem od powyższej reguły jest zawarcie przez małoletniego związku małżeńskiego), co wynika z art. 10 § 1 Kodeksu cywilnego. W związku z powyższym – jako dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską, która wygasa w dniu ukończenia przez niego 18. roku życia.


Treść władzy rodzicielskiej szczegółowo została opisana w art. 95-96 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W tym miejscu wypada zaznaczyć, że rodzice mają zarówno prawo, jak i obowiązek do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, uwzględniając jego godność i prawa.
Natomiast dziecko jest zobowiązane okazywać rodzicom posłuszeństwo, zaś w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinno wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka rodzice powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, a także - w miarę możliwości – uwzględnić jego rozsądne życzenia.


Ponieważ rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 98 § 1 KRO), w omawianym przypadku powinni wyrazić pisemną zgodę na udział syna w koncercie.


Pozbawienie praw rodzicielskich jest możliwe w przypadku zaistnienia przesłanek określonych w art. 111 § 1 KRO. Tenże przepis stanowi, iż: „Jeżeli władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody albo jeżeli rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka, sąd opiekuńczy pozbawi rodziców władzy rodzicielskiej. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być orzeczone także w stosunku do jednego z rodziców.”


Jako trwałą przeszkodę określa się z reguły chorobę, uniemożliwiającą pełnienie obowiązków rodzicielskich, skazanie na wieloletnią karę pozbawienia wolności lub wyjazd na stałe za granicę. Nadużywanie władzy rodzicielskiej polega głównie na stosowaniu wobec dziecka przemocy fizycznej lub psychicznej, czy też nakłaniają do zachowań niezgodnych z powszechnie przyjętymi normami (np. nadużywanie alkoholu, narkomania, przestępczość, prostytucja). Rażące zaniedbania mogą przejawiać się przede wszystkim w braku zainteresowania losem dziecka, w szczególności niezapewnianiu mu jedzenia, ubrania i innych niezbędnych potrzeb, czy też w akceptacji opisanych wyżej zachowań. Oczywistym jest także, iż do rażących zaniedbań zaliczyć należy porzucenie dziecka.


Sąd może pozbawić praw rodzicielskich również w sytuacji przewidzianej w art. 111 § 2 KRO, tj. pomimo udzielonej pomocy, nie ustały przesłanki umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzenia tymczasowo pełnienia funkcji rodziny zastępczej, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.


Oprócz pozbawienia władzy rodzicielskiej, możliwe jest także jej ograniczenie, jeżeli dobro dziecka jest zagrożone. Stosownie do art. 109 § 1 KRO, sąd opiekuńczy wydaje wówczas odpowiednie zarządzenia. Ich przykładowe wyliczenie zawiera § 2 w art. 109 KRO – sąd może m. in. zobowiązać rodziców do pracy z asystentem rodziny, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego, czy też – jak wyżej wspomniano - zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej bądź innych formach pieczy zastępczej.


Postępowanie o pozbawienie władzy rodzicielskiej toczy się w trybie nieprocesowym. Sąd opiekuńczy może wszcząć sprawę z urzędu (art. 571 KPC). Natomiast art. 572 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż każdy, komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu w sprawach rodzinnych lub opiekuńczych jest zobowiązany zawiadomić o nim sąd opiekuńczy. Adresatem powyższego nakazu są przede wszystkim osoby i instytucje, które powzięły wiarygodne informacje o zaistnieniu takich faktów, wymienione w omawianym przepisie: urzędy stanu cywilnego, sądy, prokuratorzy, notariusze, komornicy, organy samorządu i administracji rządowej, organy Policji, placówki oświatowe (szkoły, przedszkola), opiekunowie społeczni oraz organizacje i zakłady zajmujące się opieką nad dziećmi lub osobami psychicznie chorymi (np. placówki opiekuńczo-wychowawcze, żłobki).


Zatem złożone przez osobę fizyczną (np. krewnego rodziców lub dziecka, sąsiada) lub jeden z powyższych podmiotów (np. Policję lub szkołę) zawiadomienie może spowodować wszczęcie postępowania w omawianej sprawie.


Jak wyżej wskazano – aby sąd orzekł pozbawienie władzy rodzicielskiej, muszą zaistnieć przesłanki określone w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. W omawianej sytuacji można zastanawiać się, czy w przypadku braku zgody rodziców na wyjazd małoletniego na koncert, doszło do rażącego zaniedbania przez nich obowiązków rodzicielskich. Jednakże, aby mówić o tego rodzaju zaniechaniach, przedstawione zdarzenie powinno być jednym z wielu tego typu zachowań, których skutkiem byłoby znaczne ograniczenie kontroli rodziców nad wychowaniem małoletniego.
Tymczasem, jeżeli – jak wskazano na wstępie – dziecko nie sprawiało wcześniej większych problemów, sięganie przez sąd po tak drastyczny środek, jak pozbawienie władzy rodzicielskiej, byłoby dalece nieuzasadnione. Również sceptycznie należałoby odnieść się do kwestii ograniczenia tejże władzy nad małoletnim.


Na zakończenie należy stwierdzić, iż ewentualne dopuszczenie się przez małoletniego przestępstwa lub wykroczenia podczas takiego wyjazdu nie zmienia w zasadzie kwestii pozbawienia władzy rodzicielskiej. Mając ukończone 17 lat, taka osoba odpowiada zarówno za popełnione przestępstwo (art. 10 § 1 Kodeksu karnego) lub wykroczenie (art. 8 Kodeksu wykroczeń), będąc w tym zakresie traktowana przez prawo jak pełnoletni, z pewnymi ograniczeniami. Trudno tutaj byłoby mówić o przyzwoleniu rodziców na taki czyn i w rezultacie pozbawieniu władzy rodzicielskiej lub jej ograniczeniu – to wyłącznie 17-latek ponosi konsekwencje swojego zachowania, niezgodnego z normami prawa karnego lub prawa wykroczeń. Ponadto wobec osoby, która nie ukończyła 18 lat, mogą być stosowane środki mające na celu zapobieganie i zwalczanie demoralizacji, przewidziane w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2010 r., Nr 33, poz. 178 ze zm.).


Podobne stanowisko należałoby zająć, jeżeli chodzi o ograniczenie władzy rodzicielskiej, choć przy rozpatrywaniu tej możliwości, większa uwagę powinno się zwrócić na wagę i okoliczności popełnionego przez małoletniego przestępstwa bądź wykroczenia.

 


Stan prawny na dzień 28.12.2012 r.





  • Data2012-12-28
  • AutorPaweł Mirski

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl