W dniu 9 kwietnia 2015 r. zarejestrowałam działalność gospodarcza natomiast datę porodu mam ustaloną na 28 maja 2015 r.
W jakiej wysokości ZUS najlepiej opłacić, żeby dostać jak najwyższy zasiłek, gdyż z tego, co sie dowiedziałam się po opłaceniu nawet najwyższej składki nie będzie mi się należeć ten najwyższy macierzyński.
Gdybym opłaciła mimo wszystko za kwiecień minimalna składkę a za maj ta najwyższą to w jakiej wysokości netto należałby mi zasiłek w przypadku terminowego porodu (28.05.2015 r.), a jaki by sie należał w przykup porodu po 1 czerwca 2015 r.?
Co najlepiej zrobić w zaistniałej sytuacji i jakie kwoty netto macierzyńskiego w poszczególnych sytuacjach będą się mi należały?
Gosia
Szanowna Pani!
W pierwszej kolejności wskażę, że mimo zapowiedzi przeprowadzenia zmiany przepisów nadal istnieje luka w prawie, która pozwala ciężarnym kobietom założyć działalność gospodarczą, opłacić składkę na ubezpieczenie chorobowe za jeden pełny miesiąc przed porodem i w ten sposób uzyskać zasiłek macierzyński w maksymalnej wysokości. Ważne by składka opłacona była za co najmniej jeden pełny miesiąc a poród nastąpił w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Jak rozumiem z początkiem kwietnia rozpoczęła Pani działalność gospodarczą, a wcześniej nie podlegała Pani ubezpieczeniu chorobowemu przez więcej niż 30 dni.
Stosownie do art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 poz.159), zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.
Jeżeli zatem będzie Pani podlegać ubezpieczeniu chorobowemu (dla prowadzących działalność gospodarczą jest ono dobrowolne) od początku prowadzenia działalności gospodarczej, a zatem od 9 kwietnia 2015 r. to w sytuacji narodzin dziecka będzie Pani miała prawo do zasiłku macierzyńskiego. Ustawa nie wymaga, w przypadku ustalania prawa do zasiłku macierzyńskiego, aby ubezpieczona miała określony staż ubezpieczenia chorobowego (jak np. w przypadku zasiłku chorobowego).
Wysokość zasiłku macierzyńskiego będzie zależała od tego jak długo przed porodem podlegać Pani będzie ubezpieczeniu chorobowemu, w szczególności czy okres ubezpieczenia będzie dłuższy niż 1 miesiąc kalendarzowy oraz oczywiście od miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonemu prowadzącemu działalność gospodarczą stanowi przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, a gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.
W przypadku kiedy poród nastąpi przed upływem pierwszego miesiąca kalendarzowego, w którym opłacona została składka na ubezpieczenie chorobowe (w Pani przypadku pierwszym miesiącem kalendarzowym z opłaconą składką może być maj) zastosowanie ma przepis art. 49 ust. 1 pkt 1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek.
Biorąc pod uwagę powyższy przepis, jeżeli urodzi Pani dziecko przed upływem pierwszego miesiąca kalendarzowego podlegania ubezpieczeniu (a zatem przed czerwcem), to niezależnie od zadeklarowanej miesięcznej kwoty przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, zasiłek zostanie Pani przyznany w takiej wysokości jakby zadeklarowała Pani minimalny miesięczny przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe.
Obliczenie zasiłku macierzyńskiego od zadeklarowanej kwoty jest możliwe, dopiero gdy okres ubezpieczenia obejmuje chociaż jeden pełny miesiąc kalendarzowy. Dopiero wtedy nie znajdzie bowiem zastosowania zasada z art. 49 pkt 1 ustawy zasiłkowej.
Powyższe jest zgodne z orzecznictwem sądowym – np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt III UK 38/12, z dnia 6 września 2012 r., sygn. akt II UK 36/12, z dnia z dnia 28 sierpnia 2012 r., sygn. akt II UK 34/12.
W wyrokach tych Sąd Najwyższy wskazał, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego, do którego prawo powstało w pierwszym miesiącu kalendarzowym niepoprzedzonego innym ubezpieczeniem dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, określa art. 49 pkt 1 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jako najniższą podstawę wymiaru składek na to ubezpieczenie po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 tej ustawy, bez względu na wysokość kwoty zadeklarowanej na podstawie art. 18 ust. 8 lub 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Jeżeli więc zgłaszając się do ubezpieczenia chorobowego zadeklaruje Pani maksymalny możliwy przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe czyli 9.897,50 zł i urodzi Pani dziecko przed końcem maja, to i tak wysokość zasiłku macierzyńskiego zostanie obliczona tak jakby Pani zadeklarowała minimalną podstawę wymiaru czyli 2375,40 zł (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na rok 2015). W takim wypadku zasiłek będzie wynosił 2049,73 zł (wysokość najwyższego zasiłku to 8540,55 zł). Po odliczeniu podatku dochodowego (18%) do wypłaty będzie 1680,78 zł (od najwyższej stawki byłoby to 7003,25 zł).
Jeżeli za kwiecień opłaciłaby Pani najniższą składkę a za maj zapłaciłaby Pani składkę jaka może być najwyższa, to wówczas, w przypadku porodu przed końcem maja, podstawę wymiaru zasiłku stanowiłby najniższy przychód mogący stanowić podstawę wymiaru (bo nie ma pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia) czyli 2375,40 zł
Jeżeli w takiej sytuacji urodziłaby Pani dziecko w czerwcu to wówczas podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowić będzie przychód zadeklarowany za maj (czyli najwyższy), ponieważ maj będzie pełnym miesiącem kalendarzowym za który zapłacono składkę. W takiej sytuacji zostanie Pani przyznany zasiłek w najwyższej możliwej wysokości czyli 7003,25 zł.
Wiele zamieszania w temacie zasiłków wprowadza komentarz do art. 49 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Agnieszki Rzeteckiej-Król (Oficyna, 2009), która wskazuje: „[Niezdolność do pracy w drugim miesiącu ubezpieczenia] W piśmiennictwie podnosi się, że nie została przez ustawodawcę uregulowana sytuacja, gdy niezdolność do pracy powstała w drugim miesiącu kalendarzowym trwania ubezpieczenia, ale pierwszy miesiąc kalendarzowy nie był objęty ubezpieczeniem chorobowym w całości (por. I. Jędrasik-Jankowska, Prawo socjalne. Komentarz..., art. 49). Jednocześnie wskazuje się, że w instrukcji Departamentu Zasiłków Centrali ZUS przyjmuje się, że w takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przychód z pierwszego niepełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia”.
Zgodnie z tym komentarzem, jeżeli za kwiecień opłaciłaby Pani najwyższą możliwą składkę (nie byłby to pełny miesiąc kalendarzowy) a za maj składkę najniższą, to w sytuacji urodzenia dziecka w maju, zasiłek byłby obliczony z uwzględnieniem składki wpłaconej za kwiecień czyli pierwszy niepełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia.
Należy wziąć pod uwagę jednak to, że brzmienie art. 49 pkt 1 ustawy, w czasie wydania komentarza była inna niż obecnie - jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek.
Przypomnę, że obecne brzmienie art. 49 pkt 1 to – „jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek”.
Z uwagi na nowe brzmienie art. 49 pkt 1 ustawy obowiązujące od 1 grudnia 2013 r., w/w komentarz, na który powołują się niektórzy prawnicy udzielający odpowiedzi na podobne do Pani pytania, nie ma zastosowania.
W Pani przypadku niedobrze się stało, że nie rozpoczęła Pani działalności z pierwszym dniem kwietnia – wówczas po opłaceniu składki za kwiecień w najwyższym wymiarze, zasiłek przysługiwałby w najwyższej wysokości, niezależnie od tego czy urodzi Pani dziecko w maju czy w czerwcu.
Proszę pamiętać, że w Pani sytuacji ZUS sprawdza czy działalność gospodarcza nie była podjęta w celu uzyskania świadczenia z ubezpieczenia chorobowego. Powinna Pani w czasie prowadzenia działalności wykonywać jakieś działania z nią związane – np. nabywać towary i usługi, wykonywać usługi i sprzedawać towary, wysłać mejle, reklamować się, itp. Wiele osób rozpoczyna działalność gospodarczą i nie wykonuje żadnych czynności z nią związanych, a to dla ZUS dowód na to, że działalność założona była wyłącznie po to, aby uzyskać zasiłek macierzyński, co z kolei stanowi podstawę do jego odmowy.
Proszę przesłać dane firmy – wystawię Pani fakturę VAT, co będzie poświadczeniem zakupienia usługi w ramach działalności gospodarczej.
Podkreślę, że powyższe wyliczenia dotyczą sytuacji, w której nie zadeklaruje Pani stawki składek na preferencyjnych zasadach dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Jeżeliby Pani zadeklarowała podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w preferencyjnej stawce czyli przychód 525 zł (30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2015 r.) to wówczas wysokość zasiłku macierzyńskiego wynosiłaby 371,48 zł miesięcznie.
Stan prawny na dzień 13.04.2015 r.
