W dniu 23 października 2011 r. weszła w życie Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Ta nowelizacja Kodeksu cywilnego wprowadziła zmiany w polskim prawie spadkowym.
Zasadnicze zmiany prawa cywilnego:
1. Zapis windykacyjny
Zgodnie z nowymi przepisami (art. 9811 § 1 KC) w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być (art. 9811 § 1 KC):
- rzecz oznaczona co do tożsamości
- zbywalne prawo majątkowe
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności
Do tej pory jeżeli spadkodawca w testamencie przeznaczył określonej osobie określoną rzecz to takie oświadczenie na wypadek śmierci traktowano jak zapis zwykły (zobowiązanie spadkobierców do określonego świadczenia majątkowego na rzecz danej osoby), a w sytuacji, w której przedmioty majątkowe przeznaczone danej osobie wyczerpywały cały lub cały spadek to takie oświadczenie traktowano jak powołanie do spadku. Obecnie spadkodawca może przeznaczyć określony przedmiot majątkowy określonej osobie. Należy pamiętać, że zapis windykacyjny może być dokonany wyłącznie w testamencie notarialnym.
Osoba, która nabyła własność rzeczy na podstawie zapisu windykacyjnego może odpowiadać za zapłatę zachowku. Odpowiada za zapłatę zachowku w sytuacji, w której uprawniony do zachowku nie może otrzymać zachowku od spadkobiercy.
Więcej na temat:
2. Termin przedawnienia roszczenia o zachowek
Do 23 października 2011 r. obowiązywał będzie termin trzyletni przedawnienia roszczeń o zachowek, liczony od chwili ogłoszenia testamentu lub od otwarcia spadku. Nowe przepisy (art. 1007 § 1 KC) wskazują, iż roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów zwykłych i poleceń przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.
Natomiast roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku (art. 1007 § 1 KC).
Więcej na temat: Zmiana terminu przedawnienia o zachowek
3. Odpowiedzialność za długi spadkowe
Zgodnie ze znowelizowanym art. 10341 § 1 KC, do chwili działu spadku wraz ze spadkobiercami solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe ponoszą także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.
Rozliczenia między spadkobiercami i osobami, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Spadkobiercom uwzględnia się ich udział w wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku (art. 10341 § 1 KC).
Zgodnie z nowym art. 10342 KC, od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń.
4. Dział spadku
Art. 1039 § 1 KC wskazuje, iż jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia.
Spadkodawca może włożyć obowiązek zaliczenia darowizny lub zapisu windykacyjnego na schedę spadkową także na spadkobiercę ustawowego który nie jest zstępnym albo małżonkiem (art. 1039 § 1 KC).
5. Zabezpieczenie przedmiotu zapisu windykacyjnego
Nowa instytucja prawa cywilnego procesowego do której stosuje się odpowiednio przepisy o zabezpieczeniu spadku.
6. Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego
Zgodnie z nowymi przepisami, w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu.
Stwierdzenie nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego może nastąpić również przez wydanie przez sąd postanowienia częściowego.
7. Podatek od spadków i darowizn w związku z nabyciem przedmiotu zapisu windykacyjnego
Nowelizacja dotyczy też ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. W związku z nabyciem przedmiotu zapisu windykacyjnego powstanie obowiązek podatkowy w podatku od spadku na zasadach podobnych jak przy dziedziczeniu testamentowym, ustawowym zapisie zwykłym czy zachowku.
Więcej na temat: Zapis windykacyjny a podatek od spadków i darowizn
Stan prawny na dzień 23.10.2011 r.
