Artykuły

Prawo do lokalu kwaterunkowego a niezamieszkiwanie w lokalu

Czy w przeszłości byly takie przepisy, że jeżeli lokator kwaterunkowy nie mieszkał przez okres 6 miesiecy, w lokalu na który mial przydział to traciłl przydział? Czy musiał być lokator zameldowany w takim kwaterunkowym lokalu? Czy mógł lokator kwaterunkowy posiadać tez inne, drugie mieszkanie np. Własnościowe lub spółdzielcze, które kupił po otrzymaniu przydziału kwaterunkowego, odziedziczyłm, nabył w darowiźnie, itp? Jakie przepisy na ten temat obowiązywały w latach 1960-70-80 do 2001 r.?

 

Mikołaj

 

 


 

 

Szanowny Panie!

 

W pierwszej kolejności prześledźmy sytuację, w której lokator kwaterunkowy posiadał tytuł prawny do innego lokalu.

 

Od 12 listopada 1994 r. do 10 lipca 2001 r. obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych.

W ustawie tej był przepis art. 32 ust. 2, który w wersji obowiązującej od 12 listopada 1994 r. do 23 października 1997 r. wskazywał, że najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego można wypowiedzieć najem, jeżeli najemcy lub jego małżonkowi opłacającym czynsz regulowany przysługuje tytuł prawny do innego lokalu położonego w tej samej miejscowości, z zastrzeżeniem przepisu art. 56 ust. 8.

Wersja od 24 października 1997 r. do 10 lipca 2001 r., brzmiała: Najpóźniej na trzy miesiące naprzód na koniec miesiąca kalendarzowego można wypowiedzieć najem, jeżeli najemcy lub jego małżonkowi opłacającym czynsz regulowany przysługuje tytuł prawny do innego lokalu położonego w tej samej lub pobliskiej miejscowości, z zastrzeżeniem przepisu art. 56 ust. 8.

 

Art. 56 ust. 8 wskazywał, że nie można wypowiedzieć najmu w trybie art. 32 ust. 2, jeżeli lokal, do którego ma tytuł prawny najemca lub jego małżonek, podlega przepisom ust. 1 i 2. Od 24 października 1997 r. przepis ten brzmiał: Jeżeli najemca lub jego małżonek posiadają tytuł prawny do innego lokalu zajmowanego przez najemcę, do którego stosuje się przepisy ust. 1 i 2, nie można wypowiedzieć im najmu, na podstawie art. 32 ust. 2.

Ust. 1.

Najem nawiązany na podstawie decyzji administracyjnych o przydziale lub na podstawie innego tytułu prawnego przed wprowadzeniem w danej miejscowości publicznej gospodarki lokalami albo szczególnego trybu najmu jest, w rozumieniu ustawy, najmem umownym zawartym na czas nie oznaczony.

Ust. 2.

Do dnia 31 grudnia 2004 r. włącznie czynsz najmu lokali, nawiązanego w sposób, o którym mowa w ust. 1, położonych w domach stanowiących własność osób fizycznych lub prawnych albo lokali stanowiących własność takich osób, ustala się zgodnie z przepisami o czynszu regulowanym.

 

Powyższe oznacza, że pod rządami ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, własciciel mógł wypowiedzieć umowę najmu najemcy opłacającemu czynsz regulowany (czyli tzw. kwaterunkowy), który posiadał (lub jego małżonek) tytuł prawny do innego lokalu, ale tylko w tej samej a potem też pobliskiej miejscowości, chyba że ten lokal do którego posiadał tytuł prawny był zajmowany przez innego lokatora z kwaterunku. 

 

Zwrócić należy także uwagę na art. 33 ust. 1 ustawy, który wskazywał, że z ważnych przyczyn, innych niż określone w art. 32, wynajmujący może wytoczyć powództwo o rozwiązanie najmu i nakazanie przez sąd opróżnienia lokalu, jeżeli strony nie osiągnęły porozumienia co do warunków i terminu rozwiązania umowy. W takim wypadku do upływu wyznaczonego przez sąd terminu opróżnienia lokalu najemca jest obowiązany uiszczać odszkodowanie za korzystanie z lokalu bez tytułu prawnego w wysokości odpowiadającej czynszowi, jaki najemca powinien był płacić, gdyby powództwa nie wytoczono.

Z tego przepisu czasem korzystały gminy i inni właściciele mieszkań kiedy lokator był właścicielem lokalu mieszkalnego innego niż położonego w tej samej miejscowości, w której miał prawo do mieszkania kwaterunkowego lub pobliskiej miejscowości. 

 

Przepisy tej ustawy nie zawierały przepisów odnoszących się do niezamieszkiwania lokatora w lokalu (w kontekście rozwiązania umowy najmu).

 

Od 1 sierpnia 1974 r. do 11 listopada 1994 r. obowiązywała ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. Prawo lokalowe.

 

Art. 21 ust. 1, w brzmieniu od wejścia w życie ustawy do dnia 28 lutego 1983 r.

W miejscowościach, w których obowiązuje najem lokali i budynków na podstawie decyzji o przydziale, jedna osoba nie może zajmować dwóch lub więcej lokali mieszkalnych. Jedna osoba nie może zajmować dwóch lub więcej lokali mieszkalnych również w innych miejscowościach niezależnie od tytułu prawnego ich zajmowania i miejscowości, w której budynek jest położony, jeżeli przynajmniej jeden z lokali znajduje się w budynku stanowiącym własność jednostki gospodarki uspołecznionej lub pozostającym w jej zarządzie.

W myśl ust. 2 przepisu powyższego nie stosowało się do osób, które oprócz lokalu mieszkalnego zajmują dom letniskowy.

 

28 lutego 1983 r. nastąpiła zmiana numeracji (na art. 23) i brzmienia ww. przepisu:

Art. 23 ust. 1. Ta sama osoba bądź małżonkowie nie mogą zajmować dwóch lub więcej lokali mieszkalnych, jeżeli przynajmniej jeden z lokali znajduje się w budynku położonym w miejscowości, w której obowiązuje najem na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale, lub w budynku położonym w innej miejscowości i pozostającym w zarządzie jednostki gospodarki uspołecznionej.

2. W razie naruszenia przepisu ust. 1 terenowy organ administracji państwowej wezwie osoby zainteresowane do wskazania w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 3 miesiące, lokalu, w którym chcą zamieszkiwać, lub zgłoszenia wniosku o zamianę zajmowanych lokali na jeden lokal o przysługującej im powierzchni mieszkalnej.

3. Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego przez terenowy organ administracji państwowej organ ten cofnie przydział jednego z lokali, a jeżeli najem wynika z umowy, wynajmujący rozwiąże umowę najmu w drodze wypowiedzenia. W razie gdy wynajmujący nie rozwiąże umowy najmu, terenowy organ administracji państwowej orzeknie o rozwiązaniu umowy, określając termin jej rozwiązania, oraz nakaże opróżnienie lokalu.

4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli:

  1. najemca uzyskał przydział lokalu mieszkalnego na czas oznaczony ze względu na okresowe zatrudnienie w danej miejscowości z ważnych przyczyn społecznych lub gospodarczych,
  2. szczególne względy rodzinne uzasadniają pozostawienie małżonkom dwóch oddzielnych lokali mieszkalnych.

 

1 stycznia 1988 r. nastąpiła kolejna zmiana brzmienia (ust. 1) i numeracji (na art. 28) przepisu:

Art. 28 ust. 1. Ta sama osoba bądź małżonkowie nie mogą zajmować dwóch lub więcej lokali mieszkalnych, jeżeli przynajmniej jeden z lokali znajduje się w budynku położonym w miejscowości, w której obowiązuje najem na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale, lub w budynku położonym w innej miejscowości i pozostającym w zarządzie lub użytkowaniu jednostki gospodarki uspołecznionej.

2. W razie naruszenia przepisu ust. 1 terenowy organ administracji państwowej wezwie osoby zainteresowane do wskazania w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż 3 miesiące, lokalu, w którym chcą zamieszkiwać, lub zgłoszenia wniosku o zamianę lokali na jeden lokal o przysługującej im powierzchni mieszkalnej.

3. Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego przez terenowy organ administracji państwowej organ ten cofnie przydział jednego z lokali, a jeżeli najem wynika z umowy, wynajmujący rozwiąże umowę najmu w drodze wypowiedzenia. W razie gdy wynajmujący nie rozwiąże umowy najmu, terenowy organ administracji państwowej orzeknie o rozwiązaniu umowy, określając termin jej rozwiązania, oraz nakaże opróżnienie lokalu.

4. Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli:

  1. najemca uzyskał przydział lokalu mieszkalnego na czas oznaczony ze względu na okresowe zatrudnienie w danej miejscowości z ważnych przyczyn społecznych lub gospodarczych,
  2. szczególne względy rodzinne uzasadniają pozostawienie małżonkom dwóch oddzielnych lokali mieszkalnych.

 

Jak wskazywał art. 31, jeżeli ta sama osoba bądź małżonkowie są właścicielami więcej niż jednego domu jednorodzinnego, lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość lub zajmują lokal mieszkalny we własnym domu wielomieszkaniowym albo gdy przysługuje im ponadto spółdzielcze prawo do lokalu, mają oni prawo do zajmowania tylko jednego z tych domów lub lokali, wskazanego przez właściciela (członka spółdzielni). Wskazanie przez osobę, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, innego lokalu niż spółdzielczy wymaga wystąpienia tej osoby ze spółdzielni mieszkaniowej. Przepisy art. 28 ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio.

 

Z kolei w myśl art. 33 ust. 1, właściciele domów jednorodzinnych, domów mieszkalno-pensjonatowych i lokali mieszkalnych stanowiących odrębne nieruchomości mają prawo do zamieszkania w swych domach i lokalach opróżnionych w całości lub w części.

2. Właścicielowi domu wielomieszkaniowego przysługuje prawo do zamieszkania w opróżnionym lokalu mieszkalnym w tym domu.

3. W razie opróżnienia samodzielnego lokalu w domu, o którym mowa w ust. 1 i 2 i nie przejętym w zarząd jednostki organizacyjnej, o której mowa w art. 25 ust. 1, oraz lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość właścicielowi przysługuje prawo oddania go w najem bądź bezpłatne używanie. To samo prawo przysługuje również właścicielowi takiego domu w razie opróżnienia części lokalu, do której nie stosuje się przepisu art. 39 ust. 3.

4. Jeżeli w terminie 3 miesięcy właściciel nie skorzysta bez uzasadnionych przyczyn z prawa, o którym mowa w ust. 3, terenowy organ administracji państwowej może dokonać przydziału opróżnionego lokalu.’

 

Jeżeli zatem lokator z kwatrerunku stał się właścicielem innego lokalu to mógł w nim zamieszkać pod warunkiem, że lokal ten został opróżniony i nie był zajmowany przez innych lokatorów. Jeżeli właściciel nie skorztystał z prawa do zamieszkania we własnym lokalu to jego mieszkanie mogło być przydzielone innej osobie.

 

Jak wskazywał od dnia 1 stycznia 1988 r. art. 51 Prawa lokalowego, terenowy organ administracji państwowej mógł wydać decyzję o cofnięciu przydziału lokalu, jeżeli najemca:

  1. w sposób rażący lub uporczywy narusza zasady (regulamin) porządku domowego,
  2. oddał lokal w całości w bezpłatne używanie lub w podnajem bez wymaganego zezwolenia,
  3. nie zamieszkuje w lokalu przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, chyba że zachodzą okoliczności uzasadniające czasowy pobyt najemcy poza miejscem stałego zamieszkania,
  4. nie zakończył budowy domu lub lokalu w terminie pięciu lat od dnia uzyskania pozwolenia na budowę lub w terminie przedłużonym na jego wniosek z powodu opóźnienia będącego następstwem niezależnych od jego okoliczności,
  5. wybudował dom jednorodzinny lub lokal mieszkalny w innym domu, a po zakończeniu budowy przeniósł jego własność na osobę trzecią, nie należącą do kręgu zstępnych, wstępnych, osób przysposobionych lub rodzeństwa, albo oddał w najem, bezpłatne używanie lub dzierżawę dom (lokal) stanowiący jego własność.

 

Przed 1 stycznia 1988 r. obowiązywał przepis art. 46 (art. 43 – zmiana numeracji), który wskazywał, że terenowy organ administracji państwowej mógł wydać decyzję o cofnięciu przydziału w przypadku, gdy najemca oddając w bezpłatne używanie lub w podnajem zajmowany lokal bądź jego część, spowoduje nadmierne jego zagęszczenie, naruszenie podstawowych zasad współżycia społecznego albo gdy odda lokal w bezpłatne używanie lub w podnajem bez wymaganej zgody tego organu; decyzja taka może być wydana również w przypadku, gdy najemca faktycznie lokalu nie zajmuje.

 

Od 12 lutego 1959 r. do 31 lipca 1974 r. obowiązywała ustawa z dnia 30 stycznia 1959 r. Prawo lokalowe.


Art. 36 ust. 1 ww. ustawy wskazywał, że w razie ustania warunków uzasadniających przydział lokalu właściwy organ administracji prezydium rady narodowej może cofnąć przydział i przeprowadzić opróżnienie lokalu w trybie określonym w niniejszej ustawie.

 

Stosownie do art. 32 ust. 1, przydział lokalu mieszkalnego mogą otrzymać osoby, których funkcja społeczna, zawód, wykonywana praca lub odbywane studia uzasadniają zamieszkanie w mieście, osiedlu lub gromadzie, oraz osoby pobierające zaopatrzenie lub rentę z ubezpieczeń społecznych lub innych funduszów publicznych albo uprawnione do korzystania ze świadczeń alimentacyjnych.

 

Pod rządami tej ustawy fakt bycia właścicielem innego lokalu lub niezamieszkiwania w przydzielonym mieszkaniu mógł spowodować, że kwaterunek mógł uznać, że ustały warunki uzasadniające przydział lokalu, co z kolei skutkować mogło cofnięciem przydziału.

 

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy dotyczące kwaterunku należy wskazać, że lokator z kwaterunku mógł posiadac tez inne, drugie mieszkanie. Jednak mogło to skutkować cofnięciem decyzji o przydziale. Nie było jednak tak, że lokator z mocy prawa tracił przydział do lokalu kwatrunkowego z chwilą uzyskania własności innego lokalu. Należy wziąć pod uwagę, że ten inny lokal mógł być także objęty kwaterunkiem i mogły tam zamieszkiwać inne osoby z kwaterunku.  

Kwaterunek miał powszechne zastosowanie i w Polsce Ludowej był podstawowym sposobem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych,oczywiście kosztem ograniczenia praw właścicieli domów – w miejscowościach gdzie obowiązywał kwaterunek właściciel mieszkania nie mógł nim swobodnie dysponować, a często nie było także możliwe zamieszkanie jego w tym lokalu. 

Nalezy także pamiętać, że  przepływ informacji pomiędzy urzędami był zupełnie inny niż obecnie – wiele osób mieszkało w lokalu z kwatrerunku będąc właścicielem innego lokalu, a organ kwaterunkowy o tym nie wiedział. 

 

OBOWIĄZEK MELDUNKOWY

 

Od 1 stycznia 1975 r. obowiązywała ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

Art. 10 ust. 1 tej ustawy wskazywał, że osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.

 

Zgodnie z art. 4 ust. 1, obowiązek meldunkowy polegał na:

  1. zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego,
  2. wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego,
  3. zameldowaniu o urodzeniu dziecka,
  4. zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego,
  5. zameldowaniu o zgonie osoby.

Stosownie do ust. 2, zameldowanie w miejscu pobytu stałego lub czasowego stanowi dowód miejsca pobytu osoby, której dotyczy; nie jest ono uzależnione od decyzji o przydziale mieszkania ani nie rodzi prawa do takiego przydziału.

Ust. 2 został skreślony1 lipca 1984 r. 

 

Jak wskazywał art. 29 ust. 1 wynajmujący, najemca, osoba, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, lub właściciel lokalu jest obowiązany zawiadomić właściwy urząd wymieniony w art. 11 ust. 1 o stałym lub czasowym pobycie w tym lokalu innej osoby oraz o opuszczeniu przez nią tego lokalu, jeżeli osoba ta nie dopełniła obowiązku meldunkowego.

2. Zawiadomienie powinno być dokonane niezwłocznie po upływie terminu określonego do wykonania obowiązku meldunkowego.

Art. 30 ust. 1.mówił, że dozorca domu, a jeżeli nie ma dozorcy - administrator domu, a jeżeli nie ma administratora - właściciel domu jest obowiązany zawiadomić właściwy urząd wymieniony w art. 11 ust. 1 o niedopełnieniu obowiązku zameldowania lub wymeldowania się przez osobę przebywającą w tym domu.

Zakład pracy, w myśl art. 31 ust. 1, był obowiązany sprawdzić przy zatrudnieniu osoby w tym zakładzie, czy dopełniła ona obowiązku meldunkowego.

 

Od 1 lipca 1984 r. w zwioązku z nowelizacją przepisów, wprowadzono łączność pomiędzy zameldowaniem a prawem do lokalu, w którym dana osoba ma przebywać, co nastąpiło przez ustanowienie obowiązku przedstawienia potwierdzenia "uprawnienia do przebywania w lokalu (pomieszczeniu), w którym ma nastąpić zameldowanie". Po tej nowelizacji ustawy ewidencja ludności utraciła znaczenie czysto rejestracyjne, bo dokumentowała nie tylko zamieszkanie pod określonym adresem z zamiarem pobytu stałego lub czasowego, lecz również prawo do przebywania w lokalu.

Po tej nowelizacji zgodnie z treścią art. 29 ust. 1, wynajmujący, najemca, osoba, której przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu, lub właściciel lokalu był obowiązany potwierdzić fakt pobytu osoby zgłaszającej pobyt stały lub czasowy trwający ponad 2 miesiące, a ponadto właściciel (zarządca) budynku był obowiązany wskazać, czy osobie tej przysługuje uprawnienie do przebywania w lokalu, w którym ma nastąpić zameldowanie.

Zgodnie z ust. 2, osoby wymienione w ust. 1 były obowiązane do zawiadamiania właściwego organu administracji państwowej o stałym lub czasowym pobycie innej osoby w ich lokalach (pomieszczeniach) oraz o opuszczeniu przez nią tego lokalu (pomieszczenia), jeżeli osoba ta nie dopełniła obowiązku meldunkowego. Zawiadomienie powinno być dokonane niezwłocznie po upływie terminu określonego do wykonania obowiązku meldunkowego.

 

Art. 30 ust. 1 (w brzmieniu do 31 grudnia 2012 r.) wskazywał, że dozorca domu, a jeżeli nie ma dozorcy - administrator domu, a jeżeli nie ma administratora - właściciel domu był obowiązany zawiadomić właściwy organ wymieniony w art. 11 ust. 1 o dopełnieniu obowiązku zameldowania lub wymeldowania się przez osobę przebywającą w tym domu.

Art. 31 ust. 1 (do 31 grudnia 2012 r.) - zakład pracy był obowiązany sprawdzić przy zatrudnieniu osoby w tym zakładzie, czy dopełniła ona obowiązku meldunkowego.

O niedopełnieniu przez tę osobę obowiązku meldunkowego zakład pracy jest obowiązany zawiadomić niezwłocznie właściwy organ (ust. 2).

 

Wcześniej obowiązywała ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o ewidencji i kontroli ruchu ludności, gdzie stosownie do art. 2 obowiązek zameldowania powstał w przypadku przebywania w jakiejkolwiek miejscowości dłużej niż trzy dni. Obowiązku tego należało dopełnić najpóźniej przed upływem czwartej doby licząc od dnia przybycia.

Art. 3 ust. 1 wskazywał, że osoba podlegająca obowiązkowi zameldowania (art. 2) powinna być zameldowana na pobyt stały (zamieszkanie) lub czasowy, w zależności od charakteru pobytu jej w danej miejscowości.

Osoba powinna być zameldowana na pobyt stały (zamieszkanie), jeżeli w obrębie danej miejscowości zajmuje mieszkanie lub jego część w okolicznościach wskazujących na trwałe ześrodkowanie tam jej stosunków osobistych, rodzinnych i zarobkowych (ust. 2).

Zgodnie z ust. 3, w miastach i osiedlach można było odmówić zameldowania na pobyt stały (zamieszkanie), jeżeli lokal, w którym dana osoba ma być zameldowana, byłby przez to nadmiernie zagęszczony, a okoliczności przypadku wskazują, że zameldowanie ma być pozorne lub służyć uzyskaniu przydziału innego lokalu.

 

Również pod rządami tej ustawy (art. 12 ust. 1), dozorca domu, a jeżeli nie było dozorcy - administrator, w razie zaś jego braku - właściciel domu obowiązany był zawiadomić organ ewidencji i kontroli ruchu ludności o niedopełnieniu obowiązku meldunkowego przez osoby przebywające w tym domu.

 

Jeszcze wcześniej obowiązywało rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 marca 1928 r. o ewidencji i kontroli ruchu ludności, gdzie art. 7 w brzmieniu od 27 października 1951 r. mówił, że kto przebywa w jakiejkolwiek miejscowości dłużej niż 3 dni, winien być zameldowany w gminie przed upływem następnych 24 godzin. Obowiązek zameldowania ciąży na właścicielu lub dzierżawcy domu, w którym podlegający zameldowaniu każdorazowo przebywa.

 

Analizując przepisy meldunkowe należy wskazać, że w ramach obowiązku meldunkowego lokator musiał być zameldowany w lokalu, w którym mieszkał. Dopiero od 1984 r. musiał przy zameldowaniu wykazać prawo do mieszkania. 

Przepisy były skonstruowane tak, że jeżeli lokator wprowadził się do lokalu to on sam lub wynajmujący (kwaterunek) musiał zawiadomić organ meldunkowy o pobycie danej osoby. 

Jeżeli obowiązek meldunkowy nie został dopełniony to dozorca lub inna uprawniona osoba musiała zawiadomić o tym organ meldunkowy.

W praktyce oznaczało to to, że jeżeli osoba otrzymała przydział lokalu i zamieszkała w tym lokalu to musiała się w tym lokalu zameldować, a jeżeli się nie zameldowała to uczynił to za nią wynajmujący (kwaterunek), albo organ meldunkowy (z urzędu) na skutek „donosu” dozorcy lub innej osoby.





  • Data2022-12-02
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl