Instytucja podstawienia testamentowego jest zdefiniowana w art. 963 Kodeksu cywilnego. Stosownie do tego przepisu, można powołać spadkobiercę testamentowego na wypadek, gdyby inna osoba powołana jako spadkobierca ustawowy lub testamentowy nie chciała lub nie mogła być spadkobiercą.
Podstawienie umożliwia spadkodawcy wskazanie w testamencie osoby (osób), które będą powołane do spadku w sytuacji, w której nie będzie możliwe dziedziczenie testamentowe przez osobę powołaną do spadku w testamencie w pierwszej kolejności, bo spadkobierca nie chce lub nie może nabyć spadku.
Osoba powołana do spadku jako spadkobierca testamentowy lub ustawowy nie chce być spadkobiercą kiedy:
- zawrze ze spadkobiercą umowę zrzeczenia się dziedziczenia, która uregulowana jest w art. 1048 KC
- złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku po spadkodawcy
Natomiast sytuacje, w których osoba powołana do spadku nie może być spadkobiercą jeżeli:
- nie będzie żyć w chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy) ani nie będzie poczęta - w przypadku osoby fizycznej
- nie będzie istnieć w chwili śmierci spadkodawcy – dotyczy osób prawnych
- zostanie uznana za niegodną dziedziczenia
- zostanie wydziedziczona w późniejszym testamencie, a testament z podstawieniem nie zostanie odwołany w części dotyczącej podstawienia
W przypadku podstawienia ważnym jest także przepis art. 964 KC, zgodnie z którym, postanowienie testamentu, przez które spadkodawca zobowiązuje spadkobiercę do zachowania nabytego spadku i do pozostawienia go innej osobie, ma tylko ten skutek, że ta inna osoba jest powołana do spadku na wypadek, gdyby spadkobierca nie chciał lub nie mógł być spadkobiercą. Jeżeli jednak z treści testamentu lub z okoliczności wynika, iż spadkobierca bez takiego ograniczenia nie byłby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.
Należy pamiętać, że przyjęcie lub odrzucenie udziału spadkowego przypadającego spadkobiercy z tytułu podstawienia może nastąpić niezależnie od przyjęcia lub odrzucenia udziału spadkowego, który temu spadkobiercy przypada z innego tytuł (art. 1014 § 1 KC).
W przypadku gdyby spadkobierca i wszystkie podstawione osoby nie chcieli lub nie mogli dziedziczyć to wówczas będzie miało miejsce dziedziczenie ustawowe.
Przykład podstawienia w testamencie:
Jan Nowak oświadcza, że powołuje do całości spadku swoją wnuczkę Ewelinę Nowak, ur.12.03.1990 r.
Jan Nowak oświadcza, iż gdyby powołana do spadku Ewelina Nowak nie mogła bądź nie chciała dziedziczyć, wówczas powołuje do spadku swoich bratanków: Michała Nowaka, ur. 8.12.1976 r. w ¼ udziału oraz Grzegorza Nowaka, ur. 5.08.1998 r. w ¾ udziału.
Podstawienie może być wielokrotne. Np.: Jan Kowalski oświadcza, że powołuje do całości spadku swoją żonę Stanisławę Kowalską, ur.12.11.1948 r.
Jak Kowalski oświadcza, że jeżeli jego żona Stanisława Kowalska nie mogła lub nie chciała dziedziczyć, to do całości spadku powołuje swojego wnuka Andrzeja Kowalskiego, ur. 08.02.19987 r., a jeżeli Andrzej Kowalski nie będzie chciał lub nie będzie mógł dziedziczyć to wówczas do spadku powołuje swojego syna Marcina Kowalskiego, ur. 14.07.1971 r. Jeżeli także Marcin Kowalski nie będzie chciał lub nie będzie mógł dziedziczyć to wówczas Jan Kowalski powołuje do spadku Mieczysławę Kozak, ur. 10.10.1961 r., zam. os. Jana Nowaka 1/32.
Stan prawny na dzień 11.01.2014 r.
