Artykuły

Czy opiekun traci świadczenie pielęgnacyune jeżeli podejmie niewielką pracę, np. 2h dziennie?

Czy osoba niepełnosprawna może podjąć zatrudnienie w sytuacji, w której jej opiekun otrzymuje świadczenie pielęgnacyjne? Czy jeżeli niepełnosprawny pracuje to opiekun traci świadczenie pielęgnacyjne?

Roman

Szanowny Panie!

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje m. in. rodzicowi, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.

Jak z powyższego wynika,  jednym z warunków uzyskania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego jest rezygnacja lub niepodejmowanie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na sprawowanie opieki nad dzieckiem.  

Ustawa o świadczeniach rodzinnych definiuje zatrudnienie lub inną pracę zarobkową. Według ustawy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą oraz wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, umowy o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub spółdzielni usług rolniczych, a także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej.

Jeżeli więc rodzic otrzymujący świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad dzieckiem podejmie zatrudnienie lub inną pracę zarobkową to utraci on prawo do tego świadczenia, niezależnie od tego jaki dochód z tego tytułu osiągnie i jaka to będzie forma zatrudnienia lub pracy zarobkowej (umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa o dzieło, własna działalność). 

Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli:

• osoba sprawująca opiekę:

1. ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym,
2. ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, świadczenia pielęgnacyjnego lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;

• osoba wymagająca opieki:

1. pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
2. została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu;

• na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury;
• na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego lub prawo do zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów;
• na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Jak z powyższego wynika, ustawodawca nie odnosi się wprost do sytuacji, w której osoba z niepełnosprawnością, nad którą opiekę sprawuje osoba otrzymująca świadczenie pielęgnacyjne, podejmuje pracę. Można zatem te przepisy tak interpretpować, że podjęcie pracy przez osobę wymagająca opieki nie powoduje utraty prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przez rodzica sprawującego opiekę. 

Przy ubieganiu się o świadczenie pielęgnacyjne, w odróżnieniu od specjalnego zasiłku pielęgnacyjnego, nie obowiązuje kryterium dochodowe, dlatego podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przez podopiecznego także pod tym względem nie ma wpływu na prawo do otrzymywania świadczenia.

Należy także wskazać, że osoba o znacznym stopniu niepełnosprawności, jak również osoba o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, może podejmować pracę. Jak wskazuje art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadkach:

• przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej;
• zatrudnienia w formie telepracy.

Oczywiście w każdym przypadku podjęcia pracy osoba niepełnosprawna będzie dopuszczona do jej wykonywania jeżeli dopuści ją do pracy lekarz medycyny pracy podczas badań wstępnych (dotyczy to umowy o pracę). 

Przeszkodą do wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego rodzicowi osoby niepełnosprawnej może być uznanie przez organ przyznający to świadczenie, że rodzaj i wymiar podjętego przez osobę niepełnosprawną zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej nie uzasadnia konieczności rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia przez jej opiekuna.

Może się zatem zdarzyć, że w konkretnej sprawie, po uzyskaniu przez organ wiedzy odnośnie tego, że osoba niepełnosprawna podjęła zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, zostanie wydana decyzja ustalająca, że prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie przysługuje opiekunowi. 

W takim przypadku organ może też ustalić, że od czasu podjęcia zatrudnienia przez osobę niepełnosprawną jej opiekun pobrał nienależnie świadczenia. Za nienależne świadczenia uznaje się bowiem m. in. świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych lub zmniejszenie wysokości przysługujących świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Obowiązek zwrotu pojawi się zatem jeżeli organ pouczyłby stronę o tym, że w przypadku podjęcia pracy przez osobę niepełnosprawną jej opiekun utraci prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.

Oczywiście od niekorzystnych decyzji można odwoływać się do organów wyższej instancji. A w odwołaniu powoływać się na to, że skoro żaden przepis „nie zabrania” podjęcia pracy przez osobę niepełnosprawną, w kontekście ewentualnej utraty prawa do świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego opiekunowi, to decyzja ustalająca że prawo do świadczenia nieprzysługuje jest błędna. Również organ odwoławczy będzie każdą podobną sprawę rozstrzygał indywidualnie. 

Stan prawny na dzień 13.02.2022 r.