Od wielu lat mieszkam w Wielkiej Brytanii. Odrzuciłam spadek po moim ojcu (ojciec pozostawił tylko długi) przed notariuszem w Anglii, a oświadczenie o odrzuceniu spadku przesłałam do sądu ostatniego miejsca zamieszkania mojego ojca w Polsce. Mam dzieci i chcę w ich imieniu odrzucić spadek po ich dziadku, a moim ojcu. Czy dobrze rozumiem, że z racji tego ze mieszkam poza granicą Polski muszę złożyć wniosek o zgodę sądu na odrzucenie spadku w imieniu nieletnich do sądu w Polsce.
Termin 6 miesięcy na odrzucenie spadku w imieniu dzieci niebawem mi upływa. Jak rozumiem data nadania listu poleconego na poczcie w Anglii będzie datą złożenia wniosku w sądzie? Czy wystąpienie do sądu z wnioskiem o zgodę na odrzucenie spadku w imieniu dzieci zatrzymuje termin na odrzucenie spadku?
Marzena
Szanowna Pani!
Jeżeli odrzuciła Pani spadek po swoim ojcu, to jako spadkobiercy ustawowi ojca brane pod uwagę będą Pani dzieci. Jeżeli chce Pani odrzucić spadek w imieniu dzieci to musi Pani na tę czynność uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Wynika to z tego, że zgodnie z art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: KRO), rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Niewątpliwie odrzucenie w imieniu dziecka spadku jest taką właśnie czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.
Z racji tego, że dzieci przebywają poza granicami Polski właściwym do rozpatrzenia sprawy o zezwolenie na złożenie w imieniu dzieci oświadczeń o odrzuceniu spadku po ich dziadku sądem opiekuńczym jest Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy. Wynika z art. 569 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej: KPC), w myśl którego, w sprawach rodzinnych i opiekuńczych, właściwy wyłącznie jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania osoby, której postępowanie ma dotyczyć, a w braku miejsca zamieszkania - sąd opiekuńczy miejsca jej pobytu. Jeżeli brak i tej podstawy - właściwy jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Jak wskazuje art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego (dalej KC), oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym w § 1 jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (§ 2).
W Pani przypadku, na odrzucenie spadku w imieniu dzieci ma Pani 6 miesięcy od dnia, w którym odrzuciła Pani spadek po swoim ojcu.
Istotnym w Pani przypadku jest to, że zgodnie z orzecznictwem sądowym (np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2013 r., sygn.. akt I CSK 329/13, OSNC 2014, nr 9, poz. 93), a także zgodnie z doktryną, złożenie wniosku o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego powoduje zawieszenie - na czas trwania postępowania - biegu terminu określonego w art. 1015 § 1 KC.
Jeżeli zatem złoży Pani wniosek w Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy i zostanie wszczęte postępowanie (a zatem wniosek nie będzie miał braków formalnych) to termin do odrzucenia spadku w imieniu dzieci ulegnie zawieszeniu na okres rozpatrywania przez sąd opiekuńczy Pani wniosku.
Jak należy rozumieć to zawieszenie wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 czerwca 2019 r., sygn. akt II CSK 236/18, LEX nr 2681231: „Postępowanie, o jakim mowa w art. 101 § 3 KRO, ma wpływ na bieg terminu do złożenia oświadczenia spadkowego przez małoletniego spadkobiercę, z tym że trzeba rozróżnić dwie sytuacje. Jeżeli postanowienie sądu opiekuńczego uprawomocni się przed upływem tego terminu, możliwe jest jego dochowanie, a przedstawiciel ustawowy powinien złożyć stosowne oświadczenie przed notariuszem albo wniosek o jego przyjęcie do sądu spadku. Odmienna sytuacja zachodzi wtedy, gdy zezwolenie sądu opiekuńczego uprawomocni się po upływie wskazanego terminu, skoro jego dochowanie jest wówczas, z przyczyn niezależnych od wnioskodawcy, niemożliwe. W tej sytuacji, wobec podobieństwa do tej sytuacji hipotezy przepisu art. 1017 k.c. pozwala na jego zastosowanie. Termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku przez przedstawicieli ustawowych dziecka nie może się skończyć przed prawomocnym zakończeniem postępowania o zezwolenie na złożenie oświadczenia w tym przedmiocie. Jeżeli postępowanie przed sądem opiekuńczym zakończyło się wcześniej, oświadczenie o odrzuceniu spadku przez małoletniego może być złożone w dowolnym momencie, aż do upływu terminu. Jeżeli jednak zakończyło się później, powinno być złożone niezwłocznie, a zatem z uwzględnieniem ogółu okoliczności sprawy i należytej staranności zobowiązanego.”.
Mając na względzie powyższe orzeczenie, musi Pani pamiętać, aby niezwłocznie po wyrażeniu przez sąd opiekuńczy zezwolenia na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich dzieci, złożyć oświadczenie w ich imieniu o odrzuceniu spadku po ich dziadku. Z doświadczenia muszę powiedzieć, ze wielu rodziców uważa, że wyrażenie przez sąd opiekuńczy zgody na odrzucenie w imieniu dziecka spadku jest równoznaczne ze złożeniem takiego oświadczenia i po zakończeniu postępowania przed sądem rodzinnym nie podejmuje innych działań. To powoduje, że dzieci spadek nabywają z dobrodziejstwem inwentarza.
Zatem proszę zakodować sobie, że po zakończeniu postępowania o zezwolenie na odrzucenie w imieniu dzieci spadku musi Pani złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dzieci. Oświadczenie to powinno być złożone przed notariuszem lub przed sądem – osobiście lub na piśmie z podpisem notarialnie poświadczonym (podpis może poświadczyć notariusz, również polski konsul).
Co do terminu z jakim Pani wniosek do sądu opiekuńczego zostanie złożony, należy mieć na względzie art. 165 § 2 KPC który mówi, że oddanie pisma procesowego w formie przesyłki poleconej w polskiej placówce pocztowej operatora pocztowego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe lub w placówce podmiotu zajmującego się doręczaniem korespondencji na terenie Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
Jako, że Wielka Brytania jest poza Unią Europejską chwilą złożenia Pani wniosku w sądzie będzie chwila dostarczenia Pani korespondencji, a nie chwila nadania przesyłki w angielskim urzędzie pocztowym.
