Upał doskwiera nie tylko pracownikom pracującym na zewnątrz, ale także pracownikom wykonywającym pracę wewnątrz budynków.
Czy pracownik może liczyć na to, że pracodawca zapewni mu wodę lub inne napoje?
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż pracodawca jest obowiązany zapewnić dostateczną ilość wody zdatnej do picia oraz do celów higienicznosanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych. Ten obowiązek wynika z § 13 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. 2003 r. Nr 169 poz. 1650).
Według § 112 rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników. Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych określają odrębne przepisy (o których poniżej)
Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy (§ 113 1 rozporządzenia).
Tak więc każdy pracownik niezależnie od panującej pogody powinien mieć zapewniony dostęp do wody zdatnej do picia. Szczególnymi przywilejami w tym względzie cieszą się pracownicy zatrudnieniu w warunkach szczególnie uciążliwych.
Art. 232 Kodeksu pracy wskazuje, że pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.
Rodzaje posiłków i napojów oraz wymagania, jakie powinny spełniać, a także przypadki i warunki ich wydawania są szczegółowo określone są w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz.U. z 1996 r. Nr 60, poz. 279).
Stosownie do § 1 pkt 2 tego rozporządzenia, pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie, napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy.
Podkreślenia wymaga fakt, iż przepisy prawa nie mówią o tym, że pracodawca ma dostarczyć pracownikom w warunkach szczególnie uciążliwych wodę. Przepisy mówią o napojach. Warunki wykonywania pracy mogą niejednokrotnie powodować, że dostarczenie pracownikowi wyłącznie wody, choćby mineralnej, będzie niewystarczające.
Normy prawne wyraźnie wskazują jakie warunki pracy są warunkami szczególnie uciążliwymi. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia, pracodawca zapewnia napoje pracownikom zatrudnionym:
- w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25°C
- w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000
- przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10°C lub powyżej 25°C
- przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet
- na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28°C.
Tak więc pracując na zewnątrz mają prawo do napojów jeżeli temperatura przekroczy 25°C, a pracujący wewnątrz budynków jeżeli na ich stanowiskach pracy panuje temperatura powyżej 28°C.
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy, a w przypadku pracowników zatrudnionych w warunkach gorącego mikroklimatu (np. hutnicy) - napoje wzbogacone w sole mineralne i witaminy (§ 4 ust. 2 rozporządzenia).
Rozporządzenie w § 5 wskazuje, że stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać posiłki i napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.
Posiłki i napoje wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie (§ 6 ust. 1 rozporządzenia).
Napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej (§ 6 ust. 3 rozporządzenia).
Pracodawca powinien zapewnić zachowanie odpowiednich warunków higienicznosanitarnych przygotowywania oraz spożywania posiłków i napojów (§ 7 rozporządzenia).
Jak wskazuje § 8 rozporządzenia, pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje. Tak więc pracodawca nie może spełnić swojego obowiązku dostarczenia napojów poprzez wypłacenie pracownikowi ekwiwalentu za zakupione przez niego napoje.
Stan prawny na dzień 3.07.2012 r.
