Jestem pracownicą OPS. Jedna pani w okresie zasiłkowym 2022/2023 pobierała świadczenia z funduszu alimentacyjnego w całej kwocie na dwóch dorosłych synów. W sierpniu 2024 r. opamiętała się że w zeszłym roku synowie pracowali na umowy zlecenia które nie zgłosiła do funduszu. Przyniosła zaświadczenia za miesiąc lipiec 2023 r. i po doliczeniu dochodu syna z tyt. umowy zlecenia okazuje się że dochód rodziny przekracza kryterium dochodowe. Jednak Pani będzie mogła skorzystać ze złotówki za złotówkę więc nie będzie zwracała całej kwoty tylko część. Wobec powyższego jak mam przeprowadzić postępowanie? Czy mam zmienić decyzję przyznającą świadczenia z funduszu alimentacyjnego w okresie zasiłkowym 2022/2023 czy mam uznać decyzją świadczenia nienależnie pobrane za tamten okres?
Realizacja decyzji zakończyła się we wrześniu 2023 r. Dlatego proszę również o interpretację czy musimy z urzędu wszcząć postępowanie w sprawie zmiany decyzji przyznającej świadczenie czy tez wznowić postępowanie do tej decyzji?
Magda
Szanowna Pani,
moim zdaniem brak jest podstaw do wszczęcia postępowania o zmianę decyzji przyznającej świadczenie z FA w okresie zasiłkowym 2022/2023 oraz do wznowienia postępowania.
W opisanej sytuacji powinno zostać wszczęte postępowanie o ustalenie i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z FA. W toku tego postępowania należy ustalić wysokość nienależnie pobranych świadczeń z uwzględnieniem zasady „złotówka za złotówkę’.
Uzasadnienie
Co prawda, jak wskazuje orzecznictwo sądowoadministracyjne, wydanie decyzji o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego - co do zasady - może nastąpić po uprzednim wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji, na mocy której strona nienależnie pobrała świadczenia, ale gdy wyeliminowanie wspomnianej decyzji przyznającej świadczenie - w drodze uchylenia decyzji, weryfikacji w trybie wznowieniowym (nieważnościowym) - okaże się nieskuteczne lub niedopuszczalne, organ staje się uprawniony do badania przesłanek nienależnie pobranych świadczeń (art. 2 pkt 7 u.p.o.u.a.). Innymi słowy istnieje wówczas możliwość - po przeprowadzeniu odrębnego postępowania - wydania decyzji w sprawie ustalenia i zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, pomimo że w obrocie prawnym pozostaje decyzja przyznająca świadczenie (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 24 kwietnia 2024 r., sygn. akt II SA/Rz 1967/23 , LEX nr 3730865).
W opisywanej sprawie wyeliminowanie decyzji przyznającej świadczenie (w zakresie okresu, w którym dochód miał wpływ na wypłacone świadczenie) nie jest już możliwe, z tego powodu, że upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a jak wskazuje orzecznictwo sądów administracyjnych, postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z tego funduszu. Oznacza to, że jeżeli upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a więc gdy decyzja je przyznająca nie reguluje już sytuacji prawnej strony, to rozstrzygnięcie wydawane na podstawie art. 24 ust. 1 u.p.o.u.a. nie może wstecznie odebrać uprawnień do świadczeń już przyznanych. Inny jest bowiem cel i ratio legis tego przepisu. Ma on kształtować stan prawny na przyszłość, a nie zmieniać stan już zaistniały, który zakończył swój byt prawny poprzez zrealizowanie treści decyzji. Tak np. stwierdzono w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2024 r., sygn. akt III SA/Kr 3/24.
W innym orzeczeniu WSA w Krakowie, wyroku z dnia 10 lipca 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 375/19 wskazano - decyzja przyznająca prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ma charakter konstytutywny, tj. tworzący stosunek prawny, którego skutki powstają z mocy tegoż aktu a nie ustawy. Taki sam charakter ma decyzja weryfikująca wydana na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ponieważ dochodzi przez nią do zmiany stosunku prawnego bądź jego ustania. Tego typu decyzje mogą wywoływać za równo skutki ex tunc (retroaktywnie) jak i ex nunc (na przyszłość), jednak dla działania wstecz potrzebna jest im wyraźna ustawowa podstawa. Podstawy takiej brak w ustawie o pomocy, w związku z czym owa decyzja weryfikująca może wywoływać skutki jedynie na przyszłość - jej celem nie jest eliminacja skutków prawnych uprzedniego rozstrzygnięcia, a jedynie wywołanie zmiany stanu prawnego ukształtowanego przez to rozstrzygnięcie. Niemożliwe jest usunięcie konsekwencji prawnych wywołanych weryfikowanym rozstrzygnięciem na podstawie którego wypłacono już świadczenia, chyba że były to świadczenia nienależnie pobrane (zdefiniowane w art. 2 pkt 7 ustawy o pomocy), których dotyczy art. 23 ust. 1 ustawy.
Stan prawny na dzień 23.09.2024 r.
Realizacja decyzji zakończyła się we wrześniu 2023 r. Dlatego proszę również o interpretację czy musimy z urzędu wszcząć postępowanie w sprawie zmiany decyzji przyznającej świadczenie czy tez wznowić postępowanie do tej decyzji?
Magda
Szanowna Pani,
moim zdaniem brak jest podstaw do wszczęcia postępowania o zmianę decyzji przyznającej świadczenie z FA w okresie zasiłkowym 2022/2023 oraz do wznowienia postępowania.
W opisanej sytuacji powinno zostać wszczęte postępowanie o ustalenie i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z FA. W toku tego postępowania należy ustalić wysokość nienależnie pobranych świadczeń z uwzględnieniem zasady „złotówka za złotówkę’.
Uzasadnienie
Co prawda, jak wskazuje orzecznictwo sądowoadministracyjne, wydanie decyzji o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego - co do zasady - może nastąpić po uprzednim wyeliminowaniu z obrotu prawnego decyzji, na mocy której strona nienależnie pobrała świadczenia, ale gdy wyeliminowanie wspomnianej decyzji przyznającej świadczenie - w drodze uchylenia decyzji, weryfikacji w trybie wznowieniowym (nieważnościowym) - okaże się nieskuteczne lub niedopuszczalne, organ staje się uprawniony do badania przesłanek nienależnie pobranych świadczeń (art. 2 pkt 7 u.p.o.u.a.). Innymi słowy istnieje wówczas możliwość - po przeprowadzeniu odrębnego postępowania - wydania decyzji w sprawie ustalenia i zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, pomimo że w obrocie prawnym pozostaje decyzja przyznająca świadczenie (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 24 kwietnia 2024 r., sygn. akt II SA/Rz 1967/23 , LEX nr 3730865).
W opisywanej sprawie wyeliminowanie decyzji przyznającej świadczenie (w zakresie okresu, w którym dochód miał wpływ na wypłacone świadczenie) nie jest już możliwe, z tego powodu, że upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a jak wskazuje orzecznictwo sądów administracyjnych, postępowanie administracyjne w sprawie zmiany lub uchylenia decyzji administracyjnej przyznającej świadczenia z funduszu alimentacyjnego może dotyczyć jedynie aktu administracyjnego, który nadal reguluje sytuację prawną osoby otrzymującej bieżące świadczenia z tego funduszu. Oznacza to, że jeżeli upłynął już okres na jaki zostało przyznane świadczenie alimentacyjne, a więc gdy decyzja je przyznająca nie reguluje już sytuacji prawnej strony, to rozstrzygnięcie wydawane na podstawie art. 24 ust. 1 u.p.o.u.a. nie może wstecznie odebrać uprawnień do świadczeń już przyznanych. Inny jest bowiem cel i ratio legis tego przepisu. Ma on kształtować stan prawny na przyszłość, a nie zmieniać stan już zaistniały, który zakończył swój byt prawny poprzez zrealizowanie treści decyzji. Tak np. stwierdzono w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 12 marca 2024 r., sygn. akt III SA/Kr 3/24.
W innym orzeczeniu WSA w Krakowie, wyroku z dnia 10 lipca 2019 r., sygn. akt III SA/Kr 375/19 wskazano - decyzja przyznająca prawo do świadczeń z funduszu alimentacyjnego ma charakter konstytutywny, tj. tworzący stosunek prawny, którego skutki powstają z mocy tegoż aktu a nie ustawy. Taki sam charakter ma decyzja weryfikująca wydana na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ponieważ dochodzi przez nią do zmiany stosunku prawnego bądź jego ustania. Tego typu decyzje mogą wywoływać za równo skutki ex tunc (retroaktywnie) jak i ex nunc (na przyszłość), jednak dla działania wstecz potrzebna jest im wyraźna ustawowa podstawa. Podstawy takiej brak w ustawie o pomocy, w związku z czym owa decyzja weryfikująca może wywoływać skutki jedynie na przyszłość - jej celem nie jest eliminacja skutków prawnych uprzedniego rozstrzygnięcia, a jedynie wywołanie zmiany stanu prawnego ukształtowanego przez to rozstrzygnięcie. Niemożliwe jest usunięcie konsekwencji prawnych wywołanych weryfikowanym rozstrzygnięciem na podstawie którego wypłacono już świadczenia, chyba że były to świadczenia nienależnie pobrane (zdefiniowane w art. 2 pkt 7 ustawy o pomocy), których dotyczy art. 23 ust. 1 ustawy.
Stan prawny na dzień 23.09.2024 r.
