Artykuły

Czy opiekun prawny musi mieszkać z ubezwłasnowolnionym? Odpowiedzialność opiekuna

Jeżeli osoba ubezwłasnowolniona mieszka sama w mieszkaniu, a opiekun jest osobą dochodzącą i jeśli osoba ubewłasnowolniona wyjdzie z domu i przydarzy jej sie wypadek to czy opiekun odpowiada za niewywiązanie się z opieki? (tj. czy można go za to ukarać). Kiedy sąd może kazać opienunowi wziąć osobę ubezwłasnowolnioną pod własny dach?Czy osoba ze stwierdzoną chorobą psychiczną (zaleczoną) może być ustanowiona opiekunem ooby ubezwłasnowolnionej?

 

Krystyna

 

 


 

 

Szanowna Pani!

 

Stosownie do art. 175 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim z zachowaniem przepisów poniższych.
Z kolei art. 155 § 1 wskazuje, że opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką; podlega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
Zgodnie z § 2 art. 155 KRO, do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem przepisów poniższych


Główne atrybuty opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie to piecza nad tą osobą, zarząd jej majątkiem i reprezentowanie pupila. Piecza nad osobą dorosłą ma odmienną treść od pieczy nad dzieckiem. W przypadku pieczy nad osobą dorosłą nie wchodzi w rachubę wychowanie pupila czy obowiązek posłuszeństwa opiekunowi. Istotne natomiast znaczenie mają starania o stan zdrowia podopiecznego, w tym konieczność poddania go odpowiedniej terapii i leczeniu. To również troska o zaspokajanie potrzeb życiowych ubezwłasnowolnionego.
Opiekun prawny winien dbać także to, by chronić osobę ubezwłasnowolnioną przed wyrządzeniem jej krzywdy przez osoby trzecie, oraz ochraniać otoczenie przed działaniami ubezwłasnowolnionego wyrządzającego szkodę.


Pieczę nad osobą ubezwłasnowolnionego całkowicie należy odróżnić od faktycznej pieczy nad osobą dziecka, którą sprawują osoby zamieszkujące razem z dzieckiem. Nie ma obowiązku włączenia ubezwłasnowolnionego całkowicie do wspólności domowej, ponieważ stosunek pomiędzy nim a osobą, której powierzono funkcję opiekuna, nie jest stosunkiem rodzinnoprawnym.


Sąd nie może zobowiązać opiekuna prawnego do faktycznego zamieszkania z opiekunem prawnym. Opiekun prawny nie jest także zobowiązany do sprawowania faktycznej pieczy nad ubezwłasnowolnionym przez całą dobę. Należy wziąć pod uwagę, że opiekun prawny także ma swoje sprawy, swoją rodzinę, swoje obowiązki zawodowe i rodzinne, itp.
Opiekun ma podjąć działania, które zabezpieczą potrzeby ubezwłasnowolnionego (w tym mieszkaniowe czy zdrowotne).


Opiekun prawny jest osobą zobowiązaną z mocy ustawy do nadzoru nad ubezwłasnowolnionym i może ponosić odpowiedzialność za wyrządzoną przez ubezwłasnowolnionego szkodę. Może także odpowiadać za szkodę poniesioną przez ubezwłasnowolnionego.


Nie jest tak, że ubezwłasnowolniony nie może wychodzić z miejsca zamieszkania czy nie może poruszać się samodzielnie. Co więcej opiekun prawny nie ma środków aby siłowo zatrzymać osobę ubezwłasnowolnioną w domu.
Jeżeli opiekun prawny ma podstawy sądzić, że osoba ubezwłasnowolniona z powodu swojej choroby zagraża swojemu zdrowiu lub życiu lub zdrowiu i życiu innych osób to powinien podjąć stosowne działania – np. przymusowo hospitalizować ubezwłasnowolnionego czy umieścić go w domu pomocy społecznej (jeżeli ubezwłasnowolniony wymaga stałej pomocy, nie może mieszkać samemu, a nie można mu zapewnić pomocy w inny sposób, np. przez usługi opiekuńcze). 
Nie można zatem zarzucić opiekunowi prawnemu, że ubezwłasnowolniony doznał szkody (np. miał wypadek) lub wyrządził komuś innemu szkodę w sytuacji, w której ubezwłasnowolniony był w takim stanie, że nie zagrażał sobie i innym osobom i nie było podstaw do prawnej interwencji opiekuna prawnego.


Art. 427 Kodeksu cywilnego wskazuje, że kto z mocy ustawy lub umowy jest zobowiązany do nadzoru nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można, ten obowiązany jest do naprawienia szkody wyrządzonej przez tę osobę, chyba że uczynił zadość obowiązkowi nadzoru albo że szkoda byłaby powstała także przy starannym wykonywaniu nadzoru. Przepis ten stosuje się również do osób wykonywających bez obowiązku ustawowego ani umownego stałą pieczę nad osobą, której z powodu wieku albo stanu psychicznego lub cielesnego winy poczytać nie można.


Aby opiekun prawny poniósł winę za czyny ubezwłasnowolnionego (jeżeli jemu samemu nie da się przypisać winy) należy wykazać, że nieprawidłowo nadzorował ubezwłasnowolnionego i nie zachował należytej staranności przy sprawowaniu opieki. Taka sytuacja może mieć miejsce wówczas jeżeli ubezwłasnowolniony z powodu nieleczonej choroby zagraża sobie i innym, a opiekun prawny nie podejmuje kroków w celu jego leczenia szpitalnego.
Nie będzie ponosił winy w nadzorze opiekun prawny, w sytuacji w której ubezwłasnowolniony jest stale leczony i nie wymaga leczenia szpitalnego a dochodzi do sytuacji, w której będąc niepoczytalnym powoduje szkodę. W tym wypadku trudno zarzucić opiekunowi brak należytej staranności.
Przy badaniu winy w nadzorze czy powstania szkody na skutek zaniedbania w sprawowaniu opieki ma znaczenie to, że pupilem jest osoba dorosła a tym samym ocena działań opiekuna prawnego będzie odmienna niż ocena rodzica lub opiekuna dziecka (osoby małoletniej).


W zakresie odpowiedzialności za ubezwłasnowolnionego należy pamiętać, że opiekun podlega nadzorowi strony sądu opiekuńczego. Opiekun prawny może i powinien zwracać się do sądu opiekuńczego w każdej sytuacji, w której ma wątpliwości co do sprawowania opieki Sąd natomiast winien udzielać opiekunowi stosownych wskazówek.


Jeżeli chodzi o to czy osoba, która jest (była) chora psychicznie może być opiekunem prawnym to należy wskazać, że żaden przepis prawa nie wskazuje wprost, że taka osoba nie może sprawować opieki prawnej.
Negatywne przesłanki sprawowania funkcji opiekuna prawnego zawarte są w art. 148 KRO. Zgodnie z tym przepisem nie może być ustanowiona opiekunem osoba, która:

  1. nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (np. osoba ubezwłasnowolniona czy małoletnia)
  2. została pozbawiona praw publicznych
  3. została pozbawiona władzy rodzicielskiej
  4. skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim
  5. miała orzeczony zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowywaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi, lub obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu
  6. w stosunku do której zachodzi prawdopodobieństwo, że nie wywiąże się należycie z obowiązków opiekuna.


Jest oczywistym, że choroba psychiczna może powodować, że osoba chora nie będzie w stanie prawidłowo wykonywać funkcji opiekuna prawnego. Ale nie możn uznać, że w każdym przypadku choroba psychiczna kandydata dykwalifikuje go do pełnienia roli opiekuna prawnego. To sąd opiekuńczy prowadząc postępowanie o ustanowienie dla ubezwłasnowolnionego opieki prawnej ocenia czy dany kandydat daje gwarancję prawidłowego wykonywania opieki czy nie.
Jeżeli z powodu choroby psychicznej osoba nie radzi sobie z opieką to sąd winien zareagować i zmienić opiekuna prawnego.
 

 

 

Stan prawny na dzień 1.02.2019 r.





  • Data2019-02-01
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl