Artykuły

Czy nieruchomość nabyta w drodze dożywocia w czasie trwania małżeństwa wchodzi w skład majątku wspólnego czy osobistego?

Moja mama zapisała mi w umowie o dożywocie gospodarkę. W czasie przepisania umowy byłam w związku małżeńskim. W umowie dożywocia wskazano,  że nabywam gospodarkę na mój majątek osobisty.  Płaciłam mamie za mieszkanie i wszystkie opłaty. Dawałam jej na lekarza i opiekunkę.  Płaciłam za to z mojego wynagrodzenia za pracę.
Teraz, po rozwodzie, dostałam wniosek o podział majątku wspólnego, w którym były mąż wskazuje, że w skład naszego majątku wspólnego wchodzi też to gospodarka, która otrzymałam w dożywociu. Mojej matce były mąż wysłał notarialne potwierdzenie umowy dożywocia? Czy tak jest, że gospodarka jest wspólna? Przecież to był mój majątek, mama to tylko mi dała w zamian za dożywocie.


Alina

 

 


 

 

Szanowna Pani,

z pytania wynika, że umowę o dożywocie zawarła Pani z mamą w czasie kiedy była Pani w związku małżeńskim, a z mężem nie zawierała Pani umowy o rozdzielności majątkowej.


Art.  31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje, że  z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Według § 2, do majątku wspólnego należą w szczególności:
1)  pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.


Stosownie do art. 33 KRO, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1)  przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2)  przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3)  prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4)  przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5)  prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6)  przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7)  wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8)  przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9)  prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10)  przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.


Odnośnie nabycia własności w drodze umowy o dożywocie należy wskazać, że nie jest to umowa nieodpłatna tak jak darowizna. Nie jest to także żadne z praw określonych w art. 33 KRO, a które nabywane są przez małżonka do jego majątku osobistego.
Zgodnie z ww. art. 31 § 2 pkt 2 KRO, do majątku wspólnego należą dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków. Jeżeli zatem ponosiła Pani koszty świadczeń z tytułu umowy o dożywocie ze swojego wynagrodzenia za pracę to należy uznać, że te świadczenia na rzecz mamy były spełniane z majątku wspólnego małżeńskiego – Pani wynagrodzenie za pracę wchodziło w skład tego majątku wspólnego.
Mając na względzie powyższe stwierdzić należy, że nabyta przez Panią w czasie trwania wspólności majątkowej nieruchomość w zamian za dożywocie ze wspólnie osiąganych dochodów weszła do majątku wspólnego Pani i męża.
Podkreślę, że kryterium zaliczenia konkretnego prawa do majątku wspólnego jest nabycie tego prawa choćby przez jednego z małżonków w czasie trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Wejście do majątku wspólnego następuje z mocy prawa i nie zależy od woli, a nawet świadomości, małżonka nabywającego określony składnik majątkowy. Również zapis w akcie notarialnym o wejściu nieruchomości w skład Pani majątku osobistego nie zmienia tego, że z mocy prawa ta nieruchomość weszła w skład majątku wspólnego.


Pogląd zgodnie, z którym nabyta przez jednego z małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej nieruchomość (udział w nieruchomości) w zamian za dożywocie ze wspólnie osiąganych dochodów wchodzi do majątku wspólnego małżonków jest prezentowany w orzecznictwie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1989 r., sygn. akt III CZP 80/89, OSP 1990, Nr 10, poz. 357; uchwała Sądu Najwy ższego z 16 listopada 1987 r., sygn. akt  III CZP 64/87, OSNCP 1989/4, poz. 62; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2001 r., I CKN 1123/99, LEX nr 52339 ) oraz w doktrynie.
W  uzasadnieniu pierwszego z wyżej wskazanych orzeczeń Sąd Najwyższy wskazał, że w sytuacji gdy osobą zobowiązaną z umowy o dożywocie byłby małżonek pozostający w ustroju wspólności majątkowej trudno sobie wyobrazić, żeby ze względu na charakter świadczeń, do spełnienia których zobowiązany jest nabywca nieruchomości względem dożywotnika, przedmiot nabycia nie był objęty ustawową wspólnością. Podkreślił, że obowiązki nabywcy są obowiązkami obojga małżonków, bowiem wykonywanie dożywocia następuje w wyniku osiągania dochodów ze wspólnej pracy małżonków.


Z uwagi na to, że w przypadku umowy o dożywocie zawartej przez małżonka świadczenia z tej umowy będą spełniane najczęściej z majątku wspólnego należy mieć na względzie również art.  37 KRO, stanowiący w§ 1 że zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
1) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
2) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
3) czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
4) darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
W myśl § 2 ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.

Również ważność umowy o dożywocie zawartej przez jednego z małżonków, w której świadczenia miałyby być spełniane z majątku wspólnego zależy od potwierdzenia przez drugiego z małżonków. Bez takiego potwierdzenia umowa jest czynnością prawną niezupełną. Czynność taka nie powoduje ani nieważności bezwzględnej, ani nieważności względnej umowy, wywołuje natomiast powstanie stanu bezskuteczności zawieszonej. Ta bezskuteczność zawieszona trwała w Pani przypadku do chwili potwierdzenia tej umowy przez byłego męża.

 

 

Stan prawny na dzień 26.08.2022 r.





  • Data2022-08-26
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl