Moja mama ma Chorobę Alzheimera. Jej stan psychiczny jest zły ze względu na znaczne otępienie.
Mama nie jest już w stanie poradzić sobie ze swoimi sprawami. Konieczne jest ustanowienie dla niej opiekuna prawnego. Byłem z mamą u notariusza a ten odmówił sporządzenia pełnomocnictwa notarialnego ze względu na stan psychiczny mamy.
Chciałbym uniknąć ubezwłasnowolnienia. Czy można zostać opiekunem prawnym bez ubezwłasnowolnienia?
Paweł
Szanowny Panie,
Niestety, jeżeli chciałby Pan zostać opiekunem prawnym mamy i ją reprezentować to koniecznym jest przeprowadzenie postępowania o ubezwłasnowolnienie.
Zgodnie z art. 96 Kodeksu cywilnego, umocowanie do działania w cudzym imieniu może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) albo na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo).
Jak wskazał Pan w pytaniu notariusz odmówił sporządzenia pełnomocnictwa, w którym mama ustanawiałaby Pana swoim pełnomocnikiem. Stało się to zapewne na skutek tego, że mama nie miała rozeznania co do podejmowanych działań ze względu na jej stan psychiczny.
Opiekę prawną ustanawia się wyłącznie dla małoletniego (jeżeli dziecko nie ma rodziców lub kiedy rodzice nie mają władzy rodzicielskiej) i właśnie dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie (art. 13 § 2 KC - dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską),
Przepisy prawa nie przewidują innych przypadków ustanowienia opiekuna prawnego.
Opieka prawna dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie jest konieczna ponieważ osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie ma zdolności do czynności prawnych, a tym samym jak wskazuje art. 14 § 1 KC, czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.
W chwili obecnej Pana mama jest w takiej sytuacji, że posiada pełną zdolność do czynności prawnych lecz nie jest w stanie dokonać ważnych czynności prawnych (choćby ustanowić pełnomocnika). Wynika to z tego, że jak wynika z Pana pytania, mama nie ma rozeznania co do otaczającej ją rzeczywistości ze względu na otępienie. Art. 82 KC wskazuje, że nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.
Wobec powyższego należy stwierdzić, iż aby mógł Pan reprezentować mamę i zarządzać jej interesami i majątkiem należy przeprowadzić postępowanie o ubezwłasnowolnienie a następnie o ustanowienie opiekuna prawnego.
Tu zaznaczę, że w Pana przypadku nie wchodzi w grę ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej w trybie art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 183 § 1 KRO wskazuje, iż dla osoby niepełnosprawnej ustanawia się kuratora, jeżeli osoba ta potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju lub do załatwienia poszczególnej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.
Ustanowienie kuratora dla Pana mamy w tym trybie nie wchodzi w grę, ponieważ art. 183 KRO dotyczy wyłącznie osób niepełnosprawnych (ułomnych) fizycznie. Tego trybu nie stosuje się to osób nie będących w stanie pokierować swoim postępowaniem lub wymagających pomocy ze względu na swój stan psychiczny.
Stan prawny na dzień 17.07.2013 r.
