Artykuły

Dwa miesiące temu zmarł mój dziadek. Nie chcę spadku po nim, chcę się tego spadku zrzec, tak, aby spadek dostał mój wujek – syn mojego dziadka, a brat ojca (ojciec zmarł przed 3 laty). Zaznaczę, że nie mam dzieci, a dziadek miał tylko dwóch synów z żoną, która też już nie żyje.

Mateusz

Szanowny Panie,

Polskie prawo spadkowe nie przewiduje instytucji zrzeczenia się spadku, chociaż takim sformułowaniem posługuje się wiele osób.

W prawie spadkowym istnieje możliwość zrzeczenia się dziedziczenia, ale do tego zrzeczenia się konieczna jest umowa pomiędzy spadkodawcą, a potencjalnym spadkobiercą ustawowym.
Art. 1048 Kodeksu cywilnego wskazuje, że spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Obecnie nie może Pan zawrzeć umowy o zrzeczenie się dziedziczenia, ponieważ Pana dziadek po, którym chciałby się Pan zrzec dziedziczenia nie żyje.

Jeżeli nie chce Pan spadku po swoim dziadku to może Pan w chwili obecnej odrzucić spadek po nim.
Stosownie bowiem do art. 1012 KC, spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.

Gdyby Pan odrzucił spadek po dziadku to miałyby zastosowanie przepis art. 1020 KC, mówiący że, spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.

Gdyby więc odrzucił Pan spadek po dziadku to nie dziedziczyłby Pan po nim – osoba, która w chwili otwarcia spadku nie żyje (a za taką będzie Pan uważany jeżeli odrzuci Pan spadek) nie może być spadkobiercą.

Skoro będzie Pan, po odrzuceniu spadku, traktowany tak jakby nie dożył Pan spadku to oznaczać to będzie, że spadek po dziadku, w całości, nabędzie Pana stryj – drugi z synów dziadka.

Jeżeli jest Pan zdecydowany na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku to musi Pan pamiętać, że to oświadczenie może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się Pan o tytule swojego powołania do spadku (art. 1015 § 1 KC). Tym dniem będzie dzień, w którym dowiedział się Pan o śmierci spadkodawcy.

Oświadczenie o odrzuceniu spadku może być przez Pana złożone na trzy sposoby:

1. przed notariuszem – należy udać się do jakiegokolwiek notariusza i złożyć przed nim oświadczenie. Maksymalna stawka notarialna za sporządzenie tego aktu notarialnego wynosi 50 zł + 23% VAT.
2. przed sądem ustnie – należy złożyć w sądzie wniosek o przyjęcie od Pana oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po złożeniu takiego wniosku sąd wezwie Pana przed „swoje oblicze” i odbierze od Pana oświadczenie, które zostanie wpisane do protokołu. Opłata sądowa od przyjęcia oświadczenia spadkowego – 50 zł.
3. przed sądem pisemnie, z podpisem urzędowo poświadczonym  – skład Pan do sądu pisemne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Należy pamiętać, że to oświadczenie powinno mieć podpis urzędowo poświadczony, np. przez notariusza. Opłata sądowa od przyjęcia pisemnego oświadczenia – 50 zł. Opłata notarialna za poświadczenie podpisu na oświadczeniu – 20 zł  + 23% VAT.

Sąd przed którym może Pan złożyć swoje oświadczenie to sąd rejonowy Pana miejsca zamieszkania lub pobytu (art. 640 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego). Oświadczenie może Pan złożyć również, jak wskazałem powyżej, u jakiegokolwiek notariusza.
Udając się do notariusza lub składając oświadczenie przed sądem powinien Pan przedłożyć odpis aktu zgonu dziadka.

Odpowiedź  na pytanie: co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku, daje art. 641 KPC. Według tego przepisu to oświadczenie powinno zawierać:

1. imię i nazwisko spadkodawcy
2. datę śmierci spadkodawcy
3. miejsce śmierci spadkodawcy
4. miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy
5. tytuł powołania do spadku – ustawa lub testament
6. treść złożonego oświadczenia – czy składający oświadczenie odrzuca spadek, przyjmuje go czy też przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza (np.: „Ja, imię nazwisko, adres, data urodzenia, pesel, oświadczam niniejszym, iż odrzucam spadek, po moim dziadku imię nazwisko, data urodzenia, który zmarł w dniu data śmierci dziadka, a ostatnio zamieszkiwał adres ostatniego miejsca zamieszkania dziadka”)
7. wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie osób należących do kręgu spadkobierców ustawowych
8. wymienienie wszelkich wiadomych składającemu oświadczenie testamentów, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne

Na marginesie dodam, że często „zrzeczeniem się spadku” nazywany jest potocznie dział spadku, w wyniku, którego jeden (kilku) ze spadkobierców staje się wyłącznym właścicielem wszystkich rzeczy wchodzących  w skład spadku, bez spłaty na rzecz innego spadkobiercy (spadkobierców). Taki dział spadku możliwy jest wyłącznie za zgodą tego ze spadkobiercy, który w wyniku działu spadku nie uzyskuje żadnych przedmiotów majątkowych czy spłaty.

Stan prawny na dzień 21.12.2012 r.