Artykuły

Jestem siostrą i opiekunem prawnym brata - osoby ubezwłasnowolnionej, który przebywa w DPS.
Ostatnio sprzedaliśmy działkę, której oboje byliśmy współwłaścicielami. Zgłosiłam ten fakt do MOPSu. Podzielili kwotę na pół, ale nie wzięli pod uwagę w decyzji, którą od nich otrzymałam, kosztów związanych z płaceniem przeze mnie podatków do gminy przez 5 lat (od kiedy brat jest w DPS) oraz kosztów za pośrednictwo biura nieruchomości w sprzedaży.
W kwestii nieuznania ww. kosztów była to jak na razie odpowiedź ustna MOPSu, że to tylko decyzja na rok czasu.
Pytanie pierwsze: skąd ich interpretacja w kwestii nieuznania ww. kosztów i czy można się od tego odwołać?
Pytanie drugie: do czasu uzyskania majątku za pobyt brata w DPS płacili: on sam z renty ZUS, nasza mama i gmina. Teraz mama i gmina mają spokój na rok czasu. Co będzie potem z odpłatnością jeżeli będą jeszcze pieniądze brata?
Osobiście chciałabym się tutaj odwoływać, zwracając uwagę na fakt, że pieniądze z majątku brata to przecież pieniądze od rodziców - dlaczego matka ma płacić podwójnie, ale rozumiem, że MOPS też nie zechce płacić.
Pytanie trzecie: mama (75 lat) przepisała na mnie swoje mieszkanie ze wskazaniem wykorzystania środków z ewentualnej sprzedaży na opiekę nad nią. Czy MOPS może domagać się zapłaty za DPS brata z tych pieniędzy, jeżeli pozostałyby niewykorzystane w całości? Czytałam o czymś takim jak zachowek.
Pytanie czwarte: w postanowieniu sądu opiekuńczego jest tylko decyzja, że środki ze sprzedaży majątku brata mają  być zdeponowane na koncie w banku, oferującym korzystne lokaty. Natomiast w decyzji MOPSu z tego majątku ma być pobierana opłata za jego pobyt w DPS przez rok czasu pełnopłatnie. W związku z nieruchomością ja sama również płaciłam podatki przez ostatnie 5 lat i opłaciłam również koszt biura sprzedaży nieruchomości.  Czy aby odliczyć połowę kosztów, które poniosłam (jeżeli mogę to w ogóle zrobić) i wnosić opłatę za brata do DPS muszę najpierw wystąpić z wnioskiem do sądu o pozwolenie na te czynności i dopiero potem je wykonywać?

Janina

Szanowna Pani!

Art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r. poz. 163) wskazuje, że za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:

1. miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych;
2. składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ubezpieczenia społeczne określone w odrębnych przepisach;
3. kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.

Stosownie do ust. 4 art. 8, do dochodu ustalonego zgodnie z ust. 3 nie wlicza się:

1. jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego;
2. zasiłku celowego;
3. pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny, przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty;
4. wartości świadczenia w naturze;
5. świadczenia przysługującego osobie bezrobotnej na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych;
6. dochodu z powierzchni użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego.

 
Z kolei przepis ust. 11 art. 8 wskazuje, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub w przypadku osób w rodzinie, kryterium dochodowego rodziny, kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.

Mając na względzie powyższe przepisy ustawy o pomocy społecznej wskazać należy, iż przychodem uwzględnianym przy obliczaniu dochodu na potrzeby pomocy społecznej jest każde przysporzenie finansowe, niezależnie od jego źródła i tytułu jego otrzymania. Zgodnie z ustawą przy obliczaniu dochodu różne przysporzenia (przychody), które na podstawie odrębnych przepisów nie są kwalifikowane jako dochód.

Środki uzyskane ze zbycia nieruchomości są niewątpliwie przychodem, który uwzględniany jest przy obliczaniu dochodu Pani brata wraz z jego rentą z tytułu niezdolności do pracy.

Ośrodek pomocy społecznej nie ma podstaw do odliczenia od przychodu w postaci środków ze zbycia nieruchomości jakichkolwiek kosztów związanych z przeprowadzeniem transakcji, a także płaconych przez osobę korzystającą z pomocy podatków (z wyjątkiem podatku dochodowego) czy innych ponoszonych kosztów.
Ustawa o pomocy społecznej wskazuje o jakie świadczenia ponoszone przez osobę korzystającą z pomocy społecznej zmniejsza się dochód. Są to wyłącznie: podatek dochodowy, składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne oraz zapłacone alimenty.

Wskażę, iż dochodu w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej nie ustala się tak jak według ustaw podatkowych tj. przychód minus koszty uzyskania przychodu. Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 23 stycznia 2008 r., sygn. akt II SA/Gd 763/07, ustawodawca jednoznacznie zdefiniował w ustawie o pomocy społecznej pojęcie dochodu, a także taksatywnie wymienił składniki, których do dochodu się nie wlicza. Nie odniósł się przy tym ani do ustawy o podatku od spadków i darowizn, ani ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że przepisy tych ustaw nie mają zastosowania przy obliczaniu dochodu w sprawach o przyznawanie pomocy społecznej.

Biorąc pod uwagę powyższe, wskażę, iż nie ma prawnych możliwości odliczenia od uzyskanego przez Pani brata przychodu z tytułu sprzedaży nieruchomości jakichkolwiek kwot.
Podobnie nie ma (nie było) podstaw do odliczenia od przychodów Pani brata kwot poniesionych tytułem podatku od nieruchomości czy innych kosztów związanych nieruchomością.

Ośrodek pomocy społecznej prawidłowo zaliczył jako przychód po stronie Pani brata środki ze sprzedaży przypadającego mu udziału we współwłasności nieruchomości tj. połowę ceny zbycia tej nieruchomości.
Jako, że dochód ten z pewnością przekracza pięciokrotność kwoty kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (2710 zł) i dlatego kwotę przychodu brata z tytułu zbycia udziału we współwłasności rozliczyć należy w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy
Ewentualne złożenie odwołania będzie, moim zdaniem, bezzasadne.

Obecna decyzja ustalająca odpłatność brata za jego pobyt w DPS zostanie zmieniona po upływie 12 miesięcy od daty jej wydania. Na podstawie tej decyzji brat będzie ponosił opłatę za DPS w całości. Po upływie tego czasu ośrodek pomocy społecznej ponownie zbada dochód Pani brata i wyda decyzję. Jeżeli dochodem brata będzie ponownie wyłącznie jego renta to decyzja będzie wskazywać, że brat ma ponosić odpłatność w wysokości 70% jego dochodu.
Pozostałą kwotę ponosić będą małżonek, zstępni przed wstępnymi, a jeżeli te osoby nie będą ponosiły odpłatności lub ustalona ich odpłatność nie wyczerpie w całości (łącznie z opłatą ponoszoną przez Pani brata) opłaty - gmina, z której brat został skierowany do DPS.

Pani mama jest osobą zobowiązaną do ponoszenia odpłatności za pobyt jej dziecka w DPS, co wynika z przepisów ustawy o pomocy społecznej. Opłata ta jest ustalana w drodze umowy zawieranej z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej. Tu, na marginesie dodam, że mama może się ubiegać o zwolnienie jej z obowiązku ponoszenia tej opłaty.

Fakt, iż po upływie roku Pani brat będzie miał oszczędności nie ma wpływu na odpłatność za jego pobyt w DPS. Oszczędności nie są dochodem – dochodem są tylko przysporzenia majątkowe. Jako dochód brata będzie brana pod uwagę jego renta i ewentualnie jakieś inne przysporzenia majątkowe. Sam fakt posiadania oszczędności nie ma wypływu na ustalenie wysokości odpłatności jaką osoba ponosi za pobyt w DPS.
Za dochód mogą być uznane odsetki od tych oszczędności (przychód) po potrąceniu należnego podatku dochodowego (podatek od odsetek bankowych).

Jako, że przez rok Pani brat będzie ponosił opłatę w całości to Pani mama jako obecnie zobowiązana do częściowej odpłatności powinna wystąpić do ośrodka pomocy społecznej o rozwiązanie umowy na podstawie, której ustalono ponoszoną przez nią odpłatność (ewentualnie o wygaśnięcie decyzji jeżeli w ten sposób ustalono odpłatność mamy).
Jako, że brat obecnie w całości będzie ponosił odpłatność za swój pobyt w DPS to nie ma podstaw aby mama, choćby w części ponosiła odpłatność).

Odnosząc się do Pani zarzutu, że pieniądze z majątku brata to de facto pieniądze od mamy (jak rozumiem podarowała ona bratu udział w sprzedanej nieruchomości) i w związku z tym jak Pani twierdzi ponosić ona będzie opłaty podwójnie to stwierdzam, że ten zarzut jest niezasadny.
Pani mama uczyniła na rzecz syna darowizną czyli dokonała nieodpłatnego przysporzenia (nieoczekiwała niczego w zamian). Udział w nieruchomości stał się składnikiem majątku Pani brata a w związku z jego sprzedażą uzyskał dochód. Nie można mówić, że opłaty za DPS będą ponoszone z majątku Państwa mamy.

Jeżeli chodzi o fakt ponoszenia przez Panią podatku od nieruchomości, innych opłat związanych ze wspólną nieruchomością i jej sprzedażą to nie ma to wpływu na zmniejszenie dochodu brata.

Pani brat jako współwłaściciel nieruchomości był zobowiązany razem z Panią do płacenia podatku od nieruchomości. 
Stosownie do art. 3 ust. 4 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2014 r. poz. 849), jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach (nie dotyczy to współwłaścicieli gruntu, na którym znajduje się budynek w którym znajdują się lokale stanowiące odrębny przedmiot własności).
Odpowiedzialność za zapłatę podatku jest solidarna co oznacza, że każdy ze współwłaścicieli jest odpowiedzialny za zapłatę całego podatku – nie jest tak, że każdy ze współwłaścicieli odpowiada za część podatku odpowiednią do swojego udziału we współwłasności. Organ podatkowy może żądać uiszczenia należnego podatku   od wszystkich współwłaścicieli łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zapłata podatku w całości przez któregokolwiek ze współwłaścicieli zwalnia pozostałych, przy czym aż do zupełnej zapłaty podatku wszyscy współwłaściciele solidarni pozostają zobowiązani.

Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie solidarne to może żądać od pozostałych dłużników zwrotu części zapłaconego świadczenia (regres). Jako, że Pani zapłaciła całość podatku może Pani żądać od brata zwrotu części kwoty zapłaconego podatku, odpowiednio do jego udziału we współwłasności.

Podobnie może Pani żądać zwrotu części poniesionych przez Panią kosztów sporządzenia aktu notarialnego.

Ma Pani zatem roszczenie w stosunku do swojego brata o zwrot części poniesionych przez Panią opłat. Aby móc „potrącić” z ceny zbycia udziału w nieruchomości należnej Pani bratu cześć kosztów jakie Pani poniosła, powinna Pani wystąpić o zgodę do sądu opiekuńczego.

Jeżeli chodzi o przeznaczenie części ceny zbycia nieruchomości na poczet opłaty za DPS to w tym przypadku nie musi Pani występować do sądu – Pani brat został zobowiązany decyzją administracyjną do ponoszenia tej odpłatności i w przypadku braku dokonywania wpłat może zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne. Te okoliczności powodują, że nie będzie się Pani mogła spotkać z zarzutem, że nieprawidłowo Pani wykonuje obowiązki opiekuna prawnego i że działa Pani ze szkodą na rzecz brata. Sąd opiekuńczy powinien mieć świadomość, że skoro ubezwłasnowolniony całkowicie przebywa w DPS to wiąże się to z obowiązkiem poniesienia kosztów pobytu, a także tego, że zbycie udziału w nieruchomości (na co sąd się zgodził) należących do ubezwłasnowolnionego będzie miało wpływ na jego dochód, a w konsekwencji na wysokość odpłatności.
Jeżeli jednak będzie Pani występowała do sądu opiekuńczego z wnioskiem o potrącenie z ceny zbycia jaka jest należna bratu kosztów umowy oraz o zwrot części poniesionych przez Panią podatków nie zaszkodzi objąć tym wnioskiem kwestii ponoszenia z dochodu ze zbycia nieruchomości opłat za pobyt brata w DPS.

Jeżeli chodzi o darowiznę mieszkania na Pani rzecz uczynioną przez mamę i wskazanie w tej umowie, że w przypadku ewentualnej sprzedaży mieszkania środki pochodzące ze zbycia powinny być przeznaczone na opiekę nad nią, to wskażę, iż ośrodek pomocy społecznej nie może się domagać zapłaty z tych pieniędzy opłaty za jego pobyt w DPS. Te środki należą bowiem do Pani, a Pani nie jest zgodnie z ustawą o pomocy społecznej zobowiązana do ponoszenia opłaty. Nie jest też Pani zobowiązana do ponoszenia tej opłaty ze swoich własnych środków jako opiekun prawny.
Nie byłaby Pani zobowiązana do ponoszenia opłat za pobyt brata w DPS nawet jeśli mama w umowie darowizny zastrzegła, że w przypadku ewentualnego zbycia mieszkania środki mają być przeznaczone na opiekę nad bratem. Ośrodek pomocy społecznej nie mógłby wydać decyzji o ustaleniu, że jest Pani zobowiązana do ponoszenia opłaty, ponieważ nie jest Pani w kręgu osób (jako rodzeństwo) zobowiązanych do ponoszenia tej opłaty.
Takie zastrzeżenie w umowie darowizny to polecenie. Definicja polecenia zawarta jest w art. 893 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
Zarówno gdy chodzi o polecenie przy darowiźnie, jak i przy poleceniu testamentowym określony krąg podmiotów może domagać się od obciążonego powinnego zachowania się wynikającego z treści polecenia, jednak podmioty te nie mogą skorzystać z przymusu państwowego w celu zmuszenia obciążonego do takiego zachowania się (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt III CZP 19/02).
Obowiązek wskazany w umowie darowizny nie może być zatem dochodzony w drodze postępowania egzekucyjnego.

Stan prawny na dzień 23.09.2015 r.