Jestem rencistą, całkowicie niezdolnym do pracy. Jako osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji otrzymuję także dodatek pielęgnacyjny.
Poza tym pracuję, co zgłosiłem w ZUS. Jako, że moje dochody z pracy są dość wysokie ZUS właśnie wydał decyzję, że ze względu na to, że osiągam przychód w wysokości wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, zawiesza wypłacanie mi mojej renty oraz dodatku pielęgnacyjnego.
Moje pytanie jest takie: rozumiem, że ZUS musi mi zawiesić wypłacanie renty, ale czy jednocześnie ma prawo zawiesić mi dodatek pielęgnacyjny?
Władysław
Szanowny Panie,
Art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) mówi, że dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia.
Jak z powyższego przepisu wynika, warunkiem uzyskania prawa do dodatku pielęgnacyjnego, prócz całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub ukończenia 75 lat, jest posiadanie uprawnienia do emerytury i renty. Oznacza to, że świadczenie to nie może być wypłacane osobie, która nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty.
Stosownie do art. 104 ust. 7 ustawy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Uzyskanie przychodu w wysokości ponad 130% przeciętnego wynagrodzenia powoduje zawieszenie prawa do renty, a nie pozbawienie prawa do tego świadczenia – osoba jest nadal emerytem i ma uprawnienie do tego świadczenia.
Skoro zatem mimo zawieszenia prawa do renty nie został Pan pozbawiony prawa do tego świadczenia to moim zdaniem ZUS nie powinien Panu zawieszać prawa do dodatku pielęgnacyjnego i wypłacać go nadal, mimo zawieszenia prawa do emerytury.
Powyższe jest zgodne z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 27 kwietnia 2011 r., sygn. akt III AUa 666/2010 (Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Szczecinie 2012/2 poz. 19 str. 129), gdzie wskazano, że zawieszenie prawa do renty nie powoduje zawieszenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego.
Pozwolę sobie przytoczyć obszerny fragment uzasadnienia tego wyroku, ponieważ w sposób szczegółowy przedstawia sposób rozumowania sądu, który orzekał w sprawie podobnej do Pańskiej.
„(…)Przywoływana przez sąd pierwszej instancji ustawa rentowa w Rozdziale 2 pt. Zawieszanie lub zmniejszanie świadczeń stanowi, że prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu (art. 103 ust. 1). Zaś art. 104 ust. 7 stanowi, że prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Mimo że art. 3 ustawy rentowej zawiera definicję pojęcia świadczenie stanowiąc, że pojęcie to obejmuje emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy, rentę szkoleniową, rentę rodzinną, dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej oraz zasiłek pogrzebowy; to w ocenie Sądu Apelacyjnego art. 103 i następne odnosi się do węższej kategorii świadczeń. Sformułowanie „prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu” wskazuje, że ustawodawca w rozdziale 2 zawarł regulacje dotyczące tych właśnie wybranych świadczeń. Błędnym jest odczytywanie pojęcia świadczenie jako odnoszące się do dodatku pielęgnacyjnego, skoro ustawodawca w pierwszym z artykułów zawęził zakres normatywny rozdziału II tylko do emerytur i rent.
Sąd pierwszej instancji wywodząc z poglądu o nierozerwalności prawa do dodatku z prawem do emerytury lub renty zasadę, że zawieszenie prawa do świadczenia podstawowego powoduje zawieszenie prawa do dodatku, pozostawał w błędzie. Zawieszone prawo nie jest prawem nieprzysługującym (odebranym). W literaturze przedmiotu podnosi się raczej, że jest ono raczej prawem ograniczonym warunkiem zawieszającym (K. Kolasiński: Pojęcie i charakter prawny zawieszenia prawa do emerytury, Toruń 1971). Ubezpieczeni o nabytym prawie do renty nie mogą jedynie realizować swych uprawnień przez czas trwania przeszkody przewidzianej w ustawie, nie tracąc wszak prawa do pobierania świadczeń za okresy po ustaniu przeszkody (T. Zieliński: Ubezpieczenia społeczne pracowników. Zarys systemu prawnego - część ogólna, Warszawa-Kraków 1994).
Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2008 r., wydanym w innym co prawda stanie faktycznym, stwierdzając, że zawarte w art. 104 ust. 7 ustawy rentowej sformułowanie o zawieszeniu prawa do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie oznacza pozbawienia (nawet przejściowo) uprawnienia do tego świadczenia, a jedynie de facto wstrzymanie jego wypłaty na pewien czas (wyrok SN z dnia 3 czerwca 2008 r. I UK 405/2007 OSNP 2009/19-20 poz. 269). Jako niezasadne jawi się zatem stanowisko, jakoby zawieszenie prawa do renty implikowało utratę prawa do dodatku pielęgnacyjnego z powodu utraty uprawnień do świadczenia głównego.
Zaproponowanej przez sąd pierwszej instancji wykładni przepisów przeczy także treść art. 75 ust. 1 ustawy rentowej, stanowiąc, że dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Ustawodawca posługuje się w nim bowiem pojęciem „osoby uprawnionej” do renty z tytułu niezdolności do pracy, które nie jest tożsame z pojęciem „osoby pobierającej” aktualnie takie świadczenie. Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy rentowej, prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Ustalenie prawa do świadczenia wymaga jednakże deklaratywnej decyzji organu rentowego indywidualizującej to prawo (art. 83 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), wydawanej na wniosek osoby zainteresowanej (art. 116 ust. 1 ustawy rentowej). Uprawnionym do renty z tytułu niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych jest zatem ten, kto spełnił wymagane ustawą warunki, co zostało potwierdzone decyzją organu rentowego, wydaną na wniosek osoby zainteresowanej. Nie budzi wątpliwości, że sytuacja skarżącego odpowiada opisanej powyżej, skoro spełnił warunki uprawniające go do renty z tytułu niezdolności do pracy, co znalazło odzwierciedlenie w stosownej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Maciej J. jest więc osobą uprawnioną do renty z tytułu niezdolności do pracy w myśl art. 75 ust. 1 ustawy rentowej, czego nie może zmienić okoliczność, że w lutym 2008 r. świadczenia tego nie powinien pobierać w związku z osiąganiem przychodu. Zawarte w art. 104 ust. 7 ustawy o emeryturach i rentach sformułowanie o zawieszeniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy nie oznacza bowiem pozbawienia (nawet przejściowo) uprawnienia do tego świadczenia.
Sądowi Apelacyjnemu znana jest cytowana przez sąd pierwszej instancji uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 października 1999 r. III ZP 7/99 (OSNAPiUS 2000/5 poz. 190), jednakże dotyczyła ona wykładni art. 21 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2 nieobowiązującej już ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 1991 r. Nr 104 poz. 450, ze zm.), która utraciła moc z chwilą wejścia w życie przepisów obecnej ustawy rentowej. Zwraca uwagę sądu odwoławczego okoliczność, że w uchwale tej opierano się na gramatycznej wykładni przepisu, w szczególności sformułowaniu, że dodatek pielęgnacyjny przysługuje „do emerytury lub renty”. Art. 75 ust. 1 ustawy rentowej zawiera natomiast nowe ujęcie funkcji dodatku jako świadczenie przysługujące osobie „uprawnionej do emerytury lub renty” przy spełnieniu dodatkowych kryteriów z art. 75 ustawy. Powyższa zmiana terminologiczna nie pozwala na automatyczne i niepoparte wnikliwą i krytyczną oceną przyjmowanie wykładni przepisów obecnie nieobowiązujących. Jak już wskazano we wcześniejszej części rozważań, dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do renty, a więc mającej ustalone do niej prawo, którego instytucja zawieszenia nie wyłącza.
Powyższy pogląd jest przedmiotem zainteresowania przedstawicieli doktryny prawa, wśród których znaleźć można stanowisko, zgodnie z którym po dniu 1 stycznia 1999 r. (wejście w życie przepisów obecnej ustawy rentowej) gramatyczne sformułowanie pojęcia „osoba uprawniona” nie przemawia za automatycznym wstrzymaniem wypłaty dodatku pielęgnacyjnego w przypadku analogicznych sytuacji odnoszących się do świadczenia podstawowego (I. Jędrasik-Jankowska: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, tom 1, Warszawa 2006).
Nadto, wzmocnieniem powyższego stanowiska jest szczególny charakter dodatku pielęgnacyjnego, co wynika z faktu, że nie jest to świadczenie wchodzące w skład przychodu w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (por. uchwała 7 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 grudnia 2009 r. I OPS 8/2009 ONSAiWSA 2010/2 poz. 21). Nie podlega on opodatkowaniu i nie wykazuje się go w rozliczeniu rocznym, w odróżnieniu od przychodu uzyskanego z tytułu renty.
Za rozdzielnym, niezależnym traktowaniem świadczenia rentowego i dodatku pielęgnacyjnego przemawiają też uregulowania dotyczące egzekucji komorniczej prowadzonej ze świadczeń emerytalno-rentowych. Dodatek pielęgnacyjny wyłączony został bowiem spod egzekucji sądowej (art. 833 § 6 k.p.c.) oraz administracyjnej (art. 10 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), co przemawia za uznaniem go za świadczenie szczególne, wypłacane w pełnej wysokości, niezależne od zajęcia pozostałych źródeł utrzymania.
Nie bez znaczenia pozostawał też argument apelującego, że przyznanie dodatku pielęgnacyjnego - którego wypłata zostałaby zawieszona bądź nastąpiło by jego zmniejszenie - pozbawia osobę uprawnioną, w myśl art. 16 ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych, prawa do zasiłku opiekuńczego. Oba te świadczenia pielęgnacyjne, choć wynikające z odrębnych aktów prawnych, przysługują osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Wzajemne wykluczanie się obu świadczeń oznacza, że Maciej J. zostałby pozbawiony możliwości otrzymania dodatku, przy jednoczesnym zachowaniu przeszkody do ubiegania się o prawo do zasiłku. Tymczasem zasiłek pielęgnacyjny przysługuje osobie niepełnosprawnej niezależnie od wysokości dochodu. Prezentowane przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji stanowisko prowadziłoby zatem do tego, że ubezpieczeni uprawnieni do renty i osiągający jednocześnie przychód mogliby zaprzestawać pobierania dodatku pielęgnacyjnego z ubezpieczenia społecznego, przechodząc na zasiłek pielęgnacyjny także finansowany z budżetu państwa. Trudno przyjąć, aby intencją racjonalnego ustawodawcy, w przypadku tych celowościowo podobnych instytucji, było uzależnianie prawa do świadczenia od wysokości przychodu (dodatek), a zarazem abstrahowanie od niego (zasiłek).
Całkowicie błędnym było zatem założenie, że uzasadnione zawieszenie prawa do renty powodowało automatyczne zawieszenie prawa do dodatku pielęgnacyjnego (…)”.
Moim zdaniem, biorąc pod uwagę powyższe wywody sądu, ma Pan duże szanse na to, że jeżeli złoży Pan odwołanie od decyzji ZUS, to zostanie ona zmieniona przez sąd, w ten sposób, że prawo do renty zostanie zawieszone, a prawo do dodatku pielęgnacyjnego nie, co oznacza, że mimo zawieszenia prawa do renty dodatek pielęgnacyjny będzie nadal wypłacany.
Stan prawny na dzień 26.10.2012 r.
