Artykuły

Mama zapisała mi w testamencie nieruchomość z domem. Zrobiła to za pomocą zapisu windykacyjnego. W testamencie wskazała, że do pozostałej części spadku powołuje moich braci. W tej pozostałej części spadku są także nieruchomości, nawet więcej warte niż moja. Z tym, że moja mama zaciągnęła na te nieruchomości kredyty hipoteczne.

Moja nieruchomość nie jest obciążona. 

Moi bracia mówią mi, że powinnam razem z nimi spłacać długi matki. Jeden z braci spłaca kredyt i chce bym mu zwróciła część wpłaconej przez niego kwoty. Mówi, że powinnam mu to oddać.

Czy to prawda skoro ja odziedziczyłam nieruchomość, która nie jest obciążona hipoteką.

Dorota

Szanowna Pani,

Z Pani pytania wynika, że w skład spadku po Pani mamie weszły nieruchomości, ale też jej długi.  Takim długiem należącym do spadku jest z pewnością niespłacony przez mamę kredyt hipoteczny. 

Odpowiedzialną za spłatę kredytu hipotecznego była Pani mama jako strona umowy. Z chwilą jej śmierci ta odpowiedzialność za spłatę kredytu przeszła na jej spadkobiercę (Pani brata) oraz osobę, na rzecz której uczyniono zapis windykacyjny (Pani). Ta odpowiedzialność za spłatę długów spadkowych wynika z przepisów prawa.

Art. 1034¹ § 1 Kodeksu cywilnego wskazuje, że do chwili działu spadku wraz ze spadkobiercami solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe ponoszą także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. 

Mając na względzie powyższy przepis należy wskazać, że Pani jako osoba, która uzyskała nieruchomość w wyniku zapisu windykacyjnego ponosi Pani odpowiedzialność za spłatę zobowiązań mamy. 

Co więcej ta odpowiedzialność jest solidarna.  Solidarność dłużników zdefiniowana jest w art. 366 § 1 KC. Według tego przepisu, kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych.  

Powyższe oznacza, że bank – wierzyciel może żądać od Pani jako dłużnika solidarnego spłaty nawet całości wymagalnego zadłużenia pochodzącego ze spadku.

W chwili obecnej kredyt jest spłacany przez jednego z Pani braci. Solidarność dłużników pozwala mu na żądanie od Pani zwrotu części zapłaconych po śmierci mamy kwot. Art. 376 § 1 KC wskazuje bowiem, że jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.  

Z kolei przepis art. 1034¹ § 2 KC mówiący, iż rozliczenia między spadkobiercami i osobami, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, następują proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. Spadkobiercom uwzględnia się ich udział w wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Jeżeli jeden z braci spłaca długi wchodzące w skład spadku  to może żądać od Pani zwrotu części zapłaconego przez niego kredytu. Ta część, której zwrotu może żądać jest proporcjonalna do wartości uzyskanych przez Panią w wyniku zapisu windykacyjnego nieruchomości.

Solidarna odpowiedzialność za zapłatę długów mamy utrzyma się do chwili przeprowadzenia przez spadkobierców działu spadku. Jeżeli spadkobiercy (Pani bracia) przeprowadzą dział spadku to od chwili tego działu będzie Pani odpowiadała za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości uzyskanej nieruchomości. Stosownie bowiem do art. 1034² KC, od chwili działu spadku spadkobiercy i osoby, na których rzecz zostały uczynione zapisy windykacyjne, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe proporcjonalnie do wartości otrzymanych przez nich przysporzeń. 

Po dokonaniu działu spadku bank będzie mógł żądać od Pani spłaty długu mamy w części odpowiadającej proporcjonalnie wartości uzyskanej w wyniku zapisu windykacyjnego nieruchomości w odniesieniu do wszystkich aktywów spadku.

Dodam także, że art. 1034³ KC wskazuje, że odpowiedzialność osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny za długi spadkowe, jest ograniczona do wartości przedmiotu zapisu windykacyjnego według stanu i cen z chwili otwarcia spadku. 

Jak wynika z powyższego Pani bracia mają rację. Jako zapisobierca windykacyjny odpowiada Pani za długi spadkowe wspólnie ze spadkobiercami. 

Do chwili działu spadku, w sytuacji, w której Pani brat spłaca w całości wymagalne długi wchodzące w skład spadku, może żądać od Pani zwrotu części tych kwot. Po dokonaniu działu spadku każdy ze spadkobierców i Pani będziecie odpowiadać za spłatę długów spadkowych już nie wspólnie i solidarnie, lecz każdy za swoją część, ustaloną odpowiednio do wartości uzyskanych w spadku i w wyniku zapisu windykacyjnego przedmiotów spadkowych.

Okoliczność, że bracia odziedziczyli nieruchomości obciążone hipoteką a Pani uzyskała w wyniku zapisu windykacyjnego nieruchomość wolną od obciążeń nie oznacza, że to wyłącznie Pani bracia odpowiadają za spłatę kredytu hipotecznego.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym zabezpieczającym wierzytelność wynikającą z oznaczonego stosunku prawnego (w Pani przypadku wierzytelność wynikającą z umowy kredytu). Na mocy tego ograniczonego prawa rzeczowego,  wierzyciel (bank), w przypadku niewywiązywania się z umowy przez kredytobiorcę (w Pani przypadku spadkobierców kredytobiorcy) może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi każdoczesnego właściciela nieruchomości.

Nie jest tak, że ze spłatę kredytu hipotecznego odpowiada wyłącznie właściciele nieruchomości obciążonej hipoteką. W pierwszej kolejności za spłatę kredytu odpowiada osoba, która jest stroną umowy kredytu. Ustanowienie hipoteki daje prawo bankowi dochodzenie swoich roszczeń z nieruchomości, niezależnie od tego kto jest właścicielem nieruchomości, a w szczególności czy właściciel ten jest stroną umowy kredytowej. 

Zgodnie z ustawą o księgach wieczystych i hipotece, wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego.  Bank może zaspokoić całość roszczeń z nieruchomości nabytych w spadku przez Pani braci nawet po dokonaniu działu spadku, a więc w sytuacji, w której według prawa spadkowego każdy z braci i Pani odpowiadacie wyłącznie za spłatę części zobowiązań (proporcjonalnie do wartości nabytych rzeczy).

Przekładając powyższe na Pani sytuację – za spłatę kredytu hipotecznego odpowiada Pani jako zapisobierca windykacyjny oraz Pani bracia jako spadkobiercy (do czasu działu spadku solidarnie, potem każdy „za swoją część”). Jeżeli kredyt nie będzie spłacany bank może zaspokoić się z nieruchomości należących do spadku (czyli do braci). Nie oznacza to jednak, że jeżeli nieruchomości braci zostaną zlicytowane na poczet zaspokojenia banku nie będą oni mogli żądać od Pani zwrotu części zaspokojonego w ten sposób długu wobec banku.

Stan prawny na dzień 1.10.2013 r.