Artykuły

Zachowek. Doliczanie darowizn do spadku

W 1995 r. otrzymałem jako wnuk od swoich dziadków aktem darowizny notarialnej dom. Dziadek zmarł w 1997 r. i po jego śmierci nikt nie wnosił o wypłatę zachowku. Babcia żyje do dziś i ma 90 lat. Dom był ich wspólną własnością. Dziadkowie mieli 3 dzieci: moją mamę, jej siostrę i brata, który w 2012 roku zmarł pozostawiając 2 swoich synów (moich kuzynów). Ponieważ ja dostałem w formie darowizny dom to wszystkie oszczędności dziadków mieli otrzymać pozostali uprawnieni. Moja mama mimo że sama nigdy nic nie dostała od rodziców nie chce ani grosza bo ja otrzymałem dom. Problem polega na tym że rodzinka po cichu wyciąga od babci pieniądze i brak jest na to jakichkolwiek dokumentów. Mój problem i obawy z tym związane polegają na tym czy po śmierci babci ciotka i dwaj kuzynowie mogą dochodzić zachowku od mojej darowizny? Mogą się wyprzeć że cokolwiek dostali bo robią to po cichu. Nadmienię że moja mama żyje a ja jestem wnukiem spadkodawczyni. Czy w tej konkretnej sytuacji muszę liczyć się z tym że będę musiał ich spłacać czy sprawa jest zamknięta. Czy darowizna ta wlicza się do spadku czy nie? Bardzo proszę o rozwianie moich wątpliwości bo spotkałem się z rożnymi opiniami na ten temat.

 

Piotrek

 

 


 

 

Szanowny Panie,


Jeżeli Pana dziadek i babcia byli współwłaścicielami nieruchomości i przenieśli własność tej nieruchomości w drodze darowizny to należy uznać, że Pana dziadek darował Panu udział ½ w tej nieruchomości. Podobnie Pana babcia.


Kwestie doliczania do spadku przy ustaleniu zachowku darowizn regulują przepisy art. 993 i 994 Kodeksu cywilnego.
Wedle art.  993 KC,  przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Natomiast art. 994 § 1 KC wskazuje, że przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku. 


Darowizna jaką Pan otrzymał od swoich dziadków z całą pewnością nie jest drobną darowizną, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętą.


Darowizna jaka została uczyniona na Pana rzecz przez dziadków będzie się doliczała do spadku przy obliczaniu zachowku (a Pan będzie odpowiadał za zapłatę zachowku) w następujących sytuacjach:

  • nie jest Pan spadkobiercą dziadków i/lub nie jest Pan uprawniony do zachowku, a od chwili dokonania darowizny do dnia śmierci dziadków upłynęło mniej niż 10 lat
  • jest Pan spadkobiercą dziadków i/lub uprawnionym do zachowku po nich, w tej sytuacji darowizna będzie doliczana do spadku bez względu na to jaki okres upływnie od chwili darowizny do dnia śmierci darczyńcy


Darowizna została dokonana w 1995 r.  Pana dziadek zmarł w 1997 r.  Jako, że pomiędzy darowizną a śmiercią dziadka nie upłynęło więcej niż 10 lat, to niezależnie od tego czy jest Pan spadkobiercą lub/i uprawnionym do zachowku po dziadku to darowizna dokonana przez dziadka jest darowizną doliczaną do spadku, a Pan jako darczyńca może odpowiadać za zapłatę zachowku.
Tu wskażę, że to czy Pan odpowiada za jego zapłatę uzależnione jest od tego czy uprawnieni do zachowku otrzymali go w spadku lub w darowiznach i czy mogą uzyskać zachowek od spadkobierców.


Jeżeli dziadek nie posiadał żadnego majątku w chwili śmierci a darowizna na Pana rzecz była jedyną darowizną jakiej dokonał to darowizna ta zaliczana jest do spadku przy obliczaniu zachowku a Pan odpowiada za zapłatę zachowku.


Mimo, że jest Pan odpowiedzialny za zapłatę zachowku po dziadku to w chwili obecnej może Pan spać spokojnie.
Roszczenie o zachowek po dziadku uległo przedawnieniu. Jak bowiem wskazywał art. 1007 § 1 KC, w brzmieniu z chwili śmierci dziadka, roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu. 
Natomiast § 2 art. 1007 KC wskazywał, że roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.


Jako, że spadek otwiera się w chwili śmierci spadkodawcy to należy wskazać, że roszczenie o zachowek po Pana dziadku przedawniło się w 2000 r.
Gdyby jednak odnalazł się w chwili obecnej testament dziadka to wówczas termin przedawnienia roszczenia o zachowek rozpocząłby swój bieg od ogłoszenia tego testamentu.


Jeżeli chodzi o darowiznę od babci to czy darowizna ta zaliczana będzie do spadku po babci zależeć będzie od tego czy w chwili śmierci babci będzie Pan czy nie będzie jej spadkobiercą lub/i uprawnionym do zachowku po niej.


Jeżeli w chwili śmierci babci nie będzie Pan jej spadkobiercą ani uprawnionym do zachowku po niej to wówczas darowizna ta nie będzie doliczana do spadku przy obliczaniu zachowku a Pan nie będzie odpowiadał za zapłatę zachowku. Wynika to z tego, że pomiędzy darowizną od babci do dnia jej śmierci z pewnością upływnie więcej niż 10 lat.


Jeżeli w chwili śmierci babci będzie Pan jej spadkobiercą lub/i uprawnionym do zachowku po niej to wówczas darowizna na Pana rzecz  będzie darowizną doliczaną do spadku a Pan będzie odpowiadał za zapłatę zachowku.
Jeszcze raz wskażę, że darowizny na rzecz spadkobierców oraz osób uprawnionych do zachowku zaliczane są do spadku przy obliczaniu zachowku, niezależnie od tego kiedy zostały dokonane, a zapłatę zachowku odpowiadają spadkobiercy oraz osoby obdarowane.


W jakiej sytuacji będzie Pan spadkobiercą babci?
W przypadku dziedziczenia testamentowego – wówczas kiedy zostanie Pan powołany do spadku w testamencie babci.
W przypadku dziedziczenia ustawowego – jeżeli w chwili śmierci babci Pana mama nie będzie żyła lub jeżeli zrzeknie się ona dziedziczenia (zawierając z babcią stosowną umowę notarialną) lub jeżeli odrzuci ona spadek po swojej matce lub gdyby została ona uznana za niegodną dziedziczenia.


Będzie Pan uprawnionym do zachowku w sytuacji, w której w chwili śmierci babci Pana mama nie będzie żyła lub jeżeli zrzeknie się ona dziedziczenia lub jeżeli odrzuci ona spadek po swojej matce lub gdyby została ona uznana za niegodną dziedziczenia


Na koniec dodam, że w sytuacji, w której będzie Pan spadkobiercą babci to będzie Pan mógł odrzucić spadek po niej. W takiej sytuacji darowizna na Pana rzecz nie będzie doliczana do spadku przy obliczaniu zachowku.
Może mieć miejsce jeszcze taka sytuacja, że Pana mama w chwili śmierci nie będzie żyła a będzie miało miejsce dziedziczenie testamentowe, gdzie w testamencie zostanie powołana do spadku osoba inna niż Pan. W takiej sytuacji darowizna od babci będzie doliczana do spadku, ponieważ będzie Pan osobą uprawnioną do zachowku.


Jeżeli chodzi o kwoty wypłacane rodzinie przez babcię obecnie, to w przypadku sporu przed sądem trzeba będzie udowodnić to, że babcia darowała rodzinie jakieś środki. Może to być trudne zwłaszcza jeżeli darowizny te dokonywane są przez babcię „do ręki”, bez pisemnego potwierdzenia czy dowodu przelewu bankowego czy przekazu pocztowego.

 


Stan prawny na dzień 2.01.2014 r.





  • Data2014-01-22
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl