Mam zasądzone alimenty na dziecko w wysokości 800 zł miesięcznie. Ojciec dziecka nie płaci tych alimentów. Z funduszu alimentacyjnego nie uzyskam świadczeń, bo mam za duży dochód. Wszystkie potrzeby dziecka zaspokajam ja. Mam dobrą sytuację materialną i nie narzekam, ale nie uważam, że to, że dziecku dobrze się wiedzie powinno zwolnić ojca dziecka i jego rodzinę z alimentów. Wiem, że można żądać alimentów od dziadków dziecka. Ojciec dziecka ma matkę. Czy mogę żądać od babci dziecka alimentów w kwocie 800 zł miesięcznie?
Monika
Szanowna Pani,
Stosownie do przepisu art. 132 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.
Jeżeli więc ojciec dziecka nie płaci należnych dziecku alimentów, albo płaci je nieregularnie i w niepełnej wysokości to obowiązek alimentacyjny może powstać po stronie zobowiązanych w dalszej kolejności.
Kolejność obowiązku alimentacyjnego wskazuje przepis art. 129 § 1 KRO. Zgodnie z tym przepisem obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem; jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych - obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
Może zatem ubiegać się w imieniu dziecka o alimenty od babci dziecka, a więc krewnego najbliższego stopniem nielicząc ojca dziecka.
Jednak należy pamiętać, iż obowiązek alimentacyjny zobowiązanych w dalszym stopniu polega na tym, że powinni oni łożyć na dziecko takie alimenty jakich dziecko nie może uzyskać od zobowiązanego w pierwszej kolejności.
Obowiązek alimentacyjny babki nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, może ona bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń, na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również jej usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1KRO). Tak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 października 1976 r., sygn. akt. III CRN 205/76 (LexPolonica nr 316365).
Tak więc nie jest tak, że skoro ojciec dziecka nie płaci alimentów w wysokości 800 zł to babcia dziecka jako zobowiązana w dalszej kolejności powinna płacić alimenty w takiej właśnie wysokości.
Ustalając wysokość alimentów jakie powinna łożyć babcia dziecka należy wziąć pod uwagę nie tylko usprawiedliwione potrzeby dziecka, ale również możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego w dalszej kolejności. Co więcej może się okazać, że zobowiązany w dalszej kolejności nie będzie płacił alimentów na niepełnoletnie dziecko, jeżeli nie będzie się ono znajdowało w stanie niedostatku.
Art. 133 § 1 KRO wskazuje, iż rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Natomiast § 2 art. 133 KRO mówi, iż poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.
Z powyższych paragrafów art. 133 KRO wynika, iż ogólną przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego jest pozostawanie w niedostatku. Wyjątek dotyczy obowiązku świadczeń rodziców wobec dzieci. Pani dziecko może żądać zatem alimentów od zobowiązanego w dalszej kolejności jeżeli samo nie znajduje się w niedostatku.
Z Pani pytania wynika, iż wszystkie potrzeby dziecka są zaspokajane. To oznacza, że Pani dziecko nie znajduje się w stanie niedostatku. Pojęcie niedostatku nie zostało zdefiniowane w przepisach prawa.
W literaturze i orzecznictwie sądowym można się spotkać z poglądem, iż stan niedostatku to stan, w którym potrzeby osoby uprawnionej do alimentów nie są zaspokojone. Powołam się tu na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1958 r. , sygn. akt. 2 Cr 817/57 (OSPiKA 1959/11 poz. 294), w którym, charakteryzując niedostatek, Sąd Najwyższy przyjął, iż występuje on nie tylko wtedy, „gdy uprawniony do alimentacji nie posiada żadnych środków utrzymania, lecz określa także i taką sytuację materialną osoby uprawnionej, gdy nie może ona w pełni zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb”. Podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 października 1962 r. , sygn. akt. III CR 16/62 (OSPiKA 1964/10 poz. 191) i w tym duchu też przedstawił je w tezie III uchwały Pełnego Składu - Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r., sygn. akt. III CZP 91/86 (OSNCP 1988/4 poz. 42). Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższ w wyroku z dnia 20 stycznia 2000 r., sygn. akt. I CKN 1187/99 (LexPolonica nr 379749).
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 1967 r., sygn. akt. II CR 88/67 (OSNCP 1967/9 poz. 168) stwierdzono, iż art. 133 § 1 KRO nakłada obowiązek alimentacyjny na rodziców dziecka. Dopiero gdyby żadne z rodziców nie było w stanie wypełnić swego obowiązku alimentacyjnego, wejdzie w grę posiłkowy obowiązek krewnego dalszego (art. 132 i 129 § 1 KRO).
Jeżeli więc wszystkie potrzeby Pani dziecka są zaspokajane może się okazać, iż obciążenie jego babci obowiązkiem świadczeń alimentacyjnych, w warunkach, kiedy żyją rodzice uprawnionych, jest niemożliwe. Rodzice dziecka, oczywiście głównie Pani, są bowiem w stanie sprostać materialnym potrzebom dziecka.
Kiedy potrzeby dziecka nie są zaspokajane to obciążenie alimentacją zobowiązanych w dalszej kolejności jest możliwe. Jednak jak już wspomniałem wysokość alimentów jakie ma płacić zobowiązany w dalszej kolejności nie jest automatycznie równa tym alimentom, których nie płaci zobowiązany w pierwszej kolejności.
Do ustalania wysokości alimentów jakie powinni płacić dziadkowie dziecka należy zastosować przepisy Kodeksu rodzinnego.
Art. 135 § 1 KRO wskazuje, iż zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Stosownie do § 2 art. 135 KRO, wykonanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie albo wobec osoby niepełnosprawnej może polegać w całości lub w części na osobistych staraniach o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego; w takim wypadku świadczenie alimentacyjne pozostałych zobowiązanych polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania uprawnionego.
Tak więc ustalając wysokość alimentów jakie dziadkowie powinni płacić na dziecko, w sytuacji, w której ten obowiązek alimentacyjny powstał po ich stronie, należy wziąć pod uwagę nie tylko potrzeby dziecka, ale też możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanych.
Możliwości zarobkowych nie należy utożsamiać z dochodem jaki uzyskuje babcia czy dziadek dziecka. Sąd ustalając wysokość alimentów weźmie pod uwagę to jaki dochód mógłby uzyskać, obiektywnie rzecz biorąc, zobowiązany do alimentacji, gdyby wykorzystał wszystkie swoje właściwości. Sąd możliwości zarobkowe zobowiązanego oceni biorąc pod uwagę jego wiek, wykształcenie, doświadczenie zawodowe, stan zdrowia, możliwość podjęcia pracy zarobkowej, itp.
Oczywiście sąd weźmie pod uwagę również to jakie są usprawiedliwione potrzeby zobowiązanego do alimentacji.
Należy też pamiętać, iż stosownie do przepisu art. 1441 KRO, zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 maja 1972 r., sygn. akt. III CRN 48/72
(LexPolonica nr 316338) stwierdzono, iż nadużycie prawa w tym zakresie może przejawiać się w tym, że osoba uprawniona w świetle przepisów prawa (art. 128 i 133 § 2 KRO) do żądania alimentów doprowadza w celach szykany swoim zachowaniem, niezgodnym ostatecznie z jej własnym interesem do powstania stanu, który obiektywnie należałoby zakwalifikować jako stan niedostatku w sensie art. 133 § 2 KRO.
Stan prawny aktualny na dzień 12.10.2012 r.
