Artykuły

Wsparcie kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”

W dniu 01.01.2017 r. zaczął obowiązywać kolejny akt prawny regulujący kwestię polityki rodzinnej - ustawa z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” (Dz. U. z 2016 r. poz. 1860).


Jak wynika z treści art. 1 - celem ww. ustawy jest uregulowanie uprawnień kobiet w ciąży i rodzin do wsparcia w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej i instrumentów polityki na rzecz rodziny.


Definicję rodziny na gruncie omawianej ustawy zawiera art. 3, zaliczając do niej małżonków, rodziców dziecka w fazie prenatalnej, rodziców dziecka, opiekuna faktycznego dziecka, przez którego rozumie się osobę faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka, a także pozostające na ich utrzymaniu dzieci.


Stosownie do art. 4 ust. 1 i 2, omawiane wsparcie ma zapewnić w szczególności:

  • dostęp do informacji w zakresie rozwiązań wspierających rodziny oraz kobiety w ciąży;
  • dostęp kobiet w ciąży do diagnostyki prenatalnej;
  • odpowiednie świadczenia opieki zdrowotnej dla kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych;
  • dostęp do poradnictwa w zakresie rozwiązań wspierających rodzinę;
  • jednorazowe świadczenie z tytułu urodzenia dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu;
  • odpowiednie świadczenia opieki zdrowotnej dla dziecka oraz dostęp do usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu;
  • możliwość przeprowadzenia porodu w szpitalu III poziomu referencyjnego.

 

W poniższych rozważaniach warto przyjrzeć się zadaniom, których realizacja została powierzona – zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy – jednostkom samorządu terytorialnego, w tym przede wszystkim gminom, a na ich terenie - ośrodkom pomocy społecznej. Na podstawie przywoływanego przepisu odpowiedzialność za wdrożenie i wykonywanie nowych obowiązków ustawodawca nakłada bowiem także na „jednostki organizacyjne realizujące wspieranie rodziny, o którym mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575 i 1583)”. Zazwyczaj to właśnie ośrodki pomocy społecznej, na podstawie aktów prawa miejscowego, zostały ustanawiane taką jednostką.


W art. 10 ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” została wprowadzona nowa forma wsparcia finansowego dla rodzin – jednorazowe świadczenie w wysokości 4 000 zł z tytułu urodzenia się żywego dziecka, dotkniętego poważnymi problemami zdrowotnymi. Ta ostatnia okoliczność, warunkująca przyznanie świadczenia na to dziecko, winna być udokumentowana w formie zaświadczenia, określonego w art. 4 ust. 3. Wskazany dokument ma potwierdzać ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, wydawanego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii lub neonatologii.
Powyższe zaświadczenie jest przedkładane przez wnioskodawcę, będącego zarazem osobą uprawnioną do otrzymania świadczenia. Wniosek może być złożony przez: matkę lub ojca dziecka, opiekuna prawnego lub opiekuna faktycznego, o czym stanowi art. 10 ust. 3. Wzór wniosku określa wydane na podstawie delegacji ustawowej (art. 10 ust. 14) rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 grudnia 2016 r. (Dz. U. Z 2016 r. poz. 2234).
Istotne jest, że omawiane świadczenie przysługuje bez względu na dochód (art. 10 ust. 2), wobec czego w toku postępowania nie rozpatruje się sytuacji dochodowej rodziny wnioskodawcy.
Należy jednak pamiętać o dwóch ograniczeniach. Po pierwsze, stosownie do art. 10 ust. 4, wniosek musi być złożony w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka. Dokonanie tej czynności po wskazanym terminie skutkuje pozostawieniem wniosku bez rozpoznania. Druga kwestia to obowiązek pozostawania kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia do dnia porodu (art. 10 ust. 5), co musi zostać potwierdzone zaświadczeniem lekarskim lub zaświadczeniem wystawionym przez położną. Oczywiste jest, że tego drugiego warunku nie stosuje się do osób będących prawnymi lub faktycznymi opiekunami dziecka, a także do osób, które przysposobiły dziecko.
Warto zaznaczyć, iż w myśl art. 11, kwota jednorazowego świadczenia nie jest uwzględniana w dochodzie wyliczanym w toku postępowania administracyjnego prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 930 z późn. zm.).


Szereg innych zagadnień związanych z jednorazowym świadczeniem opiera się na uregulowaniach stosowanych w postępowaniach w sprawie świadczeń rodzinnych. Przesądził o tym ustawodawca w art. 10 ust. 13, stanowiąc, że wymienione tam przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1518 r. z późn. zm.) stosuje się odpowiednio.
Z odesłania do art. 3 pkt 11 i art. 20 ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika, że organem właściwym do prowadzenia postępowań w sprawie jednorazowego świadczenia jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Z kolei dzięki odpowiedniemu stosowaniu art. 20 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, organ właściwy może upoważnić, w formie pisemnej, swojego zastępcę, pracownika urzędu albo kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy, a także inną osobę na wniosek kierownika ośrodka pomocy społecznej lub innej jednostki organizacyjnej gminy do prowadzenia postępowania w sprawie jednorazowego świadczenia, a także do wydawania w tej sprawie decyzji.
Zatem prowadzeniem postępowań i przyznawaniem jednorazowego świadczenia zajmować się będą w większości gmin - podobnie jak w przypadku świadczeń rodzinnych – ośrodki pomocy społecznej.


Z odesłania do art. 21 i art. 23a ustawy o świadczeniach rodzinnych wynika natomiast, że jednorazowe świadczenie zostało objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego. W przypadku pobytu członka rodziny w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, wniosek o przyznanie jednorazowego świadczenia przekazywany jest więc do marszałka województwa, a jego rozpatrywaniem i rozstrzygnięciem sprawy zajmują się dyrektor i pracownicy regionalnego ośrodka polityki społecznej.


Przechodząc do innych zagadnień związanych z ustawą o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”, zasadne jest wspomnieć o poradnictwie dla kobiet posiadających dokument potwierdzający ciążę, ich rodzin lub rodzin z dzieckiem posiadającym zaświadczenie potwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Poradnictwo to ma następujący zakres:

  1. przezwyciężanie trudności w pielęgnacji i wychowaniu dziecka;
  2. wsparcie psychologiczne;
  3. pomoc prawna (na podstawie znowelizowanych przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (tekst jedn. Dz. U. poz. 1255), kobieta będąca w ciąży jest uprawniona do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym celu przedkłada dokument potwierdzający ciążę; zakres nieodpłatnej pomocy prawnej dla kobiet w ciąży jest związany z ciążą i urodzeniem dziecka, w szczególności praw rodzicielskich i uprawnień pracowniczych);
  4. dostęp do rehabilitacji społecznej i zawodowej oraz świadczeń opieki zdrowotnej.

 

Zgodnie z art. 8 ust. 2, poradnictwo koordynowane jest przez asystenta rodziny. Art. 8 ust. 3 precyzuje, że koordynacja ta polega na:

  • opracowywaniu przez asystenta rodziny wspólnie z osobami uprawnionymi katalogu możliwego do uzyskania wsparcia;
  • występowaniu przez asystenta rodziny w imieniu tych osób, na ich żądanie, do podmiotów odpowiedzialnych za realizację wsparcia, określonych w art. 2 ust. 2 (z wyłączeniem świadczeniodawców w rozumieniu przepisów ustawy ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016r. poz. 1793 z późn. zm.)), w celu umożliwienia im skorzystania ze wsparcia, na podstawie pisemnego upoważnienia.

 

W myśl art. 8 ust. 6, wniosek o koordynację wsparcia podejmowanego przez asystenta rodziny składają osoby uprawnione, kierując go do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy kierownika ośrodka pomocy społecznej. Co istotne – w takim przypadku nie stosuje się przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, określających zasady przydzielenia asystenta rodziny. Pracownik socjalny nie przeprowadza rodzinnego wywiadu środowiskowego, nie dokonuje oceny sytuacji rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo- -wychowawczych, ani nie wnioskuje do kierownika ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o przydzielenie asystenta rodziny.


Ustawodawca zobowiązał także wspomniane wyżej podmioty do współpracy z asystentem rodziny w zakresie przekazywania informacji na jego wniosek o możliwym do zrealizowania przez te podmioty wsparciu (art. 8 ust. 4 i 5).

 

 

Stan prawny na dzień 1.01.2017 r.





  • Data2017-01-07
  • AutorPaweł Mirski

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl