Artykuły

Umowa o pracę w ramach rezydentury - obniżenie wymiaru czasu pracy w czasie urlopu wychowawczego

Witam.
Jestem lekarzem, odbywam specjalizację w ramach tzw. rezydentury lekarskiej. Po urlopie macierzyńskim i wykorzystaniu zaległego i aktualnego urlopu wypoczynkowego chciałabym wrócić do pracy na pół etatu. Czy obecna forma zatrudnienia (umowa o pracę na czas określony - w ramach rezydentury) pozwala na powrót do pracy w niepełnym wymiarze godzin? Będę wdzięczna za pomoc.


Małgorzata

 

 


 


Szanowna Pani,


Na wstępie chciałbym zaznaczyć i podkreślić, iż kwestia możliwości złożenia przez lekarza rezydenta uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy nie jest jednoznacznie uregulowana w przepisach prawa.


Jak wskazuje art. 186[7] Kodeksu pracy, pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.


Z kolei art. 5 Kodeksu pracy wskazuje, iż jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami.


W świetle przepisów dotyczących specjalizacji niewątpliwym jest, że lekarz rezydent może skorzystać z urlopu wychowawczego w czasie trwania umowy. Przepisy prawa wskazują bowiem, że specjalizacja może być przedłużona o okres 1 roku w przypadku skorzystania z prawa do urlopu wychowawczego.


Jednak to czy lekarz rezydent uprawniony do urlopu wychowawczego ma prawo do obniżonego czasu prawy jest już kwestią dyskusyjną. Wynika to m. in. z tego, że przepisy dotyczące specjalizacji są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, a sformułowania użyte w ustawach i rozporządzeniach nie są jednoznaczne. Daje to pole do różnego interpretowania sytuacji lekarza-rezydenta uprawnionego do urlopu wychowawczego.


Po przeanalizowaniu przepisów prawa wskażę, iż moim zdaniem lekarz-rezydent nie ma możliwości skorzystania z uregulowania zawartego w art. 186[7] Kodeksu pracy dotyczącego prawa do obniżonego wymiaru czasu pracy jaki przysługuje pracownikowi uprawnionemu do urlopu wychowawczego.


Jak wskazuje art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2002 r. Nr 21, poz. 204, z późn. zm.), lekarz i lekarz dentysta może uzyskać tytuł specjalisty w określonej dziedzinie medycyny po odbyciu przeszkolenia określonego programem specjalizacji i złożeniu egzaminu państwowego albo po uznaniu równoważnego tytułu specjalisty uzyskanego za granicą.


Natomiast definicja rezydentury zawarta jest w art. 16 ust. 1a w/w ustawy. Zgodnie z tym przepisem lekarz może odbywać specjalizację na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, zawartej z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację na czas określony, w celu doskonalenia zawodowego, obejmującego realizację programu specjalizacji, zwaną dalej „rezydenturą”.


Definicję powyższą powtarza § 14 ust. 1  Rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów z 20 października 2005 r. (Dz. U. z 2005 r. Nr 213, poz. 1779, ze zm.).  Ten przepis stanowi, iż lekarz może odbywać specjalizację na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy, zawartej z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację na czas określony, w celu doskonalenia zawodowego, obejmującego realizację programu specjalizacji, zwanej dalej „rezydenturą”.


Jak wynika z powyższych definicji rezydentury lekarz może odbywać specjalizację na podstawie umowy o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy.
Interpretując ten przepis a contrario można wskazać, iż lekarz nie może odbywać specjalizacji na podstawie umowy o pracę, w niepełnym wymiarze czasu pracy.


Moim zdaniem, lekarz rezydent nie może skorzystać z prawa do obniżenia czasu pracy w okresie, w którym może on skorzystać z urlopu wychowawczego. Za takim stanowiskiem przemawiają nie tylko definicje rezydentury zawarte w ustawie i rozporządzeniu, ale także inne okoliczności.


Jak wskazuje § 13 ust. 2 rozporządzenia lekarz odbywa specjalizację zgodnie z programem specjalizacji.  Z kolei § 17 ust.  2 rozporządzenia, okres, na jaki zawierana jest umowa o pracę w ramach rezydentury, odpowiada okresowi trwania specjalizacji.


Obniżenie wymiaru czasu pracy np. do połowy etatu może spowodować, że lekarz nie będzie w stanie odbyć specjalizacji zgodnie z jej programem. Co więcej umowa o pracę w ramach rezydentury jest ściśle powiązana z czasem trwania szkolenia - jest ona zawierana na czas trwania specjalizacji. Nie ma możliwości zrealizowania programu szkolenia w określonym czasie trwania specjalizacji będąc zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Co prawda specjalizacja może zostać przedłużona, ale tylko i wyłącznie z przyczyn ściśle wyliczonych w rozporządzeniu. Wśród tych przyczyn nie ma wymienionej sytuacji, w której lekarz rezydent uprawniony do urlopu wychowawczego złożył wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy.


Przepisy rozporządzenia (§ 17 ust. 3) wskazują, iż okres trwania specjalizacji w ramach rezydentury ulega przedłużeniu o czas nieobecności w pracy:

  1.  w przypadkach określonych w art. 92, 176-179, 185, 187 i 188 Kodeksu pracy
  2. w przypadkach przewidzianych w art. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 oraz z 2006 r. Nr 221, poz. 1615)
  3. z powodu urlopu bezpłatnego udzielonego przez pracodawcę, jednak nie dłużej niż 3 miesiące w okresie trwania specjalizacji.

Przedłużenie okresu trwania specjalizacji w ramach rezydentury łącznie nie może być dłuższe niż o rok (§ 17 ust. 4).


Stosownie do § 17 ust. 5 rozporządzenia, okres trwania specjalizacji w ramach rezydentury może ulec dodatkowo przedłużeniu o czas:

  1. udzielonego przez pracodawcę urlopu wychowawczego na zasadach określonych w odrębnych przepisach, nie dłuższy jednak niż o rok
  2. urlopu bezpłatnego, nie dłuższego niż rok, udzielonego przez pracodawcę w celu odbycia stażu zagranicznego zgodnego z programem odbywanej specjalizacji, po uzyskaniu zgody kierownika specjalizacji - w przypadku nieuzyskania zgody ministra właściwego do spraw zdrowia na uznanie tego stażu za równoważny ze zrealizowaniem odpowiedniej części programu specjalizacji, z zastrzeżeniem § 26 ust. 4-6
  3. oczekiwania na miejsce szkoleniowe w innej jednostce, jeżeli macierzysta jednostka szkoląca przestaje spełniać wymagania określone w § 11 ust. 2, na skutek czego zostaje rozwiązana umowa o pracę.

Przepis  § 17 ust. 14 rozporządzenia wskazuje, iż w uzasadnionych przypadkach, minister właściwy do spraw zdrowia, może wyrazić zgodę na przedłużenie specjalizacji.


Specjalizacja może zatem być wydłużona ze względu na usprawiedliwioną nieobecność w pracy, a także ze względu na skorzystanie z urlopu wychowawczego. Obniżenie wymiaru czasu pracy nie jest ani nieobecnością w pracy, ani korzystaniem z urlopu wychowawczego.


Wskazać należy także § 15 ust. 1 rozporządzenia zgodnie, z którym lekarz odbywa specjalizację przez cały okres jej trwania w czasie równym czasowi pracy lekarza zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 32g ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408, z późn. zm.).
Ten przepis również przemawia za uznaniem, iż przez cały okres specjalizacji lekarz rezydent powinien pracować w pełnym wymiarze czasu pracy, co z kolei powoduje, że nie może mieć zastosowania przepis odnoszący się do obniżenia wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego.


Warto również wskazać, iż Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 września 2005 r., sygn. akt I PK 5/05 (OSNAPiUS z 2006 r., nr 17 – 18, poz. 262, str. 715) wskazał, iż przepisy dotyczące umowy o pracę na czas określony zawieranej z lekarzem-rezydentem są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, normujących ten typ umowy, a umowa z rezydentem jest szczególnym rodzajem umowy na czas określony. W wyroku Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że umowa z lekarzem rezydentem ma szczególny charakter i mechaniczne odnoszenie do niej przepisów kodeksu pracy nie jest uzasadnione.


Biorąc pod uwagę powyższe należy wskazać, iż przepisy prawa wskazują, iż umowa o pracę, z rezydentem, w pełnym wymiarze czasu pracy, powinna trwać przez cały okres specjalizacji, a to z kolei wyklucza obniżenie wymiaru czasu pracy na wniosek lekarza w trybie art. 186[7] KP.


O tym, iż takie stanowisko może zostać uznane za właściwe świadczy również to, że poprzednie rozporządzenie dotyczące specjalizacji definiowało rezydenturę w następujący sposób – lekarz odbywa specjalizację na podstawie umowy o pracę zawartej z jednostką organizacyjną prowadzącą specjalizację na czas określony w celu doskonalenia zawodowego, obejmującego realizację programu specjalizacji, zwanej dalej „rezydenturą”.


Jak widać nowe rozporządzenie sprecyzowało, że lekarz może odbywać specjalizację na podstawie umowy na czas określony w celu doskonalenia zawodowego, w pełnym wymiarze godzin.  Ta konkretyzacja przepisu dotycząca rezydentury również, moim zdaniem wskazuje, iż lekarz-rezydent nie może odbywać specjalizacji w niepełnym wymiarze godzin.


Posłużę się jeszcze komunikatem Ministerstwa Zdrowia w sprawie zmianowego i równoważnego systemu czasu pracy lekarzy odbywających specjalizację.
W komunikacie tym wskazano, iż przepis § 15 ust. l rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 października 2005 r, w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz. U. Nr 213, póz. 1779, z późn. zm.) stanowi iż lekarz odbywa specjalizację w czasie równym czasowi pracy lekarza zatrudnionego w zakładzie opieki zdrowotnej, o którym mowa w ustawie z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, póz. 89S z poźn. zm.). Oznacza to, że lekarze przez cały okres odbywania specjalizacji szkolą się w czasie równym pełnoetatowemu zatrudnieniu oraz odbywają dyżury medyczne zgodnie z programem specjalizacji.


W związku z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2008 r. ustawy z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 176, póz. 1240), która wprowadziła nowe regulacje w zakresie czasu pracy, lekarz odbywający specjalizację jest zobligowany do pełnienia zgodnie z obowiązującym go programem, nie mniej niż 3 dyżurów w miesiącu, jednak przy zachowaniu 48 godzinnego tygodnia pracy. Oznacza to, że wymiar dyżurów realizowany w ramach programu specjalizacji, w zgodzie z ustawą powinien odpowiadać 10 godzinom 5 minutom tygodniowo. W celu realizacji dyżurów w większym wymiarze konieczne jest uzyskanie zgody lekarza wyrażonej na piśmie (tzw. klauzula opt-out).


Oczywiście w sprawie przedstawionej przez Panią w pytaniu możliwa jest także inna interpretacja przepisów, zgodnie z którą lekarz-rezydent uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć wniosek w trybie art. 186[7] o obniżenie wymiaru czasu pracy, a pracodawca ma obowiązek taki wniosek uwzględnić.
Za taką interpretacją przemawiałyby przede wszystkim konstytucyjne zasady równości wobec prawa oraz szczególnej ochrony rodzicielstwa, a także to, że ani ustawie, ani w rozporządzeniu nie wskazano wprost, iż lekarz-rezydent nie może skorzystać z uprawnienia z art. 186[7] KP.


Jednak jeżeli uznać by za właściwe stanowisko zgodnie z którym lekarz-rezydent ma prawo do obniżonego czasu pracy to pomijając kwestię ustalania indywidualnego programu szkolenia, skorzystanie z tego prawa nie będzie podstawą do przedłużenia specjalizacji.  Pracodawca nie mógłby przedłużyć rezydencji, a w związku z tym umowa wygasłaby w terminie na jaki została zawarta, a lekarz musiałby kontynuować  odbywanie specjalizacji w trybie określonym w  § 14 ust. 2 rozporządzenia, co jak się dowiedziałem w praktyce oznacza zawarcie umowy cywilnoprawnej, określonej w treści § 14 ust. 2 pkt. 5 rozporządzenia, na podstawie której lekarz nie otrzymuje wynagrodzenia.


W grę wchodziłaby jeszcze możliwość przedłużenia specjalizacji na podstawie zgody ministra zdrowia jeżeli uznałby skorzystanie z prawa do obniżenia wymiaru czasu pracy za uzasadniony przypadek (§ 17 ust. 4 rozporządzenia), ale tu minister mógłby w podobnych sytuacjach udzielać zgody na przedłużenie specjalizacji lub nie udzielać takiej zgody. To czy sytuacja konkretnej osoby może być uznana za uzasadniony przypadek jest uzależnione wyłącznie od ustalenia ministra.


Zajmując się Pani sprawą dokonałem szczegółowej kwerendy orzecznictwa sądowego, interpretacji poselskich i komunikatów ministerstwa zdrowia lecz nie znalazłem informacji na temat interpretacji przepisów stosownie do poruszonego przez Panią problemu.


Tak więc jak z powyższego nie da się jednoznacznie zinterpretować przepisów – ze względu na brak precyzyjnych  zapisów ustawy i rozporządzenia oraz brak aktualnego orzecznictwa sądowego.


Wiążącą wykładnię prawa mógłby zastosować sąd pracy w sytuacji, w której złożyłaby Pani wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracodawcy,  a ten odmówił zastosowania się do tego wniosku. W takiej sytuacji mogłaby Pani skierować sprawę na drogę postępowania sądowego,  a sąd dokonałby wykładni przepisów prawa.

 

 

Stan prawny na dzień 15.07.2011 r.





  • Data2011-07-13
  • AutorŁukasz Obrał

Zadaj pytanie prawnikowi

regulamin
Jeśli chcesz dodać więcej załączników wyślij e-mail na kontakt@prawo-porady.pl