Piszę w imieniu mojej sąsiadki. Jest to starsza, schorowana osoba. Jest samotna – nie ma rodziny, nawet dalekiej. Podpisała prawie 10 lat temu umowę dożywocia na rzecz innej sąsiadki. W umowie o dożywocie ta osoba zobowiązała się do przyjęcia mojej sąsiadki jako domownika i zapewnienia jej dożywotniego utrzymania, dostarczenia jej wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, a także zobowiązała się do zapewnienia dożywotnikowi odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawić własnym kosztem pogrzeb. W ramach umowy o dożywicie ustanowiono na rzecz mojej sąsiadki dożywotnią służebność mieszkania w jej domu.
Nowa właścicielka domu w ogóle nie pomaga mojej sąsiadce. Zupełnie sobie nic nie robi ze swoich obowiązków, mimo, że moja sąsiadka sobie nie radzi w codziennym życiu i wymaga pomocy.
Moja sąsiadka złożyła w GOPS wniosek o przyznanie jej usług opiekuńczych. Pani w GOPS powiedziała jej, że usług tych nie dostanie, ponieważ nowa właścicielka domu ma obowiązek jej pomagać.
Czy GOPS ma rację?
Hanna
Szanowna Pani!
Art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wskazuje, że osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.
Z Pani pytania wynika, że stan zdrowia i wiek sąsiadki powodują, że wymaga ona pomocy innych osób.
Z treści art. 50 ust. 1 u.p.s. wynika, że oprócz ustalenia, czy osoba wnioskodawcy wymaga pomocy innych osób konieczne jest również wyjaśnienie, czy osoba jest wymaganej pomocy pozbawiona.
Jak wynika z treści pytania, Pani sąsiadka nie ma zapewnionej pomocy właściciela domu – nie wywiązuje się on ze zobowiązania zawartego w umowie o dożywocie.
Przepisy Kodeksu cywilnego nie przewidują możliwości przymusowego egzekwowania zobowiązań nabywcy nieruchomości określonych w umowie o dożywocie. Dożywotnik nie ma możliwości „zmuszenia” nabywcy nieruchomości do udzielenia pomocy i pielęgnacji w chorobie. Nie ma także możliwości wykonania zastępczego – samodzielnego zapewnienia sobie pomocy i pielęgnacji przez dożywotnika i egzekucja kosztów tej pomocy i pielęgnacji.
Jedynymi środkami przysługującymi dożywotnikowi jakie może zastosować kiedy nabywca nieruchomości nie wywiązuje się z obowiązków wynikających z umowy o dożywocie to zmiana dożywocia na rentę lub rozwiązanie umowy.
§ 1 art. 913 KC wskazuje, że jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
Natomiast zgodnie z § 2 art. 913 KC, w wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.
Jak wynika z orzecznictwa sądowo-administracyjnego, istotą uregulowania z art. 50 ustawy o pomocy społecznej jest przede wszystkim zapewnienie osobie potrzebującej właściwej opieki aby mogła funkcjonować w życiu codziennym i jest to nadrzędne zadanie organów pomocy społecznej. Dla ustalenia świadczenia w postaci usług opiekuńczych istotny jest faktyczny sposób ich zabezpieczenia dla osoby potrzebującej nie zaś zapisy umowy o dożywocie.
Nie można pomijać w sprawie art. 2 ustawy o pomocy społecznej, w którym zawarta została ogólna zasada dotycząca pomocy społecznej zgodnie z którą pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Z przytoczonego powyżej przepisu art. 50 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wynika, że przypadek przyznania usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych, wobec osoby samotnej ma charakter obligatoryjny, co oznacza, że usługi te muszą być przyznane w przypadku spełnienia ustawowych przesłanek.
Pani sąsiadka jest osobą samotną gdyż za taką osobę należy uznać osobę samotnie gospodarującą, niepozostającą w związku małżeńskim i nieposiadającą wstępnych ani zstępnych.
Z opisu sytuacji wynika, że Pani sąsiadka jest pozbawiona pomocy – nie ma ona możliwości wyegzekwowania pomocy i pielęgnacji jaką winna świadczyć osoba, która zawarła z nią umowę o dożywocie. Nie można powiedzieć, że ze względu na zapisy umowy Pani sąsiadka nie jest pozbawiona pomocy. Takiej pomocy nie ma.
Mając na względzie powyższe stwierdzić należy, że fakt iż sąsiadka zbyła swoją nieruchomość w drodze umowy o dożywocie, a nabywca ma obowiązek jej pomagać i ją pielęgnować, nie może być przesłanką uznania, że pomoc w formie usług opiekuńczych jej nie przysługuje.
Jeżeli GOPS wyda decyzję odmowną, opierającą się na twierdzeniu, że Pani sąsiadka ma zapewnioną pomoc co wynika z umowy o dożywocie, Pani sąsiadka powinna złożyć odwołanie od tej decyzji. W odwołaniu można podnieść argumenty przytoczone powyżej.
Stan prawny na dzień 31.01.2016 r.
